ماجرای آب‌های مرزی ایران؛ از هامون تا هورالعظیم

اقتصاد ۲۴- داوودرضا عرب درباره آب‌های مرزی و نوع نگاه به آن اظهار داشت: در حال حاضر دو نگاه به آب وجود دارد یکی اینکه جنگ آینده بر سر آب است و دیگر اینکه یکی از محور‌های صلح در آینده؛ آب است یعنی آب پیونددهنده ملت‌ها است، به اعتقاد بنده نیز آب پیونددهنده ملت‌های بالادست و پایین‌دست و دو طرف رود‌ها بوده و علت آن اینکه محیط زیست یک مسئله فرامرزی است.

محیط زیست مرز سیاسی نمی‌شناسد

وی افزود: مثلا اگر افغانستان و ترکیه آب را برای ما رها نکنند دریاچه هامون و یا هورالعظیم ریزگرد تولید می‌کنند، ما هم اگر آب را رهاسازی نکنیم هورالعظیم مسئله پیدا می‌کند، بنابراین محیط زیست یک موضوع فرامنطقه‌ای است و مرز سیاسی نمی‌شناسد. برای حفظ این محیط زیست باید پروتکل همکاری داشته باشیم و آب وسیله‌ای برای دوستی ملت‌ها باشد.

اروپایی‌ها مشکل حقابه راین را چگونه حل کردند؟

این کارشناس حوزه آب در ادامه تصریح کرد: نمونه همکاری کشور‌ها با موضوع آب؛ رودخانه راین در اروپا است که از ۸ کشور عبور می‌کند، بعد جنگ جهانی دوم که فاجعه‌ای بنام ساندوز اتفاق افتاد و میلیون‌ها قطعه ماهی در پایین‌دست و فاضلاب اروپا از بین رفتند، دانشمندان و سیاستمداران هلندی جلسه‌ای برگذار کردند.

بیشتربخوانید:قربانی تغییر اقلیم در منطقه هستیم

مشخص شد که معادن پتاس و فاضلاب آلمان و فرانسه عاملان آلوده‌کننده آب بوده‌اند، آلمان‌ها خطاب به دیگر کشور‌ها گفتند که شما شکست‌خورده جنگ هستید و در نظر دارید اجازه ندهید صنعت کشور ما رشد کند، در همین حین NGO‌ها و مردم اروپا وارد میدان شدند و این تبدیل به پیونددهنده ملت‌های بالادست و پایین‌دست شد و اکنون یکی از پاک‌ترین رود‌های دنیا است که پروتکل‌های زیادی برای همکاری مشترک دارد.

با افغان‌ها به تفاهم می‌رسیم؟

وی تاکید کرد: در هر حال آب می‌تواند به شکل خردمندانه‌ای هم در بالادست و هم پایین‌دست به درستی استفاده شود تا همه برنده باشند، مثلا در افغانستان چندین حوزه آبریز از جمله دشت مرغاب و هلمند و هریردود وجود دارد که این کشور متخصصینی که بتوانند از این رودخانه‌ها بهره‌برداری کنند، ندارند. شرکت‌های ایرانی می‌توانند در توسعه آن‌ها مشارکت داشته و آب این رود‌ها را مهار کنند، ما ۴۵ هزار متخصص و مهندس کشاورزی بیکار و همچنین کارخانجات لوله‌سازی داریم که با معضلات خرید مواجهند، این کشور نیز نیروی کار ارزان زیادی دارد، بنابراین می‌توانیم در حوزه تکنولوژی به افغان‌ها کمک کنیم و در ازای آن آب بیشتری به کشور ما گسیل شود، یعنی اگر افغانستان از آب درست استفاده کند و تبخیر سطحی کم شود آب بیشتری روانه کشور ما می‌شود و یا ما در مقابل می‌توانیم از چاه نیمه‌ها آب شهر مرزی زرنج را تامین کنیم و یا به این کشور برق صادر کنیم. حتی می‌توانیم روی آبی که از تنگه پنجشیر به سمت پاکستان می‌رود سرمایه‌گذاری مشترک داشته باشیم، در همکاری با ترکیه نیز با سرمایه‌گذاری مشترک از هدررفت و تبخیر ارس جلوگیری کنیم.

محیط زیست انتقام می‌گیرد

عرب با بیان اینکه هرکس بخواهد آب را بر دیگری ببندد نتیجه‌ای جز جنگ ندارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر جنگ؛ محیط زیست نیز محدویت‌های آبی را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت همان قدر که کشور مقصد آب دچار آسیب می‌شود، کشور مبدا و سرچشمه منابع آبی نیز خسارت می‌بینند، مثلا از ریزگرد‌های زابل ترکیه و افغانستان هم آسیب می‌بینند.

دیپلماسی فراتر از آب کمک کند

وی درباره ارائه راهکار‌های سیاسی برای حل مباحث آب‌های مرزی گفت: مسائل آب‌های مرزی نه فقط هایتکنولوژیکی و فنی؛ بلکه سیاست کلان کشور است، باید در وزارت خارجه دفتر آب‌های مرزی ایجاد شود، دوم اینکه سیاست‌های کلی در شورای عالی امنیت ملی به نام دیپلمیاسی آبی کشور تهیه و توافق شود که بقیه بر اساس آن همکاری کنند، مثلا خط آهنی که از چابهار به سمت هرات می‌رود با سرمایه‌گذاری ایران است، ما می‌توانستیم مسئله آب هیرمند را نیز در این پروژه بگنجانیم و یا اینکه برای جلوگیری از آلودگی آب دریا بین کشور‌ها همکاری صورت گیرد، مثلا اگر آب شیرین‌کن احداث می‌شود باید مراقب باشیم با سیاست پرورش ماهی در قفس در دریا تناقض نداشته باشد و یا اینکه مکان‌یابی طوری باشد که با حداکثر راندمان و حداقل مصرف انرژی بوده و الزامات محیط زیست رعایت شود، به عبارت دیگر دیپلماسی فراتر از آب هم به حل موضوع کمک کند و در این بین خلیج‌فارس می‌تواند مبحث همکاری بین کشور‌های حاشیه آن باشد و پیوند‌ها را تقویت کند.