اقتصاد۲۴- برجام در سال ۱۳۹۴ با حرف و حدیث‌های فراوانی به نتیجه رسید. هر چند مخالفان قدرتمندی به لحاظ سیاسی در داخل داشت، اما تا زمانی که آمریکای ترامپ از آن خارج نشده بود اقتصاد ایران تا حدی رنگ و بوی ثبات به خود گرفته بود. هرچند برخی کارشناسان معتقدند اقتصاد ایران نتوانست به اندازه کافی از فرصت برجام استفاده کند. با این همه، اما واقعیت ماجرا این است که نبود برجام اثرات خاص خود را در اقتصاد ایران داشته است. هرچند اثرات وجود برجام هم برای مردم به طور محسوس قابل لمس نبود، اما حداقل ثبات اقتصاد، ارمغان آن بود. ضمن آنکه اقتصاددانان معتقد بودند که اثرات برجام و رشد اقتصادی تنها در صورت تدام قابل لمس خواهد بود.
با این همه سکته سه ساله در روند اجرای برجام و تشدید تحریم‌ها، اقتصاد ایران را با چالش روبرو کرده است.
حالا، اما آمدن بایدن شاید بتواند یک فرصت دوباره برای کاهش تنش‌ها و کمتر شدن تحریم‌ها باشد. چنانکه مشاور سابق جو بایدن مدعی شده، بایدن قصد دارد در مدت زمان کوتاهی به توافق هسته‌ای بازگردد، اما به دنبال تغییراتی در برخی بند‌ها مانند زمان انقضای برجام نیز است.
حال سوال این است که فرصت بازگشت به برجام می‌تواند برای اقتصاد ایران یک سکوی پرش مجدد برای رشد اقتصادی و برگشت ثبات باشد؟
از مذاکره تابو نسازیم
مهدی پازوکی، کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با اقتصاد۲۴ می‌گوید: همه چیز به نظام تصمیم گیری در کشور ما برمی‌گردد. اگر بر اساس منافع ملی تصمیم گیری شود به طور قطع از این فرصت‌ها در عرصه سیاست خارجی حسن استفاده را می‌بریم.
وی می‌افزاید: شکی نیست که بایدن با ترامپ فرق دارد، اما تصمیم تهران می‌تواند راهگشا باشد؛ بنابراین اگر تصمیم گرفته نشود و کشور در حالت خوف و رجاء قرار گیرد اتفاق مثبتی در جهت منافع ملی رخ نخواهد داد.
پازوکی با تاکید بر اینکه اصل تصمیم در داخل ایران است، می‌گوید: باید در نظر داشت که از مذاکره یک تابو نسازیم. تجربه نشان داده است که هرگاه مذاکره انجام شده کشور ما برنده بوده است. دشمنان ایران مانند اسرائیل و کشور‌های مرتجعی مانند عربستان سعودی خیلی دوست دارند که ایران در عرصه بین المللی منزوی شود.
اقتصاد ایران با برجام و بدون برجام
پازوکی با بیان اینکه ما نباید در زمین دشمن بازی کنیم، اظهار می‌کند: باید در نظر داشت که سیاست خارجی باید در جهت رشد و توسعه کشور باشد. در این صورت می‌توان از تولید ملی حمایت کرد و رشد اقتصادی روند مثبتی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: جو بایدن حلال مشکلات اقتصاد ایران خواهد بود؟
این اقتصاددان می‌افزاید: تجربه نشان داد که در کمتر از دو سالی که برجام امضا شد و بر اساس گزارش‌های رسمی، روند شاخص‌های کلان اقتصادی مثبت شد، نرخ رشد اقتصادی بالا رفت، نرخ تورم حتی تک رقمی شد، نرخ بیکاری روند کاهشی گرفت و هیئت‌های خارجی برای سرمایه گذاری اعلام آمادگی کردند؛ اما به مجرد اینکه آمریکا از برجام خارج شد این روند‌ها معکوس شد. هرچند کرونا نیز در اقتصاد ما و همه کشور‌های دنیا اثرگذار بود.
وی تصریح می‌کند: اقتصاد ایران در حال حاضر از تحریم‌ها و کرونا رنج می‌برد. ما باید سیاست را در خدمت اقتصاد و توسعه آن قرار دهیم. اگر سیاست خارجی در خدمت تولید و اقتصاد قرار گیرد می‌توان بازار‌های بین‌المللی را به دست آوریم.
پازوکی خاطرنشان می‌کند: اقتصاد ایران مزیت‌های زیادی دارد از جمله انرژی ارزان و نیروی کار تحصیل کرده ارزان نسبت به سایر کشور‌ها که یکی از راه‌های بالفعل شدن آنها تعامل با جامعه جهانی است. این تعامل به خصوص در تجارت خارجی ما نقش مهمی در تولید ملی کشور ما خواهد داشت.
این اقتصاددان تاکید می‌کند: ما می‌توانیم بازار‌های منطقه‌ای را دوباره به دست آوریم، اما می‌بینیم که کشور عراق جای ایران را در اوپک گرفته است. در دنیای امروز همه به دنبال منافع کشورشان هستند و منافع ما نیز از مسیر تعامل و تدبیر و نه تنش زایی به دست می‌آید.
وی یادآور می‌شود: ثبات اقتصادی در گرو تنش زدایی و تعامل با اقتصاد جهانی است که به تولید ملی و رشد اقتصادی کمک می‌کند.
FATF و همکاری با بانک‌های درجه سه چینی
پازوکی درباره نقش FATF در اقتصاد ایران نیز می‌گوید: حتی اگر بایدن بدون هیچ پیش شرطی به برجام بازگردد (هر چند احتمال چنین چیزی بسیار ضعیف است) اگر سیستم بانکی ما با دنیا نتواند کار کند عملاً اتفاقی رخ نخواهد داد.
وی تصریح می‌کند: در حال حاضر حتی بانک‌های چینی نیز به خاطر نپذیرفتن FATF با بانک‌های ایرانی کار نمی‌کنند. اگر می‌خواهیم با دنیا تجارت خارجی داشته باشیم باید طبق قواعد آن عمل کنیم و این کاملاً به تصمیم در داخل مربوط است.
این اقتصاددان با بیان اینکه در موضوع FATF یک ناآگاهی از سوی یک تفکر وجود دارد، می‌افزاید: اینکه عده‌ای می‌گویند پیوستن به FATF گرا دادن به دشمن است و یا پا روی گلوگاه اقتصادی گذاشتن است، در واقع سیستم بانکی جهانی را نمی‌شناسند. امروز یک دلار سیاه قابلیت جابه‌جایی در سیستم رسمی ندارد.
پازوکی خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر بالغ بر ۸ میلیارد دلار از کره جنوبی پول طلب داریم که این به دلیل سختی انتقال پول به کشور است. به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین بانک‌های درجه سوم چین با بانک‌های ما کار می‌کنند که همین تعامل هم با هزینه بالای کارمزدی برای بانک‌های داخلی تمام می‌شود.
FATF سیگنال مثبت به تعامل
پازوکی همچنین می‌گوید: به نظر می‌رسد در شرایط فعلی پذیرش FATF برای اقتصادی که گرفتار فساد هم هست مفید است. باید توجه داشت که مشکلات اقتصادی قرار نیست با FATF حل شود، اما قطعاً پذیرش آن یک سیگنال مثبت برای آغاز تعامل با جامعه جهانی است.
این اقتصاددان یادآور می‌شود: در حال حاضر کشور‌های دوست ما مانند چین، روسیه و ترکیه عضو اصلی این نهاد هستند در حالی که قرار نیست ما عضو اصلی باشیم بلکه بحث بر سر عضو همکار بودن است. طرز تفکری وجود دارد که خواهان عدم تعامل کشور با اقتصاد جهانی است؛ این تفکر تنها به انزوای بیشتر می‌انجامد.