اسرائیل در مورد مذاکرات وین چه در سر دارد؟

اقتصاد ۲۴-نری زیلبر در «نیولاینز مگزین» نوشت: در مارس ۲۰۱۵، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، به واشنگتن سفر کرد تا علیه توافق هسته‌ای با ایران که توسط باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا در حال مذاکره بود، موضع بگیرد. در یک سخنرانی در جلسه مشترک کنگره، رهبر اسرائیل به شدت نسبت به تکرار هولوکاست که توسط این توافق «بسیار بد» تسهیل شده بود، هشدار داد. او گفت برجام توافقی است که «ایران را از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای باز نخواهد داشت... بلکه تضمین می‌کند که ایران به این سلاح‌ها دست پیدا می‌کند.»
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: نتانیاهو نتوانست چهار ماه بعد مانع از امضای توافق شود، اما در نهایت با خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به آرزوی خود رسید. نتانیاهو از این اقدام ترامپ استقبال کرد. وی گفت که خروج از برجام یک حرکت تاریخی بود که نیاز به رهبری شجاعانه داشت.

بیشتر بخوانید: نگاه آمریکا به دور هفتم و هشتم مذاکرات وین

سه سال بعد، برنامه هسته‌ای ایران طبق همه برآورد‌ها در پیشرفته‌ترین مرحله خود قرار دارد و گروهی از مقامات سابق اسرائیلی استراتژی نتانیاهو و ترامپ را فاجعه‌بار توصیف کرده‌اند. آن‌ها معتقدند که یک توافق منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای هرچند ناقص، بهتر از یک استراتژی قهری علیه ایران است که نتوانسته است به اهدافی که برایش تعیین شده بود، دست یابد.

با این حال، به نظر می‌رسد دولت جدید اسرائیل نیز از درک این موضوع عاجر است. به طوری که در حال تکرار همان نکاتی است که در سال ۲۰۱۵ توسط دولت نتانیاهو مطرح شد. در این ارتباط، باید اشاره کرد که نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل بار دیگر با تلاش‌های آمریکا برای تعامل مجدد با ایران و بازگرداندن آن به پایبندی به شرایط برجام مخالفت کرده است.
بنت در ۲۹ نوامبر گفت: ایران در ازای وحشیگری‌هایش سزاوار هیچ پاداشی از جمله توافق و لغو تحریم‌ها نیست. من از متحدانمان در سراسر جهان می‌خواهم: تسلیم باج‌خواهی هسته‌ای ایران نشوند.

بیشتر بخوانید: گفتگوی دو ساعته پوتین و بایدن درباره ایران

در مذاکرات مجدد هفته گذشته در وین، قدرت‌های جهانی و ایران به طور قابل پیش بینی نتوانستند به پیشرفتی دست یابند. مقامات و تحلیلگران غربی به طور فزاینده‌ای بدبین هستند که توافق اولیه بتواند دوباره احیا شود. آنان معتقدند که احتمال وقوع یک بحران هسته‌ای یا نظامی (یا هر دو) در خاورمیانه وجود دارد.

حال این سوال مطرح می‌شود که اسرائیل در واقع چه می‌خواهد؟

تا همین اواخر، تقریباً در محافل رسمی اسرائیل حداقل علنا اتفاق نظر وجود داشت که تصمیم ترامپ برای خروج از برجام یک اقدام مثبت بود. در همین راستا، قدرت نتانیاهو، همراه با اشارات مداوم به هولوکاست، هر گونه بحث داخلی را خفه کرد.
فراموش نکنید در سه سالی که از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد، استراتژی ترامپ موفق نبود. تحریم‌های مجدد و افزایش یافته علیه ایران که فشار حداکثری نامیده می‌شود، تهران را مجبور به تسلیم و مذاکره نکرد. به‌علاوه، در کمال تعجب اسرائیل، ترامپ هرگز تهدیدات حمله مستقیم به ایران را علی‌رغم افزایش نقض‌های هسته‌ای توسط تهران و حملات متعدد علیه متحدان منطقه‌ای واشنگتن عملی نکرد.
همانطور که در اوایل سال جاری در نیولاینز گزارش شد، یک ارزیابی اطلاعاتی نظامی اسرائیل موافق بود که آسیب واقعی به اقتصاد ایران ناشی از تحریم‌های دوران ترامپ، حمایت مالی ایران از نیرو‌های نیابتی منطقه‌ای تهران را کاهش نداده است. حتی در برخی موارد کاملاً برعکس این انتظار رخ داده است.

نگران‌کننده‌ترین پیشرفت‌های هسته‌ای ایرانی‌ها شامل افزایش ذخایر مواد شکافت‌پذیر غنی‌شده تا سطوح نزدیک به درجه نظامی و استفاده از سانتریفیوژ‌های پیچیده‌تر اورانیوم همراه با تحقیق و توسعه در این زمینه هاست که می‌تواند تهران را به ساخت بمب اتمی نزدیک‌تر کند. این‌ها در شرایطی است که بازرسی‌ها نسبت به زمانی که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در حال اجرا بود، کمتر شده است.
در این شرایط، انتقاد‌ها نسبت به سیاست‌های نتانیاهو و تلاش هایش برای خروج واشنگتن از برجام مطرح شده است. سرلشکر آهارون زیوی فرکش، رئیس سابق سازمان ضد اطلاعات ارتش اسرائیل، اخیراً در جروزالم پست اعتراف کرد که توافق هسته‌ای جدید با ایران احتمالاً بدتر از توافق اولیه ۲۰۱۵ خواهد بود. با این حال حتی چنین توافقی بهتر از آن است که توافقی با ایران صورت نگیرد.

بیشتر بخوانید: اولیانوف: نشست‌های غیررسمی در وین از سر گرفته شد

تنها در طول یک هفته در اواخر نوامبر، در دو کنفرانس جداگانه، چندین مقام امنیتی سابق اسرائیل که در زمان نتانیاهو خدمت می‌کردند، سیاست نخست وزیر سابق در قبال ایران را به شدت مورد انتقاد قرار دادند.

دولت جدید اسرائیل در ابتدا وعده داد که بر خلاف سیاست جنگ طلبی نتانیاهو، با احتیاط و به طور سازنده با واشنگتن در مورد مشکل ایران کار کند. طبق گزارش‌ها، نتانیاهو در ماه‌های پایانی قدرت خود، مقامات ارشد اسرائیل را از تعامل با دولت بایدن در مورد هرگونه ارتباط دیپلماتیک جدید با ایران منع کرد. مطمئناً، مقامات فعلی اسرائیل از شورای امنیت ملی، وزارت دفاع و وزارت خارجه تقریباً هفتگی با همتایان آمریکایی خود در مورد این موضوع در تماس هستند.

پس از یک دوره‌ی اولیه‌ی سیگنال‌های مثبت، بحث‌های ایالات متحده و اسرائیل در هفته‌های اخیر به یک الگوی آشنا از رد و بدل اتهامات تبدیل شده است. مقامات اسرائیلی ناشناس به ساده لوحی و نرمش آمریکا اشاره می‌کنند و مقامات ناشناس آمریکایی نیز غیرواقعی بودن و جنگ طلبی اسرائیل را مورد سرزنش قرار می‌دهند.

به طور کلی، پیام‌های عمومی بنت دوگانه است. در وهله‌ی اول، بنت ادعا می‌کند که همه مشکلات را از نتانیاهو به ارث برده است، کسی که شکاف نگران کننده‌ای بین لفاظی‌های چرچیلی و انفعال چمبرلینی اش وجود داشت. در مرحله‌ی بعد او ادعا می‌کند که نتانیاهو نتوانست ارتش اسرائیل را برای حمله نظامی مستقل به تاسیسات هسته‌ای ایران پس از سال ۲۰۱۵، یعنی پس از امضای توافق اولیه آماده کند.

بخشی از این اظهارات قطعا سیاسی است. بنت، بیش از بسیاری دیگر از سیاستمداران اسرائیلی، از سیاست نتانیاهو-ترامپ حمایت کرد. نخست وزیر فعلی برای سخنرانی نتانیاهو در کنگره در سال ۲۰۱۵ به واشنگتن سفر و علناً از ترامپ برای خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ تشکر کرد. بسیاری دیگر از مقامات ارشد کنونی، حتی در حال حاضر نیز تنها از آسیب‌های وارد شده توسط نتانیاهو به روابط آمریکا و اسرائیل بر سر موضوع ایران انتقاد می‌کنند و نه آسیب‌های ناشی از خروج ترامپ از توافق.

بر اساس نظرسنجی ماه اکتبر «موسسه دموکراسی» اسرائیل، پس از یک دهه پیام‌های آخرالزمانی دائمی درباره تهدید ایران، اکثریت قاطع اسرائیلی‌های یهودی همچنان از اقدام نظامی در مقابل دیپلماسی برای حل بحران هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند.

در حقیقت، گانتز، وزیر دفاع اسرائیل در مورد شانس کارکرد دیپلماسی بدبین است و خواستار نمایش قدرت توسط ایالات متحده و اجرای واقعی طرح B در صورت شکست مذاکرات است. به گفته‌ی وی، چنین طرحی شامل فشار‌های سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی گسترده‌ای است که توسط ایالات متحده، اروپا، روسیه و چین بر ایران تحمیل می‌شود. به عبارت دیگر، این همان ادامه‌ی فشار حداکثری است. مانند بسیاری از دیگر مقامات اسرائیلی، گانتز نیز در ماه‌های اخیر بر آمادگی اسرائیل برای اجرای طرح C خود یعنی حمله‌ی نظامی به ایران در صورت شکست مذاکرات تاکید کرد.

گانتز اعتقاد که ایران باید در مورد جدیت ایالات متحده و شرکایش در مورد استفاده از گزینه‌ی نظامی نگرانی داشته باشد.
مقامات اسرائیلی می‌گویند در حالی که اشتیاق دولت بایدن برای احیای توافق هسته‌ای با تهران باعث شده است که ایران این ترس را نداشته باشد.
عدم پاسخگویی ایالات متحده به حمله اخیر هواپیما‌های بدون سرنشین ایران به پایگاه التنف در شرق سوریه، موجب‌های اعتراض مقامات اسرائیلی شد، دقیقاً به این دلیل: نمادی از عدم تمایل دولت بایدن به استفاده از زور در خاورمیانه.
صرف نظر از این، خواسته‌های اسرائیل از ایالات متحده برای استخراج - از طریق قدرت نظامی بیشتر و کمی فشار اقتصادی بیشتر - یک توافق بهتر با تهران برای جبران خسارت سال‌های ترامپ بسیار دور از دسترس به نظر می‌رسد.

در اوایل سال جاری، اطلاعات نظامی اسرائیل شانس هرگونه توافق جدیدی که شامل فعالیت‌های منطقه‌ای و موشکی ایران شود را غیر ممکن و بسیار بعید دانست. این برخلاف خواسته‌هایی که هنوز به طور دوره‌ای توسط برخی مقامات اسرائیلی و تحلیلگران آمریکایی انتشار می‌شود.

البته امروز، از نظر اسرائیل، موضوع هسته‌ای باید به طور کامل از بعد منطقه‌ای جدا شود تا مبادا قدرت چانه زنی بیشتری برای تهران ایجاد کند.

راز زیمت، کارشناس مسائل ایران در موسسه مطالعات امنیت ملی در تل آویو تصریح کرد: دولت جدید اسرائیل می‌داند که سیاست‌های تل آویو شکست خورده، اما در تصورات قبلی خود گیر کرده است، زیرا گزینه‌های زیادی ندارد. در واقع بنت تمایل ندارد که توافق اولیه‌ی ایران احیا شود و از طرف دیگر شرایط حمله‌ی نظامی به ایران را هم ندارد. پس چه راه حلی برایش باقی می‌ماند؟

بیشتر بخوانید: فرانسه: پیشنهادات ایران در مذاکرات هسته‌ای پایه معقولی برای هیچ توافقی نیست

او افزود که «توافق طولانی‌تر و قوی‌تر»، همانطور که برخی مقامات اسرائیلی همچنان خواستار آن هستند، «اتفاق نخواهد افتاد». «این اتفاق در گذشته رخ نداده و در آینده هم نخواهد افتاد. ایران حتی ممکن است فکر کند که اکنون وضعیتش حتی بهتر شده است. تنها موضع فعلی ایرانی‌ها بازگشت به توافق برجام است - و حتی این هم با یک "اگر" بزرگ مواجه است.

ایران در این میان موضع خود را سخت‌تر کرده است که هفته گذشته در جریان مذاکرات وین به اثبات رسید. درخواست تهران این است که نه تنها لغو همه تحریم‌های دوران ترامپ، بلکه شامل غرامت برای چند سال گذشته و تضمین این که دولت آینده ایالات متحده از این توافق خارج نشود، می‌شود. احتمالاً عقب‌نشینی از اقدامام جبرانی هسته‌ای ایران تنها پس از برآورده شدن این خواسته‌ها صورت می‌گیرد.
به نظر می‌رسد حتی دولت بایدن صبر خود را دارد از دست می‌دهد. یکی از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا، این هفته موضع ایران را «غیر جدی» توصیف کرد.

این که آیا اسرائیل متقاعد می‌شود یا نه، مشخص نیست. هر صورت، قاطعیت بیشتر و افزایش اهرم فشار از سوی امریکا ممکن است امکان پذیر باشد. بازگشت از آسیب تصمیم ترامپ در سال ۲۰۱۸ برای خروج از برجام احتمالا بسیار سخت‌تر خواهد بود. به نظر می‌رسد اولین گام ضروری، حداقل برای اسرائیل، یک ارزیابی عمومی باشد که باعث شد خسارات عظیمی به بار آید و پروسه بمب هسته‌ای ایران را تسریع کرد و در صورت شکست دیپلماسی، یک جنگ ویرانگر را رقم زد.