ایجاد منطقه آزاد مشترک با چین غیرممکن است

اقتصاد ۲۴-  حسین ملائک  در مورد راه اندازی مناطق آزاد مشترک با چین اظهار کرد: دو هفته پیش رییس جمهور در هیئت دولت گفتند که کیش یا مناطق آزاد کلا تبدیل به مناطق واردات شده‌اند و باید صادرات انجام شود. یعنی یک تعریف از مناطق آزاد از نظرگاه رییس دولت این است. ایشان وقتی به کیش رفته بودند در مصاحبه‌ای گفته بودند که کیش را به یک منطقه بزرگ فرهنگی تبدیل می‌کنیم. ما با یک معضل روبرو هستیم که عدم وجود یک تعریف جامع از کار است. یعنی دولتمردان نمی‌دانند که می‌خواهند چه کاری کنند، یک سری حرف‌هایی به دستشان می‌آید و در مورد آن نظر می‌دهند.

وی افزود: پست‌هایی که دولتمردان گرفتند، پست‌های ساده‌ای نیست، اما دوستان ظرفیت‌های کافی از نظر اطلاعاتی برای این پست‌ها را ندارند؛ لذا ما با این مشکل مواجه هستیم که هرکدام تعاریفی ارائه می‌کنند. این دوستان هیچ چیز از توسعه نمی‌دانند و متوجه موضوع توسعه نمی‌شوند. یک سری نیرو‌هایی مثل ماشین آلات هستند که یکی ساختمان می‌سازد و یکی صنعت. تحصیل کرده‌های آن‌ها در دولت‌های اول انقلاب، همین مشکلات و معضلات آب را به وجود آوردند.

ملائک در ادامه خاطرنشان کرد: چیزی که در مورد مناطق آزاد مشترک با چین گفته شد از بنیان غلط است. احتمالا چند گزارش بین‌المللی از موضوعات مربوط به مناطق آزاد خوانده‌اند که هیچ ارتباطی با ایران ندارد. یک چیزی هم در مورد پیمان شانگ‌های شنیدند که گفتند می‌خواهیم در قالب آن مناطق آزاد مشترک راه بیاندازیم، این هم درست نیست. چراکه منطقه آزاد مشترک در هر سطحی برای کشور‌هایی است که باهم هم‌مرز هستند که این اتفاق در مورد ایران و چین صدق نمی‌کند.

وی تصریح کرد: اگر بخواهیم مثبت ببینیم، می‌گوییم که چینی‌ها تولیدات صنعتی خود را در ایران انجام دهند و بعد چین در یک زنجیره ارزشی تولیدات خود را کامل و صادر کنند. این هم دیگر منطقه آزاد نیست بلکه ادغام در یک زنجیره ارزش بین‌المللی است. در مورد مسائل ما با کشور‌های همسایه هم حرف‌هایی زده شده که به نظر عملیاتی نیست.

سفیر سابق ایران در چین در مورد تاسیس بانک آفشور گفت: اگر این اتفاق بیافتد و بتوانند خیلی خوب است، اما در شرایطی که هنوز معلوم نیست تحریم‌ها برداشته شود و حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود و نگاه ۸۰ درصد مثبت هم به مذاکرت وین داشته باشید معلوم نیست که این بانک‌ها اجازه داشته باشند در مناطق آزاد فعالیت کنند. بلکه تنها بانک‌های خاص با مامویت‌های خاص می‌توانند این کار را انجام دهند که گشایش‌هایی برای ایران ایجاد کند؛ بنابراین این موضوع در محتوا کاربردی نیست. این مسائلی که در مورد مناطق آزاد خوانده‌اند ربطی به ایران پیدا نمی‌کند چراکه ایران ۴۰ تا ۵۰ سال از مناطق آزاد عقب است.

وی اضافه کرد: مناطق آزاد ما توزیع رانت مورد نیاز مناطق استانی است که زور آن‌ها در حاکمیت افزایش می‌یابد و می‌توانند بخشی از قاچاق و سود را داشته باشند. مناطق آزاد فعلی هیچ ربطی به توسعه ایران ندارند و هیچ نقشی در آن ایفا نکرده و جز کاهش ارزش پول ملی هیچ تاثیری ندارند. منتها آقایان لوکس فروش و خریداران کالا‌های لوکس از این طریق ارتزاق می‌کنند و اسم مناطق آزاد را بزرگ کرده‌اند.

ملائک تصریح کرد: منطقه آزاد عبارت است از منطقه‌ای که خارج از ضوابط و قواعد سرزمین اصلی عمل می‌کند، یعنی در این مناطق نه قانون کار و نه سود بانکی و نه قوانین وام دهنده و وام گیرنده و نه قانون مالکیت با سرزمین اصلی منطبق نیست. وقتی چینی‌ها ۵ منطقه را راه اندازی کردند که موتور توسعه آن‌ها شد. حصار بزرگی دور این مناطق بود که باید برای وارد شدن به آن ویزا گرفته می‌شد. در این مناطق معادلات دیگری حاکم بود برای مثال در این مناطق برده داری وجود داشت و به وضوح می‌توان آن را دید، اما در داخل چین قوانین بسیار سختی برای حمایت از کارگر وجود داشت.

وی با غیرممکن دانستن ایجاد این معادلات و شرایط در مناطق آزاد ایران بیان کرد: در مناطق آزاد، واردات و صادرات و ساخت کالا و نقل و انتقال آن از قوانین پیروی نمی‌کند، اگر قرار باشد در این مناطق هم کنترل وجود داشته باشد دیگر نام آن مناطق آزاد نیست. وقتی از منطقه آزاد مشترک صحبت می‌شود یعنی ایران و چین می‌خواهند دور یک منطقه حصار بکشند و خارج از مقررات در آن کار کنند. کجا قرار است چنین اتفاقی رخ دهد؟ آیا اجازه داده می‌شود که چنین شرایطی در کیش حاکم شود؟ امکان‌پذیر نیست که قوانین کاری در ایران برای کار در مناطق آزاد حاکم شود که حتی به شرایط مناطق آزاد چین نزدیک شود.

بیشتربخوانید: استفاده از کارگر چینی در ایران به صرفه نیست

این کارشناس حوزه چین اضافه کرد: بنابراین مناطق آزاد ما، مناطق آزاد به مفهوم بین‌المللی نیست. انتقال پول، کالا، کار و سرمایه موضوع مورد اهمیت در مناطق آزاد است که در هیچ یک از مناطق آزاد ما جاری نیست، علاوه بر این عوامل اجتماعی و فرهنگی هم وجود دارد. قرارداد کارگر و کارفرما تابع قانون کار ایران هستند که به نوعی معضل کارخانه‌دار‌ها است، همین معضلات در کیش و قشم وجود دارد، اما در مناطق آزاد کارفرما اگر نیاز به کارگر داشته باشد می‌تواند برای هر مدت زمانی استخدام کند یا چند شیفت از او کار بکشد. دولت کاری به این موضوع ندارد. در مناطق آزاد ما این قوانین تابع سرزمین اصلی است.

ملائک در پاسخ به سوالی در مورد آخرین وضعیت پیوستن ایران به شانگ‌های گفت: وقتی ایران به صورت رسمی در پیمان شانگ‌های پذیرفته و پروسه الحاق آغاز شد، ایران باید ۴۵ سند را با قوانین داخلی خود منطبق کند. با سرعت خوبی این اسناد که همه به زبان‌های چینی و روسی بوده در حال آماده شدن است و بخش حقوقی کشور نیز این اسناد را مطالعه می‌کند تا تضاد‌های آن با قوانین حقوقی داخل کشور احتساب شود. الان در مرحله ترجمه و راه‌اندازی این اسناد هستیم و با سرعت بسیار خوبی هم پیش رفته است.