یک بام و دو هوای برخورد با مطبوعات در ایران

اقتصاد ۲۴- خبرگزاری تسنیم در توییتی درباره جلسه هیات دولت، سهوا از هشتگی برای «ابراهیم رئیسی» استفاده کرد که توسط مخالفان جمهوری اسلامی ترند شده بود که به وقایع و اعدام‌های دهه شصت اشاره داشت. این رسانه به سیاق بسیاری دیگر از رسانه‌ها امکان بازنشر اشتباه خبرگزاری تسنیم را ندارد.

توییت تسنیم پس از انتشار با فاصله کوتاهی از دسترس خارج شد، اما سلسله تحولات بعد از انتشار، یادآور یک معضل مهم رسانه‌ای و سیاسی در کشور بود: استاندارد دوگانه در مواجهه با رسانه‌ها. آنگونه که پیگیری شده، خوشبختانه اتفاق خاصی برای خبرنگاران و مدیران تسنیم رخ نداده است. مجید قلی‌زاده مدیر عامل خبرگزاری تسنیم به سوال خبرنگار درباره سرنوشت ادمین توییتر این خبرگزاری پاسخ نداد. او مدعی شد مساله اشتباه ادمین توییتر تسنیم یک «مساله داخلی خبرگزاری» است و نباید رسانه‌های دیگر درباره آن کنکاش کنند.

کیان عبداللهی سردبیر خبرگزاری تسنیم نیز ادعای مشابهی را در پاسخ به خبرنگار طرح کرد و به سوالات پاسخ نداد. مسئولان خبرگزاری تسنیم در حالی مساله اشتباه ادمین توییتر را یک «مساله داخلی» می‌دانند که در موارد مشابه مساله به هیچ عنوان داخلی تلقی نشده و تبعات سنگینی برای فردی که مرتکب اشتباه شده به دنبال داشته است.

اردیبهشت ماه سال گذشته ادمین کانال تلگرامی خبرگزاری اصلاح‌طلب ایلنا به خاطر یک اشتباه سهوی به مدت ۱۵ روز بازداشت شد. این اتفاق در حالی رخ داد که خبرگزاری ایلنا بابت اشتباه چند دقیقه‌ای در انتشار یک کاریکاتور عذرخواهی هم کرده بود.

ماجرا از این قرار بود که یک کاریکاتور به اشتباه و برای مدت کوناهی در خروجی کانال تلگرامی خبرگزاری ایلنا قرار گرفته بود. همین مدت کوتاه کافی بود تا دادسرای قضایی رسانه مسعود حیدری مدیرمسئول و همچنین مسئول کانال تلگرامی ایلنا را احضار کند.

خبرگزاری صدا و سیما که اقدام ایلنا را «انتشار کاریکاتور موهن از روحانیت» خوانده بود اذعان کرد به خاطر «مدت خیلی کمی که این کاریکاتور» در خروجی کانال قرار گرفته، مدیرمسئول با وثیقه توانسته آزاد شود، اما ادمین کانال به مدت دو هفته تا روز دادگاه در بازداشت ماند.

بیشتر بخوانید: قاضی زرگر و حکم مرتضوی

این گونه حوادث مسبوق به سابقه است. دی ماه سال ۹۵ هم حسین موحدی روزنامه نگار نجف آبادی به دلیل اشتباه در انتشار یک خبر درباره توقیف موتورسیکلت‌های متخلف در این شهر، با شکایت نیروی انتظامی نجف آباد، ۴۰ ضربه شلاق خورد. این خبرنگار خبر توقیف ۳۵ دستگاه موتورسیکلت دانش آموزان یکی از هنرستان‌های نجف آباد را منتشر کرد که نیروی انتظامی با اعتراض به این خبر و اینکه تعداد موتورسیلکت‌ها نه ۳۵ دستگاه که ۸ دستگاه بوده است خواستار اصلاح این خبر شده بود. روزنامه، اصلاحیه نیروی انتظامی را منتشر می‌کند با این حال از این خبرنگار شکایت می‌شود و دادگاه حکم ۴۰ ضربه شلاق را برای وی صادر می‌کند.

تاریخ نشان داده اشتباهات رسانه‌هایی که غیر خودی محسوب می‌شوند قابل اغماض نیست، اما اشتباهات رسانه‌های خودی حتی نیازی به عذرخواهی هم ندارد. موارد اشتباهات سهوی انگشت شمارند، اما طومار خبرنگاران و رسانه‌هایی که به اتهام نشر اکاذیب محکوم شده‌اند بسیار بلند است.

یکی ازمواردی که نتیجه مرگباری به دنبال داشت، سرنوشت ستار بهشتی بود. او به اتهام توهین به نظام در وبلاگ شخصی‌اش که به اذعان برخی نمایندگان مجلس حتی هشت نفر بیننده هم نداشت بازداشت شد و زیر شکنجه جان سپرد.

سینا قلندری خبرنگار محلی کوهدشتی که چندی پیش خبر قتل مبینا سوری، نوجوان ۱۴ساله توسط همسر و خانواده‌اش را منتشر کرده بود، به دستور دادستان منطقه و با شکایت خانواده مقتول و متهمان پرونده بازداشت شد.

محمد مساعد روزنامه‌نگار سابق روزنامه شرق سال گذشته به اتهام کلی سیاه‌نمایی، بحران‌نمایی، تحریک مخاطب خالی از ذهن و شالوده‌شکنی به ۲ سال ممنوعیت از کار خبرنگاری و توقیف اموال مرتبط با این شغل محکوم شد. در مورد دیگر میلاد گودرزی خبرنگار شهرآرا سال گذشته به اتهام فیلمبرداری از دیوار خانه علی‌اکبر ولایتی به شش ماه حبس محکوم شد.

مهدی سهرابی خبرنگار پایگاه خبری صدای زنجان در پی از افشای فساد شورای شهر و شهرداری زنجان با رای دادگاه به تحمل ۱۳ ماه و ۱۷ روز حبس تعلیقی و پرداخت جزای نقدی و محکوم شد. یاشار سلطانی هم از جمله روزنامه نگارانی است که بعد از افشای اسناد واگذاری املاک نجومی به چندین ماه حبس و جزای نقدی محکوم شده است.

بیشتر بخوانید: راویان در بند!/ خبرنگارانی که ساکن اوین هستند

بر اساس قانون مطبوعات ایران، مسئولیت مقالات و مطالبی که در نشریه منتشر می‌شود به عهده مدیر مسئول است، ولی این مسئولیت نافی مسئولیت نویسنده و سایر اشخاصی که در ارتکاب جرم دخالت داشته باشند، نخواهد بود.

قانون مطبوعات ایران طیف وسیعی از اقدامات را جرم‌انگاری کرده به گونه‌ای که هر خبری می‌تواند مشمول عناوین مجرمانه تلقی شود. به همین دلیل دست حاکمیت برای توقیف و بازداشت رسانه‌ها و خبرنگاران باز است. درباره اشتباه تسنیم، اتفاقا معتقدیم رفتار قوه قضاییه با آن اتفاق بسیار منطقی و عقلایی بود که یک اشتباه به بازداشت و احضار و وثیقه و ... ختم نشد، اما سوال مهم این است که چرا حاکمیت همین برخورد عقلانی را در قبال همه رسانه‌ها انجام نمی‌دهد؟ چرا ادمین کانال یک رسانه غیرخودی به خاطر یک اشتباه باید پانزده روز را در انفرادی بگذراند و چرا با او مشابه ادمین خبرگزاری تسنیم برخورد نشده است؟

طبیعتا این گزارش تلاش برای برخورد با خبرنگار تسنیم یا رسانه‌های اصولگرا نیست، بلکه تلاشی است برای گوشزد کردن این نکته به قوه قضاییه که همه رسانه‌ها را به یک چشم ببینید نه آنکه کماکان همه را به دو بخش «خودی» و «غیرخودی» تقسیم کنند.