اقتصاد۲۴- تغییر نرخ سود بانکی همیشه یک بام و دو هوای سیاست‌های بانکداران در شعب را به نمایش می‌گذارد، به نحوی که برخی از شعب بانکی برای سپرده گذاران بانکی که اعداد و ارقام کمتری را برای سپرده گذاری به بانک‌ها ارایه می‌دهند، کاملا فضای رعایت سود بانکی را به کار می‌گیرند و برای آن دسته از مشتریانی که اعداد و ارقام کلانی را به بانک برای سپرده گذاری پیشنهاد می‌کنند، نرخ سود را جذاب‌تر می‌کنند.
کارشناسان و صاحبنظران اقتصادی معتقدند نرخ بهره بانکی یکی از پارامتر‌های تنظیم اقتصاد است که در هر کشوری، ماه‌ها برای تغییر آن بررسی صورت می‌گیرد، چراکه اگر نرخ بهره اضافه یا کم شود، تاثیرات بسزایی بر آن اقتصاد به جای می‌گذارد، اما متاسفانه این رویه هیچ گاه در ایران به صورت علمی و کارشناسی اجرایی نشده است.
سیاست‌گذار پولی نیز اخیرا در اولین گام، نرخ سود سپرده‌های یکساله را از ۱۵ به ۱۶ درصد ارتقاء داد و با تعریف سپرده‌های ۲ ساله با نرخ ۱۸ درصد، سعی کرد با افزایش جذابیت سپرده‌های بانکی، عملیات قبض نقدینگی را اجرایی کند.
با این حال، برای مراحل بعدی این سوال‌های مهم درباره به‌کارگیری این سیاست وجود دارد؛ نخست اینکه نرخ سود تا کجا بالا رود؟ و دوم سیاست‌گذار پولی با قرارگیری در چه مسیری، نرخ سود را افزایش دهد؟
ضعف در بخش‌های مولد کشور
ابراهیم شوشتری، کارشناس ارشد اقتصاد درباره معایب و مزایای افزایش بهره بانکی، در گفتگو با اقتصاد ۲۴ گفت: اقتصاد ایران بانک‌محور بوده و بخش مولد اقتصاد نیز ضعیف است، از اینرو یکی از مشکلاتی که در اقتصاد ایران وجود دارد این است که می‌خواهند مسائلی مانند تورم و بیکاری را با مکانیزم‌هایی همچون نرخ بهره بانکی حل کنند.
شوشتری ادامه داد: در وضعیت کنونی به جای اینکه بخش مولد اقتصاد را تقویت کنند، در نرخ بهره بانکی که پشتوانه‌ای هم ندارد، تغییراتی اعمال می‌کنند، یعنی زمانی که می‌خواهند تورم، معضلات اقتصادی و یا نقدینگی را کاهش دهند، از مکانیزم نرخ بهره استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی، عامل هجوم پول‌ها به سمت بازار سکه و دلار/ ورود نقدینگی بانک‌ها به بازارهای غیر مولد، عامل اصلی تورم است
وی تصریح کرد: دولت‌ها به تبعات منفی این کار در بلندمدت توجهی ندارند وگرنه این اقدام یک تجربه شکست‌خورده محسوب می‌شود، چراکه معمولا سیاست‌های پولی به این شکل زودبازده‌تر است و دولت با این کار حس می‌کند که برای حل مشکلات اقتصادی، کار خاصی انجام داده است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در حالی که نگاه دولت‌ها همواره کوتاه‌مدت است و تبعات کار‌های خود را در زمان تصدی‌گری نمی‌توانند مشاهده کنند پیوسته برای حل معضلات اقتصادی از این روش استفاده می‌کنند.
به گفته این کارشناس، استفاده از مکانیزم نرخ بهره باعث می‌شود مشکلات اقتصادی به جای حل شدن به تاخیر بیفتد. عملا به نوعی یک مسکّن زودبازده است که آثار مخرب آن در آینده مشخص خواهد شد.
شوشتری با تاکید بر اینکه بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی ایران به دلیل نرخ بالای بهره‌های بانکی بوده که در گذشته اعمال شده است، گفت: باید به نوعی فضای کسب و کار را اصلاح کنیم، نه اینکه سود بانکی را تغییر دهیم. بدهی‌های بانک‌ها نیز بدون اینکه در بخش واقعی اقتصاد فعال شود، از این مسیر بوده است. با تغییرات دستوری افزایش نرخ بهره بانکی و سود سپرده‌ها مخالف هستم.
تاثیر بهره بانکی بر رشد نقدینگی
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که افزایش نرخ بهره بانکی چه تاثیری بر رشد نقدینگی خواهد داشت؟ گفت: با توجه به اینکه بورس به یک نقطه حباب رسیده و مردم نگران سرمایه‌های خود هستند و از آنجا که عمدتا مردم ایران ریسک‌گریز هستند، بانک‌ها را محلی امن از بخش‌های ریسک‌پذیری مانند بورس می‌بینند، به خصوص مردم عادی که با نوسانات در برخی از شاخه‌های بازار بورس نسبت به آن بی‌اعتماد می‌شوند.
وی تصریح کرد: از همین رو با افزایش نرخ بهره بانکی، احتمال می‌رود بخش قابل توجهی از نقدینگی‌های خُرد که وارد بورس شده جذب نظام بانکی شود، اما باید منتظر بود که آیا بازار بورس می‌تواند به رشد خود ادامه دهد یا خیر؟!.
به گفته این استاد دانشگاه، وقتی نرخ بهره بانکی را افزایش می‌دهند، به دنبال این هستند که نقدینگی را جمع کرده و تقاضا را کنترل کنند، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که وقتی شرایط اقتصاد در حال رکود است باید به مردم انگیزه داد تا توانمندی اقتصادی پیدا کنند.
شوشتری تصریح کرد: بخش مولد اقتصاد حس می‌کند نمی‌تواند از منابع بانکی درست استفاده کند و عملا بین بخش اسمی و واقعی اقتصاد فاصله‌ای انداخته‌ایم، لذا مشکلات را به دوره‌های بعد می‌رسانیم و احتمالا نظام بانکی را به فروپاشی نزدیک می‌کنیم.
این کارشناس اقتصادی درباره مزایا و معایب تغییر نرخ سود سپرده‌های بانکی معتقد است: یکی از نقاط تقویت اقتصاد، بهره گیری صحیح از نظام بانکی است، در حالی که سیاست‌های غلط، مشکلات را هر روز پیچیده‌تر و بزرگتر می‌کند تا جایی که نظام بانکداری کشور را به بنگاهداری تبدیل کرده و هر روز با روش تکراری به دنبال راه گریزی برای درآمدزایی به غیر از راهکار اصلی است.