اقتصاد۲۴- فعالان صنفی البته افزایش قیمت آجیل را چندان زیاد نمی‌دانند و معتقدند رشد تولید در کنار کاهش نسبی تقاضا، باعث شده تا قیمت آجیل به اندازه دیگر اقلام مصرفی بالا نرود و فقط ۴۰ تا ۵۰ درصد رشد داشته باشد. رئیس اتحادیه کشوری آجیل و خشکبار در مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌ها، آجیل را در مقایسه با دیگر کالا‌های پرمصرف سفره عید مثل میوه و شیرینی کالای ارزان‌تری دانسته است.
علیرضا ارزانی در همین مصاحبه قیمت یک کیلو آجیل باکیفیت را ۲۰۰ هزار تومان عنوان کرده و گفته که افزایش قیمت آجیل نسبت به دیگر اقلام زیاد نبوده و مصرف آن در مهمانی‌ها به صرفه‌تر از دیگر اقلام است. صرف‌نظر از درست یا نادرست بودن این ادعا، آنچه مشاهدات نشان می‌دهد این است که همین رشد «نه چندان» زیاد قیمت، باعث شده تا در کمتر از ۲۰ روز به عید نوروز، بازار‌ها و فروشگاه‌های عرضه‌کننده خشکبار و آجیل به اندازه هرسال رونق نداشته باشند.
قیمت‌گذاری آجیل و خشکبار
آجیل و خشکبار قیمت مصوب ندارد و تعیین قیمت آن تابع میزان تولید و عرضه و تقاضاست. تولید سالانه در تعیین نرخ اقلامی که تولید داخلی دارند، مهم‌ترین فاکتور است و در مواردی که عاملی مثل شرایط جوی یا آفت، تولید محصولی را کاهش داده قیمت در بازار با جهش مواجه شده است، اما عامل تاثیرگذار دیگر در قیمت آجیل نرخ ارز است.
رئیس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل تهران نرخ ارز را سومین عامل مؤثر در تعیین قیمت آجیل عنوان می‌کند و می‌گوید: ازآنجایی که ایران در زمینه آجیل و خشکبار هم صادرات دارد و هم واردات، تغییرات نرخ ارز در تعیین قیمت محصولات نقش مهمی دارد. مصطفی احمدی می‌افزاید: بادام هندی به‌دلیل ممنوعیت واردات به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود و قیمت آن را هم طبیعتا قاچاقچی و واردکننده تعیین می‌کند، اما غیر از آن بخشی از گردوی مورد نیاز بازار نیز سالانه با واردات تامین می‌شود. تخمه آفتابگردان، تخمه کدو و تا حدودی مغز بادام درختی، دیگر اقلام وارداتی آجیل ایران هستند که قیمت شان با توجه به نرخ ارز تغییر می‌کند و در تعیین قیمت تمام شده آجیل نیز نقش مهمی دارند.
بیشتر بخوانید: قیمت پسته، تخمه، آجیل و خشکبار + جدول
آجیل ارزان‌تر می‌شود
فروشنده‌ها می‌گویند: قیمت آجیل از شب یلدا تا امروز در بیشتر اقلام تغییری نداشته و جز یکی، دو مورد، بقیه با همان قیمت‌های ۳ ماه پیش عرضه می‌شوند. گفته می‌شود بیشترین افزایش قیمت در بادام هندی اتفاق افتاده که همیشه جزو اقلام گران قیمت آجیل بوده است، اما امسال با افزایش نرخ ارز، واردات آن پرهزینه‌تر شده و قیمت آن هم بالاتر رفته است. افزایش قیمت بادام هندی، قیمت کلی آجیل را هم افزایش داده، اما به‌گفته رئیس اتحادیه فروشندگان خشکبار و آجیل پایتخت، این افزایش قیمت دوام چندانی ندارد و در روز‌های آینده بازار تعدیل می‌شود.
احمدی، افت شدید تقاضا در فروردین‌ماه را دلیل این کاهش قیمت می‌داند و می‌افزاید: اوج خرید آجیل در روز‌های قبل از عید است، مردم معمولا مصرف ۲ هفته عیدشان را یکجا در اسفند ماه خرید می‌کنند و بعد از عید تا مدتی خرید‌ها به حداقل می‌رسد. به همین دلیل هرسال در آخرین روز‌های سال به‌ویژه از ۲۰ اسفند به بعد آجیل‌فروشان اجناس خود را ارزان‌تر عرضه کنند تا آجیل‌های فرآوری شده فروش برود. به‌گفته او؛ در چنین روز‌هایی بعضی از فروشندگان نرخ‌ها را حتی تا قیمت خرید پایین می‌آورند و اجناس را بدون سود عرضه می‌کنند تا جنس روی دستشان نماند. گرچه این گفته رئیس اتحادیه خشکبار تهران با مشاهدات هرساله و تجربه خریداران چندان همخوانی ندارد، اما شاید مقارن شدن هفته آخر فروردین ۱۴۰۰ با آغاز ماه رمضان باعث شود آجیل‌فروشان کمی قیمت‌ها را تعدیل کنند تا قبل از فرا رسیدن فصل کسادی کسب‌وکار، فروش بیشتری داشته باشند.
بازگشت رونق نسبی به بازار آجیل
خرید‌های عید مردم هرسال از اوایل اسفند شروع می‌شود و بازار آجیل در این‌ماه از پررونق‌ترین بازارهاست. علاوه بر مراکز خرید اصلی مثل بازار بزرگ تهران و فروشگاه‌های شناخته شده در نقاط مختلف شهر، هرسال بخش آجیل و خشکبار یکی از بخش‌های اصلی و پرازدحام نمایشگاه‌های بهاره بود و بسیاری از مردم برای تهیه آجیل با قیمت مناسب‌تر به این نمایشگاه‌ها مراجعه می‌کردند. امسال، اما دومین سالی است که نمایشگاه‌های بهاره به‌دلیل شیوع کرونا برگزار نمی‌شود و مردم باید مایحتاج شان را از مغازه‌های سطح شهر و بازار بزرگ تهیه کنند. بازاری که به‌گفته فعالان صنفی، گرچه رونق سال‌های پیش از کرونا را ندارد، اما بی‌مشتری هم نیست.
احمدی می‌گوید: به این دلیل که اوج خرید آجیل معمولا در ۱۰ روز پایانی سال است، هنوز نمی‌توان برآورد دقیقی از شرایط فروش و تقاضا داشت، اما به‌نظر می‌رسد امسال مردم بیشتر و بهتر از پارسال خرید می‌کنند و تا همین الان هم مشاهدات حاکی از این است که بازار پررونق‌تر از پارسال است.
تغییرات قیمت یکساله
بازار شب عید پارسال به‌شدت با سال‌های پیش (و احتمالا پس از آن) متفاوت بود. کرونا دقیقا یک‌ماه قبل از عید کسب‌وکار‌ها را تعطیل کرد و همه را به خانه‌ها فرستاد. ابهامات درباره شیوه‌های انتقال بیماری از یک طرف و توصیه‌های اکید مبنی بر تعطیلی دید و بازدیدها، باعث شد تا خرید آجیل و دیگر خوراکی‌ها تقریبا به صفر برسد. بسیاری از فروشگاه‌ها تعطیلی را به ادامه فعالیت ترجیح دادند و آن‌هایی که تا پایان اسفند باز بودند هم فروش چندانی نداشتند. افت فروش، باعث شد قیمت آجیل در اسفند ۹۸ در مقایسه با سال قبل از آن نزدیک به ۳۰ درصد کاهش یابد. امسال احتیاط‌ها کمتر شده و فروش دوباره بالا رفته است. در بازار، حداقل قیمت آجیل مخلوط امسال حدود ۱۲۰ هزار تومان است و قیمت‌های عجیب بالای ۴۰۰ هزار تومان را هم در فروش‌های آنلاین می‌توان مشاهده کرد.
امروز خرید کنید
«مردم اگر قصد دارند آجیل و خشکبار را به‌عنوان اقلام سنتی سفره عید تهیه کنند، این کار را با توجه به شرایط شیوع کرونا به روز‌های پایانی سال موکول نکنند و برای پیشگیری از ازدحام، در همین روز‌ها اقلام مورد نیازشان را خریداری کنند.» این توصیه رئیس اتحادیه خشکبار و آجیل تهران است که تأکید دارد مردم خریدشان را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که در روز‌های پرتردد ناچار به رفت‌وآمد در بازار‌های شلوغ نباشند. به‌گفته احمدی، درحال حاضر کمبودی در هیچ یک از اقلام آجیل در بازار وجود ندارد.
چقدر آجیل می‌خوریم؟
سالانه چیزی در حدود ۲۶۰هزار تن پسته، ۱۶۰هزار تن بادام، ۲۳۰هزار تن گردو، ۲۳۰هزار تن کشمش، ۲۵هزار تن فندق، ۲۲هزار تن توت، ۴۴هزار تن انجیر و ۱۸هزار تن بادام زمینی به‌عنوان مهم‌ترین اقلام خشکباری در ایران تولید می‌شود و مصرف سالانه آجیل و خشکبار در ایران نیز نزدیک به ۸۰۰هزار تن برآورد شده است. سرانه مصرف خشکبار در ایران تا سال گذشته در حدود ۱۰کیلوگرم تخمین زده می‌شد که حدود ۴ برابر بیش از متوسط سرانه مصرف خشکبار در جهان بود. امسال البته آمار جدیدی در این رابطه ارائه نشده، اما به‌نظر می‌رسد با وجود افت خرید در اسفند پارسال، تغییر چندانی در این زمینه رخ نداده باشد. به‌گفته فعالان صنفی و فروشندگان، تبلیغاتی که درباره تأثیر مصرف آجیل، خشکبار و دیگر اقلام دارای طبع گرم در کاهش احتمال ابتلا به کرونا در ابتدای سال مطرح شد خرید آجیل را در ماه‌های ابتدا و میانی سال افزایش داد؛ چیزی که برخلاف روال هرسال بود.
با این حال آنچه نمی‌توان نادیده گرفت این است که امسال کاهش قدرت خرید مردم به‌دلیل افزایش تورم و گرانی چشمگیر تمام اقلام مصرفی خانوار، قیمت را به فاکتور تعیین‌کننده‌تری در خرید‌ها تبدیل کرده است. کاهش رفت‌وآمد و دید و بازدید‌های عید، مسلما حجم مصرف را نسبت به سال‌های قبل کاهش خواهد داد، اما رشد ۵۰ درصدی قیمت آجیل و در کنار آن گرانی کالا‌های اساسی، سهم آجیل را در سبد خرید کوچک‌تر می‌کند.
توصیه‌های کرونایی و غیرکرونایی
تقاضای بالا برای خرید آجیل در یک‌ماه پایانی سال و سود نسبتا خوب فروش این محصولات، در سایه قیمت بالای آجیل مرغوب در فروشگاه‌های معروف و معتبر باعث شده عده‌ای به فکر سوءاستفاده از این موقعیت بیفتند. تغییر کاربری بعضی از مغازه‌ها به آجیل‌فروشی و باز شدن پای این تنقلات خوشمزه و پرطرفدار به پیاده رو خیابان‌ها و میادین پرتردد تهران در یکی، دو ماه نزدیک عید، پدیده‌هایی است که در سال‌های اخیر برای کسب سود بیشتر معمول و مرسوم شده است. آجیلی که به این شکل عرضه می‌شود طبیعتا از کیفیت پایینی برخوردار است، اما حتی در فروشگاه‌های بزرگ و معروف هم برای تهیه آجیل عید مرغوب باید به نکاتی دقت کرد. براق بودن آجیل، استفاده از رنگ‌های غیرمجاز و غیربهداشتی روی مغز‌ها برای جلب توجه مشتری، بوی نامطبوع و طعم و مزه نامناسب و غیرعادی و سوراخ بودن مغز‌های آجیل، ازجمله نکاتی هستند که مشاهده هرکدام از آن‌ها روی آجیل نشان‌دهنده کیفیت پایین و غیربهداشتی بودن آن است. احتیاط‌های کرونایی را هم باید جدی گرفت. گرچه اخیرا اعلام شده کرونا از طریق خوراکی‌ها منتقل نمی‌شود، اما اگر آجیل مصرفی‌تان را قبل از مصرف حرارت بدهید اتفاق بدی نمی‌افتد. همچنین آجیل را باید در جای خنک و دور از رطوبت نگهداری کنید.