اقتصاد۲۴ - در حالی وعده گشایش اقتصادی دولت و عرضه اوراق سلف نفتی برای ایجاد وضعیت جدید اقتصادی از سوی دولت روحانی اعلام شد که چندی پیش رویترز طی گزارشی تایید نشده اعلام کرد تولید نفت خام ایران به پایین‌ترین حد طی چهار دهه گذشته رسیده است. منابع ذخیره سازی و نفتکش‌های ایران تقریباً پر شده‌اند که نتیجه کاهش صادرات و پایین آمدن فعالیت‌های پالایشگاهی به خاطر همه‌گیری ویروس کروناست.
یکی از مزایای طرح عرضه اوراق سلف نفتی، تأمین مالی و جبران کسری بودجه‌ای است که دولت به خاطر ناتوانی در فروش نفت و موارد دیگر دچار آن شده است. از سوی دیگر موضوع کنترل نقدینگی وحشتناکی است که در کشور خلق شده است و دولت باید برای این حجم از نقدینگی چاره‌ای بیندیشد وگرنه ارزش پول ملی بیش از پیش کاهش می‌یابد.
اما این طرح معایبی هم به همراه دارد. صادرات نفت ایران در این مدت به زیر ۲۰۰ هزار بشکه در روز سقوط کرده است و عملاً این طرح یعنی پیش‌خور کردن فروش نفت سه سال آینده کشور! با فرض اینکه اوضاع تحریم به همین شکل باشد، و تنها یکسال از عمر دولت روحانی باقی مانده، دولت بعدی چگونه می‌تواند بدهی حاصل از اجرای این طرح را پرداخت کند؟!
کارشناسان معتقدند؛ طبق قانون عملاً فروش نفت به دارنده این اوراق با موعد سررسید مشخص و البته با تضمین قیمت و سود مشخص است؛ اما داستان سر پرداخت این سودهاست و اینکه نفت را تا چه حد و قیمتی می‌توانند بفروشند؟!.
قرار بود فروش نفت سلف از روز یکشنبه ۲۶ مردادماه آغاز شود اما در همین روز حمیدرضا حاجی بابایی، رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس از توقف این عرضه خبر داد و علت آن را دستور اصلی جلسه این کمیسیون با حضور وزیر نفت بیان کرد و گفت: با این رویکرد فروش نفت سلف تا بررسی و ارائه اسناد و مبانی قانونی آن متوقف شدچون کمیسیون از ابتدا با این موضوع به شدت مخالف بود و در جلسه غیر علنی هم دلایل غیر قانونی بودن این طرح بیان شد.
اوراق سلف نفتی باید انتظارات خریداران را تامین کند
در همین رابطه محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتگو با اقتصاد ۲۴ به برخی از مزایا و معایت عرضه اوراق سلف نفتی اشاره کرد و گفت: به هر حال این اوراق باعث ایجاد تحول در اقتصاد می‌شود؛ چه دولت که فروشنده این اوراق است و تعهدی را برای خود ایجاد می‌کند و چه خریداران که انتظاراتی برایشان ایجاد می‌شود. به هر حال دولت باید از این تعهد سربلند بیرون بیاید و انتظارات خریداران که همان کسب سود است را در نظر داشته باشد.
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت ادامه داد: برای اینکه این طرح با مشکل روبرو نشود دولت باید ابعاد این طرح را تشریح کند؛ موضوع طرح فروش نفت سربسته و غیر شفاف اعلام شده است؛ بیشتر این موضوع جهت اینکه خریدار چه نفعی می‌برد و فروشنده چه تعهداتی دارد برای عموم مردم بازگو و تشریح شود.
بیشتر بخوانید: تاثیر فروش اوراق سلف نفتی بر اقتصاد چیست؟/ بازار سرمایه اولین متضرر ناکامی احتمالی فروش نفت
این کارشناس حوزه بین الملل نفت با تاکید بر اینکه هر فروش کاغذی به هر حال یک سررسید فیزیکی هم دارد گفت: موضوع مهم در عرضه نفت به خریدار تعهد در زمان تحویل سررسید است. درست است که خرید و فروش نفت دراین بازار کاغذی صورت می‌گیرد، اما بر اساس قواعد بورس باید تحویل آن به موقع باشد. باید مشخص شود که چه کسی خریدار بشکه‌های نفتی است؟ آیا اجازه صادرات این بشکه‌های نفتی داده می‌شود؟ یا پالایشگاه‌های داخلی خریدار این بشکه‌های معامله شده هستند؟ باید مشخص شود نحوه تعیین قیمت آن چگونه است یعنی قیمت نفت را ضربدر قیمت نیمایی می‌کنند و این رقم هر بشکه نفت را مشخص می‌کند و یا به نحوه دیگری محاسبه و قیمت گذاری می‌شود؟!
خطیبی ادامه داد: طرح فروش نفت که به طریق اوراق سلف موازی ارائه شده، پرریسک است. لذا باید در نظر داشته باشید هم نفت و هم دلار هر دو بازار پرریسکی دارند و همواره قیمت هردو (ارز و نفت) بسیار متغییر و غیر پیش بینی است پس چطور می‌توان براین بازار نظارت داشت؛ موضوعی که باید قبل از اقدام این طرح ابعاد آن بررسی شود.
به گفته این کارشناس بازار نفت، یک روز قیمت هر بشکه به مرز ۱۰۰ دلار می‌رسد و روز دیگر به ۲۰ دلار و گاهی نیز برای برخی از بازار‌ها به منفی هم رسیده، مدیریت این بازار نیاز به مکانیسم‌هایی دارد که بتواند مدیریت صحیح را بر این بازار داشته باشد.
وی تصریح کرد: موضوع مهم در این نوع فروش تعیین تقبل ضرر و زیان‌های ناشی از نوسانات قیمتی است که باید به وضوح تعیین شود که چه کسی باید این ضرر و زیان را پرداخت کند؛ دولت باید با همین دو ابزار، قیمت را اندازه گیری و اوراق را در بورس عرضه کند.
خطیبی یادآور شد: مردم باید با آسودگی خاطر وارد بورس بشوند در غیر این صورت تردید برای حضور در بورس افزایش می‌یابد و این برای هدف گذاری که از سوی دولت صورت گرفته بسیار خطرناک است.
نقش پررنگ دولت در فروش اوراق نفتی!
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت در پاسخ به این سوال که تجربه فروش نفت به صورت اوراق در کشور‌های دیگر چگونه ارزیابی می‌شود؟ گفت: در کشور‌های مختلف بازار‌های بورس نفتی مثل بازار بورس نیویورک، بازار بورس لندن و در آسیا و امارات بازار‌های بورس نفتی بزرگ است که تاکنون روند توسعه‌ای داشته و خریداران بزرگی را در خود جای داده است.
خطیبی گفت: در این بازار‌ها که عمدتاً توسط بخش خصوصی اداره می‌شود روزانه ده‌ها بار بشکه‌های نفتی خرید و فروش می‌شود و درانت‌ها در زمان سررسید باید نفت صادر شود و توسط کشتی‌ها بار زده و تحویل خریدار نهایی شود؛ این یعنی شکل درستی از داد و ستد در بازار‌های بورس نفتی.
این کارشناس حوزه بین الملل نفت ادامه داد: اینکه در این بازار‌ها دولت‌ها اوراق مشارکت را تضمین کنند بسیار کم است؛ دولت‌ها فقط قانونگذاری و نظارت را برعهده دارند و تنها اجازه خرید و فروش را می‌دهند و کنترل می‌کنند، اما سایر اقدامات و تعهدات برعهده بخش خصوصی است.
وی تاکید کرد: امروز و در این شرایط به غیر از وزارت نفت، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد باید ابعاد این طرح را توضیح بدهند که تا چه اندازه تعهداتی را متقبل و پرداخت می‌کنند و چه میزان برعهده خریدار است.
مدیر اسبق امور بین الملل شرکت ملی نفت در پایان خاطرنشان کرد: برای گشایش اقتصادی راه‌های زیادی وجود دارد؛ فروش نفت در بورس یکی از این راه هاست، اما با توجه به تاثیرگذاری ارز و همچنین نوسانات قیمت نفت در جهان، این بازار پر ریسک است و دولت باید تعهداتی را بطور شفاف به خریداران بدهد تا اعتبار خود را حفظ کند در غیر این صورت با تنش شدید در اقتصاد به ویژه در بازار نفت روبرو خواهد شد و اعتبار خود را از دست خواهد داد.