کارِ بی‌نان در زیر جرقه‌های جوشکاری و آفتاب‌سوزان/ چرا ۱۰۰ کارگر پروژه‌ای پتروشیمی گچساران اخراج شدند؟

اقتصاد ۲۴- مریم وحیدیان: پروژه‌های بسیاری در مراکز نفتی ایران با اعتصاب کارگران چندین شرکت پیمانکاری از کار باز ایستاده‌اند. در گرمای سوزان عسلویه، کنگان، اصفهان، ماهشهر و بسیاری نقاط نفت‌خیز دیگر ابزار‌های خاموش‌اند و تولیدکنندگان واقعی یعنی کارگران دست از کار کشیده‌اند. این جمعیت بزرگ اعتصاب‌کننده که رقم آن‌ها چند ده هزار نفر تخمین زده شده است، کمپینی با عنوان «کمپین بیست-ده» تشکیل داده و خواستار افزایش دستمزدها، کاهش روز‌های کاری از ۲۴ روز به ۲۰ روز، پرداخت به موقع دستمزد‌ها از سوی پیمانکاران، لغو پیمانکاری‌ها، رسیدگی به وضعیت خوابگاه‌ها و سرویس‌های حمل و نقل، رعایت بهداشت و ایمنی کار، بهبود کیفیت غذای کارگران و دیگر مطالبات خود شدند.  

روایت‌هایی از بدن‌های آفتاب‌سوخته

این روز‌ها دوربین‌ها به سمت کارگرانی گرفته شده که پیشتر صدایی نداشتند و روایاتی بازگو شده که پیشتر کسی آن‌ها را نشنیده بود. محمد، یکی از کارگران پروژه‌ای کنگان تنها یک روز معمولی در کنگان را توصیف می‌کند. روایتی از گرمای نفسگیر یکی از تابستان‌های کنگان، ساعت ۱۱:۴۵ دقیقه ظهر، وقتی که همکارش زیر آفتاب نشسته سرش را به میله آهنین تکیه داده و چشمانش را بسته بود. نزدیک‌تر که می‌شود، ماسک سیاه و کثیف شده را که از صورتش برمی‌دارد، خون است که از بینی‌اش جاری شده و دهانش را پوشانده است. تصویر کارگری که زیر آفتاب سوزان کنگان گرما زده شده؛ از حال رفته و بیهوش شده، تنها یکی از تصاویری است که این روز‌ها از زبان کارگران شنیده‌ایم.

بیشتر بخوانید: کارگران معترض پالایشگاه نفت تهران نامه اخراج گرفتند + فیلم

محسن، کارگری که یک سال و نیم در عسلویه به صورت پروژه‌ای کار کرده می‌گوید: آیا تا به حال بوی گوشت سوخته بدن خودتان به مشامتان خورده است؟ یک کارگر جوشکار که زیر مذاب جوشکاری ساعت‌ها کار می‌کند، این بو را می‌شناسد.  

احمد، کارگر اورهال پالایشگاه‌های آبادان در حالی که صدایش می‌لرزد، اما از خشم لبریز شده، می‌گوید: نه خانم، رسانه‌ها حرف‌های ما را نمی‌نویسند؛ شما حرف‌های ما را نمی‌شنوید؛ شما فقط ادعا‌های و وعده‌ها را می‌نگارید. اینجا جایی برای نفس کشیدن ما باز نمی‌کنند و شما نخواهید فهمید که ۲۴ روز کار کردن و هیچ دلخوشی نداشتن در گرمای ۵۰ درجه چه حسی دارد.

 اینجا عسلویه است؛ کنگان، آبادان، ماهشهر، بیدخون، چابهار، قشم، جفیر، لامرد، سیرجان، بوشهر، دهلران، اصفهان؛ اینجا روی طلای سیاه، بیست روز است که چندین واحدش خالی از کارگر است؛ خالی از بدن‌های گداخته از بی‌حقوقی، کار زیاد و دستمزد ناعادلانه. این است صدایی که کارگران به گوش ما می‌رسانند.

ماجرای اخراج بیش از ۱۰۰ کارگر چه بود؟

اگرچه هر کدام از شهر‌های نفت‌خیز این روز‌ها روایتی دارند؛ لیکن در پی انتشار خبری صفحات مجازی کارگران پروژه‌ای، مبنی بر اخراج بیش از ۱۰۰ کارگر یکی از پیمانکاری‌ها در پتروشیمی گچساران تلاش کردیم تا این کارگران را پیدا کنیم. اگرچه اکنون بیش از ۱۰ روز از اخراجشان گذشته، هنوز درد‌های آنان شنیدنی است.  

یکی از کارگران اخراجی پتروشیمی گچساران که طی ده روز گذشته در خانه نشسته می‌گوید: پیمانکار، ما داربست بند‌ها را خیلی راحت اخراج کرد، گفتند حالا که کار نمی‌کنید اخراجید. روز پنجم یا ششم تشکیل کمپین بود و تعدادی از واحد‌های نفتی دست از کار کشیده بودند. مجموعاً چیزی حدود ۲ هزار کارگر در پتروشیمی گچساران شاغل است. در بین اخراجی‌ها کیوسی، جوشکار، فیتر و داربست بند و... بود که همگی را به اسم اینکه در کار ایجاد اغتشاش کردید، بیکار کردند.  

او می‌افزاید: زندگی کارگری در حوزه نفت سطح پایینی پیدا کرده؛ بسیاری از ما هنوز خانه نداریم و مستاجریم. دخل و خرجمان جور نیست و روز‌های کمی در کنار خانواده‌هایمان هستیم.  

کارگر اخراجی دیگری می‌گوید: این روز‌ها مسئولان گلایه دارند که چرا شکایت نمی‌کنیم. در سال ۹۹ چند نفر از همکاران ما دچار حادثه حین کار شدند، اما موفق نشدند شکایت کنند. به این خاطر که پیمانکار آن‌ها را تهدید به اخراج می‌کرد و یک برگه روی میز می‌گذاشت تا کارگر اعلام رضایت کرده و اذعان کند که شکایتی ندارد. برای همین همکاران ما حتی وقتی آسیب‌دیدگی‌های جدی پیدا می‌کردند، سکوت می‌کردند. این سکوت چندین ساله روی گلوی ما سنگینی می‌کند. حالا چند ده هزار نفر اعتراض کرده‌اند، دیگر این تعداد را بخواهند هم نمی‌توانند اخراج کنند.  

به گفته این کارگر؛ کارگران گچساران از زمانی که اخراج شدند مسئله را با اداره کار منطقه، فرمانداری و دیگر نهاد‌های دولتی مطرح کرده و خواهان رسیدگی به شرایط کاری‌شان شدند، اما هنوز پاسخی از سوی مسئولان دریافت نکرده‌اند.  درحالی پیمانکار با برخی کارگران تسویه حساب کرده که آنها هنوز دستمزد چند ماه خود را دریافت نکرده‌اند. برخی کارگران اخراجی به علت عدم پرداخت دستمزد از سوی پیمانکار حاضر به امضای فرم تسویه حساب نیز نشدند. 

اگرچه تعدادی از کارگران پروژه‌ای گچساران اخراج شده‌اند، اما همیشه ماهیت کارشان آن‌ها را درگیر اخراج‌های گاه و بیگاه می‌کرد. یکی از این کارگران می‌گوید: فروردین ماه امسال بیکار بودم و در سال‌های ۹۶ تا ۹۹ نیز دوره‌های متعدد بیکاری را تجربه می‌کردم. الان دستمزد کمک فیتر، کمک جوشکار و... تقریباً ۵ میلیون تومان است. پیمانکار اعتقاد دارد این دستمزد‌ها کافی است؛ نمی‌گویند کارگری که معلوم نیست بعد از پروژه شاید سه ماه بیکار باشد، از کجا باید مخارجش را تامین کند. «کمپین بیست-ده» برای این دسته از کارگران دستمزد ۱۷ میلیون تومان را در نظر گرفته است. ما اعتقاد داریم وضعیت بد آب و هوایی و مشکلاتی که جان ما را تهدید می‌کند، باید در دستمزد‌ها لحاظ شود. قرار بر این است که در صورت توافق پیمانکاران با دستمزد‌های پییشنهادی کمپین  شرایط ۲۰ روز کار ۱۰ روز مرخصی به سر کار باز گردیم.  

شرایط کاری سخت و طاقت‌فرسا

کارگر دیگری شاغل در پروژه‌های گچساران به وضعیت حمل و نقل اشاره می‌کند: آیا مسئولان می‌دانند که در این گرمای سوزان سرویس‌های رفت و برگشت ما کولر ندارند؟ می‌دانند در اتوبوسی که ۳۰ نفر ظرفیت دارد، بیش از ظرفیت کارگر سوار می‌کنند و بسیاری از ما در طول مسیر باید در اتوبوس بایستیم؟ آیا این توهین به کارگر نیست؟  

او درباره وضعیت غذای کارگران می‌افزاید: خیلی از ما به علت کیفیت پایین غذا در محل کار، دچار بیماری‌های معده شده‌ایم. همکارم همین ماه قبل مجبور شد از حقوق ۵ میلیونی‌اش، ۴ میلیون هزینه درمان معده کند. انگار اسیر می‌برند؛ انگار که ما برده‌ایم!  

به گفته کارگران؛ طی ماه‌های اخیر پیمانکاران از تامین ماسک و لوازم بهداشتی نیز سر باز زده‌اند و به جز موارد محدودی این وظیفه از سوی پیمانکاران انجام نشده است.  

این کارگران ۱۰ روز است که اخراج شده و در برزخ بیکاری به سر می‌برند و درخواست رسیدگی به مطالبات خود از جمله بازگشت به کار و بهبود شرایط مزدی و کاهش ساعات کار را دارند.  

دسترسی پیمانکاران به کارگر ارزان طی این سال‌ها معلول سیاست‌هایی است که عملاً کمترین قوانین حمایتی از نیروی کار را نیز بی‌اثر کرده است. کارگران نفت و گاز پتروشیمی در صورتی که با تخلف پیمانکار در خصوص دستمزد یا تعویق آن مواجه شوند، هیچ مرجعی برای شکایت ندارند، چراکه توسط پیمانکار اخراج و توسط دیگر پیمانکاران نیز به عنوان کارگر معترض تحریم می‌شوند. ترس از بیکاری موجب می‌شود که کارگران هیچ راهی مقابل خود نبینند.

هرچه هست از ۲۹ خرداد ماه چند ده هزار کارگر پروژه‌ای نفت و گاز تصمیم گرفتند تا از طریق دست از کار کشیدن، اعتراض خود را اعلام کرده و شرایط کاری خود را بهبود بخشند. این در حالی است که بر اساس ماده ۱۴۲ قانون کار؛ «تعطیلی کار ضمن حضور کارگر در کارگاه و یا کاهش عمدی تولید از سوی کارگران» به صورت تلویحی مورد اشاره قرار گرفته است.