گزارشی از نتیجه سرمایه گذاری برای ساخت واکسن داخلی

اقتصاد ۲۴- در حال حاضر ۴۸ میلیون و ۹۵۶ هزار و ۶۹۳ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۲۵ میلیون و ۱۵۶ هزار و ۹۸۷ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند؛ بنابراین مجموع واکسن‌های تزریق شده در کشور به ۷۴ میلیون و ۱۱۳ هزار و ۶۸۰ دوز رسید. این در حالی است که بیش از نیمی از افراد با واکسن سینوفارم چینی واکسینه شدند و حتی اخیرا برخی از گروه پرخطر در حال تزریق دوز بوستر هستند، اما هنوز خبری از واکسن‌های داخلی نیست. در هر صورت حواشی در خصوص تولید واکسن‌های داخلی از اول بسیار بوده است. چرا که حدود پنج شرکت در زمینه تولید واکسن کرونا داخلی نهایی شدند.

براساس گزارش‌ها از میان این پنج شرکت تنها شرکت شفافارمد ١٠ تا ١٢ میلیون واکسن برکت تحویل داده است. بعد از آن انستیتو پاستور با ارائه گزارش بینابینی فاز سه برای واکسن پاستوکووک مجوز مصرف اضطراری گرفت و قرار است این واکسن به گروه ١٢ تا ١٨ سال تزریق شود. اما هنوز خبری از تولید انبوه این واکسن نیست. به تازگی مجوز مصرف اضطراری اسپایکوژن بعد از ارائه گزارش بینابینی اول در فاز سه صادر شده است.

گزارش بینابینی یعنی هنوز مطالعه فاز سوم تمام نشده است. بعد از ارائه گزارش بینابینی که نتیجه حاصل از عوارض تزریق در داوطلبان و اثربخشی واکسن در کاهش مرگ‌ومیر و بستری است، مدنظر قرار دارد. واکسن فخرا در فاز سه است و هنوز گزارش بینابینی برای مجوز مصرف ارائه نکرده‌اند. به گفته سازمان غذا و دارو در حال حاضر ۵٠ تا ۶٠ میلیون ذخیره دارویی واکسن کرونا در ایران وجود دارد.

همچنین دو واکسن بقیه‌الله و اُسوه در مراحل ابتدایی مطالعات بالینی قرار دارند. با این تفاسیر هفت واکسن تولید داخلی وجود دارد که مقالات علمی آن وضعیت مبهمی دارد. تمام این اتفاق‌ها در حالی رخ می‌دهد که تاکنون بودجه‌های کلانی برای ساخت واکسن‌های داخلی مصرف شده است از قضا دیروز سازمان هدفمندی یارانه‌ها اطلاع داد که از محل منابع درآمدی، تاکنون بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان بابت تولید واکسن کووپارس به موسسه تحقیقاتی رازی پرداخت کرده است.

همچنین بالغ بر سه هزار میلیارد تومان تاکنون صرف پروژه واکسن برکت شده است؛ بنابراین هنوز نتیجه و سوددهی این بریز و بپاش‌ها معلوم نیست، اما مسوولان برکت بر این عقیده‌اند دولتی که پول واردات واکسن را نقد می‌دهد تنها ۳۰درصد مطالبات آن‌ها را پرداخت کرده است.

بررسی نشست مجمع برکت

براساس این گزارش یکشنبه ۲۵ مهر سال جاری مجمع فوق‌العاده برکت به منظور تصویب افزایش سرمایه ۲۷ درصدی برگزار شد. در این مجمع به پرسش‌های مهمی درباره شرکت و به خصوص واکسن برکت پاسخ داده شد. یکی از مهم‌ترین سوال‌ها درخصوص میزان واکسن تولید شده توسط شرکت برکت بود که مسوولان برکت در این خصوص اعلام کردند فاز یک تاکنون ۱۰ الی ۱۲ میلیون دوز تولید کرده است. فاز دو و سه به دلیل شیوع کرونا به تاخیر افتاده است. فاز دو به بهره‌برداری رسیده و سه تا چهار میلیون دوز تولید کرده است که پس از اخذ مجوز‌های لازم از وزارت بهداشت به بازار عرضه خواهد شد.

در خصوص فاز سه نیز دستگاه‌ها نصب شده و در حال پروگرمینگ است. پیش‌بینی شرکت انجام تست‌بک‌ها در آبان ماه برای فاز سوم است. همچنین تاکنون هشت میلیون و ۲۵۸ هزار دوز واکسن به قیمت ۱۸۵ هزار تومان و بالغ بر ۵۰۰/۱ میلیارد تومان دوز واکسن به وزارت بهداشت تحویل شده است.

اما با وجود واکسیناسیون بیش از نیمی از مردم در مورد ادامه داشتن تولید واکسن‌های داخلی شبهات وجود دارد که آیا راه‌اندازی فاز سه با توجه به شرایط واردات واکسن توجیه اقتصادی دارد یا خیر؟! البته پزشکان عفونی در این قضیه پیش‌بینی کرده‌اند که ویروس کرونا مانند ویروس آنفلوآنزا هر ساله نیاز به واکسن دارد، با توجه به مستندات پزشکی دوز سوم نیز اجباری است و بر اساس مطالعات علمی دوز سوم واکسن سینوفارم باید واکسنی غیر از سینوفارم باشد بنابراین انگار مسوولان برکت به بازار دوز سوم چشم دوختند، اما اینکه آیا عملی می‌شود گذر زمان مشخص می‌کند.

بیشتر بخوانید:  از همه مردم دعوت می‌کنم واکسن بزنند

زیرا در حال حاضر مسوولان برکت به خوبی نتوانسته‌اند اعتماد عمومی را جهت تزریق واکسن برکت جلب کنند. در هر صورت مسوولان برکت بر این عقیده‌اند که شرکت قابلیت تغییر پلتفرم را دارد و زمان مورد نیاز برای تغییر پلتفرم ۲ ماه است و پیش‌بینی می‌کنند برای سال ۲۰۲۲ بازاری برای تغییر پلتفرم نیز به وجود آید.

اما بحث دیگری که در خصوص واکسن‌های داخلی علی‌الخصوص برکت به وجود آمده بحث صادرات آن است و با توجه به واردات ۱۰۰ میلیون دوز واکسن، میزان تولید شرکت بیشتر از نیاز کشور خواهد شد و شرکت‌های واکسن‌سازی هیچ راهی ندارند جز اینکه به فکر صادرات و دوز سوم باشند. البته این امر نیاز به تاییدیه سازمان بهداشت جهانی دارد و در اصل نیاز به ثبت واکسن است. به گفته مسوولان برکت بیش از چهار ماه است که شرکت دو تیم را برای ثبت مقالات و مذاکره با سازمان بهداشت جهانی در نظر گرفته است. تاکنون یک سری از مستندات ارسال شده و شرکت منتظر جواب طرف مقابل است.

ژورنال‌ها مقالات برکت را به دلیل تحریم نپذیرفتند

در ژورنالی که در آن مقاله واکسن ثبت شده، پیام دادند که نویسندگان مقاله در محدوده کشور‌های موجود در لیست تحریم‌های آمریکا قرار دارند. این در حالی است که به گفته پزشکان مطرح کشور تحریم‌ها مانعی درخصوص ثبت مقاله‌های علمی نبوده و نیست، بنابراین احتمالا بیان چنین مطلبی بهانه‌ای بیش نبوده است.

با این حال مذاکرات جهت صادرات واکسن ادامه دارد. در حال حاضر شش کشور تقاضای واکسن دارند و برخی از این کشور‌ها اعلام کرده‌اند ثبت واکسن در داخل ایران کفایت می‌کند. یک کشور شش میلیون دوز درخواست کرده و قرارداد محرمانگی بین شرکت برکت و کشور خریدار نیز امضا شده است. برای بقیه کشور‌ها نیز در حال مذاکره بوده و قراردادی امضا نشده است. شرکت هنوز در خصوص واکسن اعلام قیمت نکرده و عنوان کرده قیمت سینوفارم و یا پلتفرم‌های دیگر عرضه می‌شود.

برکت یک دلار کمتر واکسن خود را عرضه می‌کند

براساس گزارش‌ها تاکنون دو کشور نیکاراگوئه و برزیل خواهان واکسن‌های برکت هستند که آن هم قرار است ۱ دلار کمتر از واکسن سینوفارمی که خریداری می‌کنند، از ما بخرند! البته اینکه این دو کشور هم واکسن برکت را از ما بخرند یا نه، صد در صد نیست و باید مذاکراتی صورت بگیرد. از طرفی حتی اگر بدون دریافت استاندارد جهانی واکسن را روانه بازار خارجی کنند احتمال دارد سرنوشت پراید دچار واکسن برکت شود و مورد استقبال دیگر کشور‌ها قرار نگیرد؛ بنابراین فروش برای واکسن ایرانی بدون تاییدیه بسیار دشوار است، چراکه واکسن‌های مورد تایید زیادی در جهان به راحتی در دسترس همگان است.

مورد دیگری که در این مجمع به آن اشاره شد، صادرات واکسن برکت بدون کسب مجوز توسط سازمان بهداشت جهانی همانند واکسن اسپوتنیک و واکسن سینوفارم هشت تا ۱۲ سال بود؛ که این بحث هم راه طولانی را در پیش دارد، زیرا با توجه به فزونی واکسن‌های دارای مجوز در جهان آیا کشوری چنین ریسکی را می‌کند یا خیر! از سوی مسوولان برکت علت عدم افشای اطلاعات واکسن در کدال را ملاحظات سیاسی و امنیتی اعلام کردند.

از وعده تا عمل

در هر صورت با این تفاسیر تاکنون هزینه‌های هنگفتی با پول سهامداران و کمک دولت درخصوص ساخت واکسن برکت با وجود استفاده موقت از آن‌ها در کشور ایجاد شده است. این در حالی است که مسوولان برکت درخصوص تحویل واکسن خلف وعده کردند و بعد از یک ماه ونیم هنوز خبری از ۵۰ میلیون دوز واکسن نیست و فاز سوم خط تولید واکسن هم هنوز به سرانجام نرسیده است.

با توجه به اینکه مسوولان واکسن برکت نتوانستند به موقع ۱۰ درصد از ایرانی‌ها را واکسینه کنند، چطور می‌خواهند طبق زمان مشخص میلیون دوز واکسن تولید و صادر کنند؟! از قضا چندی پیش وزیر بهداشت اعلام کرد: ۱۰۰ میلیون دوز واکسن مجدد وارد کشور می‌شود و براساس پیش‌بینی‌ها با این مقدار واکسن تقریبا نیاز فوری واکسن تامین می‌شود و حتی امکان دارد دوز بوستر هم با واکسن‌های وارداتی تزریق شود.

از طرفی با فروکش کردن پاندمی کرونا در جهان امکان واردات بیشتر واکسن هم آسان‌تر می‌شود؛ بنابراین عملا ظرفیتی که برای ساخت واکسن برکت ایجاد شده دچار چالش می‌شود و شرکتی که سهامداران خرد زیادی دارد را دچار چالش کند. در هر صورت مسوولان برکت بر این عقیده‌اند که نتایج تحقیقات فاز بالینی که در صف تاییدیه سازمان بهداشت جهانی است تا آذرماه به نتیجه می‌رسد، بر فرض اینکه مجوز هم صادر شود آیا در آذرماه کشوری به واکسن کرونا نیازی دارد؟!

آیا هزینه‌ای که برای تولید واکسن شد تنها برای تولید ۲۰ میلیون واکسن بود؟! البته مسوولان برکت بر این باورند که ظرفیت‌های ایجاد شده برای واکسن برکت امکان تولید واکسن‌های دیگر را هم دارد، ولی برای به نتیجه رسیدن آن راه طولانی در پیش است.

شرط تزریق واکسن داخلی

دکتر مسعود یونسیان دبیر کمیته تخصصی اپیدمیولوژی وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه با توجه به واردات انبوه واکسن آیا به واکسن‌های داخلی هم نیاز پیدا می‌کنیم یا خیر به «جهان‌صنعت» می‌گوید: به نظرم در سه صورت ممکن است به واکسن‌های داخلی نیاز پیدا کنیم؛ یکی اینکه واردات واکسن داخلی کفاف جمعیت ایران را ندهد و دیگر اینکه واکسن‌های داخلی را برای دوز یادآور مورد استفاده قرار دهیم و در نهایت اینکه حتی در صورت دسترسی به واکسن‌های وارداتی هم اگر واکسن‌های داخلی به اندازه کافی تولید شوند و مستندات کافی درخصوص اثربخشی و ایمنی آن‌ها منتشر شده باشد، می‌شود به جای ورود واکسن خارجی، از تولیدات داخلی استفاده کرد.

وی با اشاره به صادرات واکسن‌های داخلی اظهار کرد: بحث صادرات واکسن بستگی به قیمت، ارائه مقالات و مستندات کافی است. حتی اگر مقالاتی هم درخصوص واکسن‌ها چاپ نشد، باید گزارش قانع‌کننده و دقیقی ارائه شود. زیرا سازمان غذا و دارو براساس مقالات داوری نمی‌کند و داوری آن‌ها همانند یک مجله است؛ بنابراین امکان صادرات واکسن مقدور است، اما بستگی به سیاست و چگونگی به دست‌گیری بازار است؛ بنابراین در این وضعیت موضوع علمی نیست بلکه رقابت بین قیمت‌های واکسن است. در هر صورت عدم‌تایید سازمان بهداشت جهانی به معنای غیرایمن و ناکارآمدی واکسن نیست، ولی سطح استاندار واکسن‌های مورد تایید سازمان باید بسیار بالا باشد تا اطمینان آن‌ها را جلب شود.

دکتر یونسیان درخصوص اینکه آیا سازندگان واکسن داخلی توانستند اعتماد عموم عام را جلب کنند یا نه بیان کرد: سازنده‌های واکسن تا حدودی اعتماد مردم را جلب کردند و به طور کلی سلایق انسان‌ها متفاوت است. چه‌بسا برخی‌ها به واکسن‌های داخلی اعتماد بیشتری دارند، ولی برخی‌ها هم برعکس، بر این باورند محصولی که در خارج از کشور ساخته می‌شود دارای کیفیت بیشتری است. در نتیجه به نظر می‌رسد آنچه تاکنون تولید و تحویل داده شده تزریق شده است؛ بنابراین همانند هر محصول دیگری که نمونه خارجی و داخلی آن در بازار وجود دارد و هر یک مشتری خاص خودش را دارد، واکسن‌های داخلی هم در بازار مورد توجه مردم قرار گرفتند.

وی در مورد رد مقاله‌های علمی به دلیل تحریم‌ها گفت: تاکنون مقاله‌هایی بوده که به دلیل تحریم‌ها داوری نشده است، ولی این موارد به شکل پراکنده و استثنایی است. با این حال بنده به واسطه ارسال مقاله‌ها در جامعه علمی بین‌المللی چنین تجربه‌ای نداشتم که مقاله‌ام به دلیل تحریم‌ها داوری نشود. اما اینکه برخی می‌گویند به دلیل تحریم مقاله‌های علمی رد می‌شود، پذیرفتنی نیست، زیرا ممکن است آن مقاله قانع‌کننده نباشد. در هر صورت نپذیرفتن مقاله‌ها روند پروژه را ماه‌ها یا سال‌ها به تعویق می‌اندازند، اما به نظرم این امر ناشی از روال جاری است و مختص به ایرانی‌ها نیست.