برنامه سیاست خارجی دولت رئیسی؛ از حرف تا عمل

اقتصاد۲۴- روز دوشنبه اولین نشست خبری ابراهیم رئیسی رئیس جمهور منتخب برگزار شد. او در این نشست خبری با حضور نمایندگان رسانه‌های خارجی و داخلی سعی کرد برنامه‌های دولت خود را تبیین کند. یکی از مهمترین محور‌هایی که رسانه‌ها به آن توجه داشتند، سیاست خارجی بود و نتیجتا رئیسی بیشترین پاسخ‌ها را به این حوزه اختصاص داد. در این گزارش رویکرد‌های سیاست خارجی ابراهیم رئیسی را بازگو و برخی جنبه‌های آن را با گزاره‌های محتمل‌تر مقایسه می‌کنیم.

برنامه سیاست خارجی دولت رئیسی چیست؟

رئیس دولت سیزدهم در اولین نشست خبری خود با رسانه‌ها سعی کرد برخی رویکرد‌های قبلی خود را زیر لفاظی‌های رسانه‌ای پنهان کند. محور اظهارات ابراهیم رئیسی درباره سیاست خارجی به شرح زیر است:

سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام نیز محدود نخواهد شد.
دنیا باید بداند که تا امروز فشار حداکثری بر ملت ما کارساز نشده است و باید تجدید نظر کنند و بازگردند.
هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود حتما مورد حمایت ما خواهد بود.
وضعیت اقتصاد و شرایط مردم را به مذاکرات گره نخواهیم زد و اجازه نخواهیم داد که مذاکره برای مذاکره و مذاکرات فرسایشی باشد.
با جو بایدن دیدار نمی‌کنم.
تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کار خود را دنبال می‌کند. تیم سیاست خارجی ما نیز در حال بررسی کار عزیزان است
آمریکا موظف است تمام تحریم‌های ظالمانه نسبت به ملت ایران را رفع کند.
رفع تحریم‌ها و راستی‌آزمایی محور بحث سیاست خارجی ما خواهد بود.
مسائل منطقه‌ای و موشکی قابل مذاکره نیست.
همه زمینه‌ها را برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور فراهم می‌کنیم.
دولت در برابر ایرانیان خارج از کشور وظیفه دارد. باید ورود ایرانیان به کشور تسهیل شود.

بیشتر بخوانید: مردم کدام استان بیشترین رای را به رئیسی دادند؟

راستی آزمایی آرای رئیسی درباره برجام

درتبیین سیاست خارجی ابراهیم رئیسی دو سناریو قابل طرح است؛ سناریو اول اینکه ابراهیم رئیسی از نقش نهاد‌های موازی در به بن‌بست کشاندن استراتژی‌های خارجی دولت‌ها بی‌اطلاع است. سناریوی دوم اینکه او از تاثیر این نهاد‌ها مطلع است، اما نمی‌خواهد حقیقت را به مخاطب منتقل کند.

یکی از مهمترین جنبه‌های اظهارات ابراهیم رئیسی معطوف به موافقت او با مذاکرات احیای برجام است. ابراهیم رئیسی در جریان مناظره‌های انتخاباتی برجام را به نظر رهبری گره زده و گفته بود «صریح بگویم، ما به برجام به عنوان قرادادی که با ۹ بند به تایید رهبری رسیده، حتما به عنوان یک قرارداد و تعهدی که دولت‌ها باید به آن پایبند باشند، پایبندیم.»

رویکرد او نشان می‌دهد رئیسی به هر دلیلی قصد ندارد نقش جریان‌های موازی در به بن‌بست رسیدن توافق‌های بین‌المللی را در نظر بگیرد. جواد ظریف در بخشی از رکورد مصاحبه افشاشده‌اش با سعید لیلاز می‌گوید: «کافیست از زمان سفر سلیمانی به روسیه تا اجرایی شدن برجام را مرور کنید. ببینید در آن بازه زمانی حدودا ۶ ماهه چه اتفاقاتی رخ داد که جلوی اجرایی کردن برجام گرفته شود.»

از این گذشته کنار کشیدن سعید جلیلی به نفع ابراهیم رئیسی به این معناست که باید در کابینه رئیس جمهور جدید جای مناسبی برای جلیلی در نظر داشته باشید. از این منظر رویکرد سعید جلیلی درباره سیاست خارجی نیز باید به عنوان بخش مهمی از استراتژی‌های دولت جدید مورد تحلیل قرار بگیرد.

سعید جلیلی یکی از سردمداران تئوری «خسارت محض» بودن برجام است. او درباره پیوستن ایران به FATF بدون رودروایسی در در جریان تبلیغات انتخاباتی به طور تلویجی خطاب به ابراهیم رئیسی گفته بود «در ماجرای FATF مساله این نیست کخ حالا بررسی کنیم آیا مطابق منافع ملی هست یا نه؟ بنده با قاطعیت میگویم اجرای کنوانسیون‌های FATF هیچ نفعی برای کشور ندارد.

سعید جلیلی تنها فایده برجام را اثبات غیر قابل اعتماد بودن آمریکا می‌داند. او در مناظره‌های انتخاباتی گفته بود «در دنیا بیش از ۲۰۰ کشور داریم. اگر هدف تعامل سازنده با جهان است، باید شرایط همه کشور‌ها را بررسی کنیم و تعامل کنیم. ایراد دولت این است که خود را معطل سه یا چهار کشور کرده و آن‌ها هر روز به یک بهانه مثل اف‌ای‌تی‌اف و برجام دشمنی می‌کنند.»

دعوتنامه رئیسی برای ایرانیان خارج از کشور

ابراهیم رئیسی در حالی از ایرانیان خارج از کشور دعوت کرده که به کشورشان برگردند و در امن‌ترین اقتصاد جهان سرمایه‌گذاری کنند که یکی از مهمترین چالش‌های سفر ایرانیان خارج به کشورشان، احتمال بازداشت از سوی قوه قضاییه است. این مساله یک بار در مناظره‌های ریاست جمهوری هم مطرح شد. همتی خطاب به محسن رضایی گفت «چطور می‌خواهی با گروگان‌گیری درآمد اقتصادی درست کنی»

اینکه در حال حاضر چه تعداد ایرانی دوتابعیتی در زندان است روشن نیست، اما معاون امور بین الملل قوه قضاییه (که هم اکنون یکی از گزینه‌های وزارت خارجه دولت ابراهیم رئیسی است) گفته جمهوری اسلامی ایران در چهار دهه گذشته ۴۰ دوتابعیتی را مجرم شناخته و مجازات کرده است.

جمهوری اسلامی بار‌ها شهروندان دوتابعیتی ایرانی و نیز شهروندان خارجی را به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» و «جاسوسی» بازداشت کرده و در مواردی از آن‌ها در مذاکره با کشور‌های غربی به عنوان اهرم فشار استفاده کرده‌اند.

در آخرین گزارش سازمان ملل که ۲۴ مهرماه سال ۹۹ منتشر شد، به وضع زندانیان دوتابعیتی و خارجی در ایران هم اشاره شد و دبیرکل سازمان ملل در مورد اساس بازداشت زندانیان دوتابعیتی و اتهامات امنیتی آن‌ها ابراز نگرانی کرده بود. دولت‌های غربی بار‌ها اطلاعیه‌هایی مبنی بر هشدار مسافرتی برای سفر به ایران منتشر کرده و شهروندان دو تابعیتی را از سفر به ایران منع کرده‌اند.

منبع: رویداد24