پشت پرده اعزام نیرو‌های پوتین به قزاقستان

اقتصاد ۲۴-فارن پالیسی نوشت: هفته گذشته در مقاله‌ای برای فارین پالیسی، چارچوبی را برای فرآیند تصمیم گیری مداخلات نظامی روسیه در فضای پس از شوروی ارائه کردم. در این چارچوب، من پنج متغیر اصلی را شناسایی کردم که احتمالاً مسکو برای تصمیم گیری در مورد اعزام نیرو‌های نظامی اش به قزاقستان مدنظر داشته است. ۱) یک جرقه خاص، ۲) پشتیبانی از عناصر محلی، ۳) مخالفت/واکنش‌های نظامی پیش بینی شده، ۴) امکان سنجی فنی مداخله و ۵) هزینه‌های سیاسی و اقتصادی پیش بینی شده مداخله مانند تحریم ها. با استفاده از این چارچوب، من پیش بینی کردم که با وجود افزایش نیرو‌ها و لفاظی‌های تهاجمی رهبر روسیه، تهاجم نظامی در مقیاس وسیع توسط روسیه از اوکراین بعید است در آینده نزدیک اتفاق بیفتد.
به گزارش «انتخاب»؛ در ادامه این مطلب آمده است: با این حال، من همچنین متذکر شدم که پتانسیل افزایش حضور نظامی روسیه و استقرار بالقوه در جا‌های دیگر، به ویژه در کشور‌هایی که با مسکو روابط دوستانه تری دارند، وجود دارد. در این هفته، دقیقاً چنین مداخله‌ای در قزاقستان رخ داد که سازمان پیمان امنیت جمعی سنتو به رهبری روسیه نیرو‌هایی را برای سرکوب ناآرامی‌هایی که به دلیل افزایش قیمت سوخت در ۲ ژانویه آغاز شد و به سرعت گسترش یافت و به خشونت در سراسر قزاقستان منجر شد، به این کشور اعزام کرد. در حالی که ناآرامی‌ها ادامه دارد و مسیر سیاسی و امنیتی قزاقستان تا زمان نگارش این مقاله نامشخص است، زمان و نحوه مداخله روسیه در این کشور بینشی از محاسبات استراتژیک مسکو و سرنخ‌هایی در مورد آنچه که باید در منطقه گسترده‌تر انتظار داشت را ارائه می‌دهد.

مداخله روسیه در قزاقستان در مقایسه با عملیات‌های نظامی قبلی مسکو که مشابه شوروی سابق انجام می‌شد مانند مورد گرجستان در سال ۲۰۰۸ و اوکراین در سال ۲۰۱۴، منحصربه‌فرد است. یکی از جنبه‌های منحصربه‌فرد مورد قزاقستان، مشارکت سنتو در آن است که یک اتحاد نظامی متشکل از روسیه است و قویت‌ترین اتحاد امنیتی در فضای پس از شوروی به شمار می‌رود. در این اتحادیه ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان نیز حضور دارند. بر خلاف عملیات روسیه در گرجستان و اوکراین، استقرار نیرو‌های سنتو در قزاقستان که اکثریت آن‌ها از روسیه می‌آیند و البته نیرو‌هایی از ارمنستان، بلاروس و تاجیکستان نیز حضور داشتند، به صراحت توسط قاسم جومارت توقایف، رئیس جمهور قزاقستان درخواست شده بود و علیه دولت به این کشور وارد نشدند.

بیشتر بخوانید: آلماتی شهر ارواح شده است

در شرایطی که اوضاع به سرعت از کنترل خارج شد، توقایف احساس کرد که برای ایمن کردن مکان‌ها و تأسیسات استراتژیک، از جمله ساختمان‌های دولتی و فرودگاه‌ها در شهر‌های کلیدی مانند آلماتی، نیاز به کمک سنتو دارد. در این شرایط، نیرو‌های امنیتی قزاقستان با خیال راحت می‌توانستند بر مدیریت مستقیم تظاهرکنندگان تمرکز کنند.
به علاوه، ماهیت چند ملیتی مداخله مهم است، چراکه به عنوان اولین اعزام مشترک نیرو‌های سنتو در تاریخ ۳۰ ساله‌ی این بلوک امنیتی به حساب می‌آید.
دلیل و برهان استقرار نیرو‌های روسیه در قزاقستان، شباهت‌های مهمی با اقدامات نظامی روسیه در اوکراین و گرجستان دارد. هرگونه مداخله مسکو در فضای پس از فروپاشی شوروی ریشه در الزامات ژئوپلیتیکی کلیدی روسیه دارد. حفظ تحکیم سیاسی داخلی، محافظت از خود در برابر همسایگان نامطلوب یا قدرت‌های خارجی، تقویت نفوذ خود در منطقه و در عین حال محدود کردن نفوذ بازیگران رقیب از جمله‌ی این الزامات هستند. در حالی که در گرجستان و اوکراین، مداخله‌ی روسیه برای تضعیف دولت‌های طرفدار غرب که با منافع مسکو مخالف بودند، انجام شد، مداخله در قزاقستان در حهت برعکس بود. مسکو با هدف حمایت از یک دولت طرفدار روسیه که از نظر استراتژیک با کرملین همسو است به مداخله‌ی اخیر پرداخت. مهمتر از همه، روسیه می‌خواهد این پیام را ارسال کند که مایل است برای جلوگیری از بروز چنین ناآرامی‌های خشونت آمیز و نابسامانی‌های سیاسی در سایر کشور‌های دوست مسکو که عواقب بالقوه‌ای در داخل خاک روسیه دارد، اقدام کند.

بنابراین، دلیل استراتژیک گسترده‌تری برای مداخله روسیه در قزاقستان وجود داشت. چنین استقراری با بسیاری از عناصری که قبلاً در چارچوب شناسایی شدند، هم راستا است. «جرقه» به شکل تظاهرکنندگانی ظاهر شد که به ساختمان‌های عمومی هجوم می‌آورند و «حمایت از سوی عناصر محلی» در شکل درخواست مداخله توقایف از «سازمان پیمان امنیت جمعی» ظهور پیدا کرد که به نوبه خود امکان‌سنجی فنی را نشان می‌داد و اینکه پاسخ خصمانه از سمت ارتش قزاقستان وجود نخواهد داشت.

بیشتر بخوانید: افزایش قیمت نفت در پی نگرانی از تداوم آشفتگی‌های سیاسی در قزاقستان

سیگنال‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا نشان می‌داد که غرب در واکنش به مداخله روسیه، ضربه اقتصادی یا سیاسی قابل توجهی به مسکو وارد نخواهد کرد. در نتیجه، روسیه به سرعت و قاطعانه برای اعزام نیرو‌های سنتو بلافاصله پس از درخواست توقایف اقدام کرد. بدون این عوامل، مسکو ممکن بود استقرار نیرو‌ها در قزاقستان را به تعویق بیندازد، آن را در مقیاس کوچکی انجام دهد یا حتی با درایت این درخواست را نادیده بگیرد.

این بدان معنا نیست که مداخله روسیه در قزاقستان با مشکلات خاص خود همراه نخواهد بود. همچنین تضمینی برای دستیابی مسکو به هدف خود که بازگرداندن نظم عمومی و حمایت از رژیم قزاقستان است، وجود ندارد. در حالی که «حمایت محلی» از مداخله روسیه در سطح دولت وجود دارد، برخی از عناصر در داخل قزاقستان از جمله بسیاری از تظاهرکنندگان و همچنین چهره‌های اپوزیسیون علیه مداخله در قزاقستان صحبت کرده‌اند و می‌توانند تصمیم بگیرند در حال حاضر یا در آینده در مقابل آن مقاومت کنند. علاوه بر این، مشارکت نظامی کشور‌های عضو سنتو مانند بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان که همگی مشکلات خاص خود را در ارتباط با ناآرامی‌های اجتماعی و سیاسی داشته اند، در واقع می‌تواند آن کشور‌ها را در برابر ناآرامی‌های سیاسی در آینده آسیب پذیرتر کند.

بیشتر بخوانید: ادامه بازداشت‌ها در قزاقستان به اتهام خیانت

اگر نیرو‌های سنتو به رهبری روسیه نتوانند نظم را در قزاقستان برقرار کنند و در دیگر کشور‌های عضو سنتو که در آینده احتمالاً مشکلات مشابهی در آن‌ها بروز می‌کند، اوضاع را آرام کنند، این می‌تواند به شدت به اعتبار خود کرملین، هم در داخل و هم محیط بین الملل در فضای پس از شوروی آسیب برساند.
در حال حاضر چیز‌های زیادی در قزاقستان برای دولت این کشور و روسیه و متحدانش در سازمان سنتو وجود دارد، حتی اگر به مردم قزاقستان و خود معترضان اشاره نکنیم. در حالی که مسکو تمایل خودش را برای استفاده از نیروی نظامی به منظور دفاع از موقعیتش در فضای پساشوروی ثابت کرده است، چنین مداخلاتی مستعد ایجاد پیامد‌های غیر قابل پیش بینی و گسترده است.