احیای برجام تا آخر هفته؟

اقتصاد۲۴- با بازگشت روسای هیات‌های سه کشور اروپایی به محل مذاکرات احیای برجام در هتل کوبورگ وین، روزنامه وال‌استریت‌ژورنال دوشنبه شب به نقل از مقامات حاضر در مذاکرات نوشت که ممکن است ظرف «دو روز آینده» در وین توافق تکمیل شود. این روزنامه البته نوشت که مذاکره‌کنندگان هنوز بر سر خواسته‌های نهایی مهم تهران، از جمله محدوده کاهش تحریم‌ها، مشغول بحث و گفت‌وگو هستند.

همزمان با تاکید چندباره مقام‌‌‌های کشورهای غربی بر پایان یافتن مذاکرات تا «آخر ماه فوریه»، شاهد افزایش رفت‌‌‌وآمد دیپلمات‌‌‌ها به محل مذاکرات هستیم. در آخرین اظهارنظرها در این خصوص وال‌‌‌استریت ژورنال دوشنبه شب به نقل از مقامات حاضر در مذاکرات نوشت که ممکن است ظرف «دو روز آینده»در وین توافق تکمیل شود. انریکه مورا، مذاکره‌‌‌کننده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین نیز روز گذشته در پیامی با تاکید بر این موضوع که «نتیجه هنوز مشخص نیست»، گفت که گفت‌وگوهای وین در «لحظه سرنوشت‌‌‌سازی» قرار دارد.

همچنین میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین اتریش روز گذشته در توییتی اعلام کرد مذاکرات وین در آستانه عبور از خط پایان است. این دیپلمات روس نوشت: «با آقای انریکه مورا هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا در مذاکرات وین دیدار داشتم. در مورد وضعیت فعلی (مذاکرات) تبادل نظر کردیم. ظاهرا مذاکرات برای احیای برجام در آستانه عبور از خط پایان است.»این در حالی است که روسای هیات‌‌‌های سه کشور اروپایی عضو برجام که برای همراهی هیات‌‌‌های دیپلماتیک خود در کنفرانس مونیخ و انجام برخی مشورت‌‌‌ها وین را ترک کرده بودند، روز دوشنبه با حضور در محل مذاکرات رایزنی‌‌‌های دوجانبه و چند جانبه را از سرگرفتند.

پایان ۱۰ ماه مذاکره نزدیک است

انریکه مورا، هماهنگ‌‌‌کننده کمیسیون مشترک برجام و مذاکره‌‌‌کننده ارشد اتحادیه اروپا در مذاکرات وین در صفحه توییترش نوشت: «مذاکرات وین درباره برجام در لحظه سرنوشت‌‌‌سازی قرار دارد. پس از ۱۰ ماه مذاکره به پایان کار نزدیک می‌‌‌شویم. نتیجه هنوز نامشخص است.» به گزارش «ایسنا»، مورا ادامه داد: «مسائل مهم باید حل شوند. اما تمامی هیات‌‌‌های مذاکره‌‌‌کننده کاملا تعامل دارند. کار فشرده در کوبورگ ادامه دارد.»اظهارات مورا همزمان با برگزاری دور هشتم مذاکرات وین درباره احیای توافق هسته‌‌‌ای مطرح می‌شود. هیات‌‌‌های مذاکره‌‌‌کننده در وین، در سطوح مختلف سیاسی، حقوقی و فنی در حال بررسی آخرین مراحل ترتیبات اجرایی توافقی هستند که بتوانند توافق به دست آمده در سال ۲۰۱۵ را یک بار دیگر به اجرا درآورند؛ توافقی که در مه‌۲۰۱۸ با خروج یک‌جانبه آمریکا از آن و اجرا نشدن تعهدات از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی اجرایی نشد.

بیشتر بخوانید: خبر جدید از مذاکرات وین/ برجام به نقطه پایان رسید؟

احتمال احیای برجام طی دو روز آینده

از سوی دیگر وال‌‌‌استریت ژورنال به نقل از مقامات حاضر در مذاکرات نوشت ممکن است ظرف دو روز آینده در وین توافق تکمیل شود. به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی انتخاب، وال‌استریت ژورنال از قول منابع خود نوشت: «ایران و آمریکا و دیگر قدرت‌‌‌های جهانی در حال نزدیک شدن به توافق برای احیای برجام هستند، البته مذاکره‌‌‌کنندگان هنوز بر سر خواسته‌‌‌های نهایی مهم تهران، از جمله محدوده‌‌ کاهش تحریم‌ها، مشغول بحث و گفت‌وگو هستند.»در ادامه این مطلب آمده است: «مقامات حاضر در این مذاکرات گفتند که ممکن است ظرف دو روز آینده در وین توافق تکمیل شود. بایدن احیای برجام را به عنوان یک هدف اصلی سیاست خارجی دولت خود تعیین کرده است. کاخ سفید توافقی که برنامه هسته‌‌‌ای ایران را محدود می‌کند کلیدی برای ثبات خاورمیانه می‌‌‌داند که به ایالات متحده اجازه می‌دهد بر چین و روسیه تمرکز یابد.»وال‌‌‌استریت ژورنال در این گزارش نوشت: «این توافق محدودیت‌های سخت اما موقتی را مجددا بر برنامه هسته‌‌‌ای ایران اعمال خواهد کرد.

در مقابل، تحریم‌های ایالات متحده که بیشتر تجارت بین‌المللی با ایران را متوقف کرده بود، به حالت تعلیق در می‌‌‌آید. مقامات آمریکایی می‌گویند براساس توافقی که برای احیای برجام به دست می‌‌‌آید، زمان گریز هسته‌‌‌ای ایران - زمان لازم برای جمع‌آوری اورانیوم غنی شده کافی برای تولید یک بمب - می‌تواند به ۶ ماه کاهش یابد. این محدوده در توافق اولیه (برجام) حدود یک سال بود.»هر توافقی احتمالا به امضای نهایی رهبران کشورهای حاضر در مذاکرات مانند ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه، چین و ایران نیاز دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل حل نشده این است که چه تعداد از تحریم‌های ایالات متحده از جمله تحریم‌های دفتر رهبری ایران و سپاه پاسداران باید لغو شود. مقامات آمریکایی و اروپایی اعلام کرده‌‌‌اند که به دلیل پیشرفت در فعالیت‌های هسته‌‌‌ای ایران، خواهان توافق تا پایان فوریه هستند. دیپلمات‌‌‌های غربی هشدار داده‌‌‌اند که اگر توافقی در دسترس نباشد، می‌توانند در روزهای آینده میز مذاکره را ترک کنند.

تکمیل توافق چند ماه زمان می‌‌‌برد

بر اساس این گزارش، افراد درگیر در مذاکرات می‌گویند احیای توافق به چند ماه برای آماده شدن کامل نیاز دارد چرا که دولت بایدن باید تحریم‌های سنگین اعمال شده علیه ایران پس از خروج آمریکا از برجام توسط دولت ترامپ را لغو کند. همچنین ایران باید چند تن اورانیوم غنی شده را کاهش دهد یا آنها را به خارج از کشور بفرستد و صدها سانتریفیوژ پیشرفته را از سایت‌های هسته‌ای خود برچیند. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز باید فیلم‌‌‌ها و سایر فعالیت‌های نظارتی هسته‌‌‌ای خود را که در ۱۲ ماه گذشته به آنها دسترسی نداشته است، تجزیه و تحلیل کند. به گفته افراد نزدیک به مذاکرات، تحریم‌های نفتی ایالات متحده تنها زمانی به طور کامل برداشته می‌‌‌شوند که ایران گام‌‌‌های لازم رابرای کاهش فعالیت‌های هسته‌‌‌ای خود بردارد. این به آن معناست که لازم است چند ماه منتظر بمانیم تا نفت صادراتی ایران به طور کامل دوباره وارد بازارهای بین‌المللی شود و شرکت‌های غربی بتوانند درباره معاملات آتی با تهران گفت‌وگو کنند. وال‌‌‌استریت ژورنال در ادامه نوشت: «ایران حداقل ۳۰‌میلیارد دلار درآمد نفتی دارد که به دلیل تحریم‌ها در خارج از کشور بلوکه شده است و دریافت برخی از منابع مالی بلوکه شده می‌تواند آغازگر مبادله زندانیان غربی و ایرانی شود.»

تضمین قوی‌‌‌تر

بر اساس گزارش این رسانه آمریکایی، ایران همچنین خواستار تضمین‌های قوی‌تر ایالات متحده برای عدم‌خروج مجدد از توافق است. بایدن گفته است که در صورت پایبندی ایران به توافق، ایالات متحده نیز خارج نخواهد شد و این متن تضمین‌‌‌هایی را برای کمک به ایران برای بهره‌مندی از منافع اقتصادی توافق ارائه می‌دهد، اما ایالات متحده می‌‌‌گوید ارائه هیچ تضمین قانونی در مورد اقدامات دولت‌های آینده آمریکا امکان‌‌‌پذیر نیست. این گزارش می‌‌‌افزاید: «علاوه بر این ایران می‌خواهد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تحقیقاتی را که در سال ۲۰۱۸ درباره مواد هسته‌ای کشف شده در تهران آغاز کرده بود، رها کرده یا به زودی مختومه کند. تحقیقات بر فعالیت‌های نظامی هسته‌‌‌ای متمرکز است و بسیاری از دولت‌‌‌های غربی معتقدند ایران در گذشته این کار را انجام داده است و این تحقیقات می‌تواند روشن کند که ایران تا چه حد به توانایی‌های لازم برای ساخت سلاح نزدیک شده است.»

چرا به مذاکرات خوش‌بین هستیم؟

از سوی دیگر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در گفت‌وگویی که در سفر اخیرش به مونیخ با شبکه تلویزیونی سی‌‌‌ان‌‌‌ان انجام داد و مشروح آن روز گذشته منتشر شد، در پاسخ به این سوال که به نظر می‌رسد خوش‌بینی محتاطانه فراوانی نسبت به احیای برجام و امضای مجدد موافقت‌نامه هسته‌‌‌ای ایران شکل گرفته است. آیا شما هم در این خوش‌بینی شریک هستید؟ توضیح داد: «ما نسبت به نتیجه مذاکرات در وین خوش‌بین هستیم، اما به بخشی از آن که مربوط به جمهوری اسلامی ایران است.»به گزارش خبرگزاری فارس وی ادامه داد: «چرا خوش‌بین هستیم به این دلیل که دولت جناب آقای رئیسی اراده جدی برای دستیابی به یک توافق خوب و فوری در وین دارد. ما برای رسیدن به یک توافق خوب تلاش‌‌‌های زیادی را در هفته‌‌‌های گذشته به عمل آورده‌‌‌ایم و اکنون می‌توانم بگویم که تاکنون هرگز تا این اندازه به رسیدن به یک توافق خوب نزدیک نبوده‌‌‌ایم.»

نوبت ابتکار طرف‌‌‌های غربی است

همچنین امیرعبداللهیان در پاسخ به این پرسش که این نگاه شما بسیار خوش‌بینانه است و گمان نمی‌‌‌کنم تاکنون شنیده باشم مقامی ایرانی یا حتی آمریکایی و اروپایی تا این اندازه خوش‌بینانه در خصوص احتمالات صحبت کرده باشد؟ عنوان کرد: «برای آنکه به این توافق خوب نزدیک شویم از طرف هیات ایرانی، ابتکارات و انعطاف زیادی نشان داده شده است. اکنون نوبت آمریکا و طرف‌‌‌های غربی است که ابتکار و انعطافی از خود نشان دهند. ابتکار و انعطاف طرف غربی می‌تواند مذاکرات را در کمتر از چند ساعت یا چند روز به سرانجام برساند.»وی ادامه داد: «آقای بایدن تلاش دارد تا از طریق میانجی‌‌‌ها به ما بگوید که حسن نیت دارد، اما از طرف دیگر آقای راب مالی در میز مذاکرات از خود انعطاف نشان نمی‌‌‌دهد. این در حالی است که آمریکایی‌‌‌ها در برجام اخلال ایجاد کردند، بنابراین اکنون باید مسوولانه مسوولیت این کار را بپذیرند و انعطاف لازم را از خود نشان دهند تا این مذاکرات به توافق قطعی منجر شود.»

موضوعات باقی‌‌‌مانده جزو خطوط قرمز

وزیر خارجه ایران در توضیح این مساله که تهران دقیقا چه نوع انعطاف‌‌‌هایی را از طرف مقابل در مذاکرات انتظار دارد، تاکید کرد: «چند موضوع باقی مانده است که جزو خطوط قرمز ما هستند. ما هنوز در موضوع تضمین نتوانسته‌‌‌ایم ابتکار عمل قابل اعتمادی را از طرف آمریکایی دریافت کنیم. ما معتقد هستیم که تمامی موضوعات چه در حوزه هسته‌‌‌ای و چه در حوزه رفع تحریم‌ها باید به صورت یک بسته حل و فصل شوند. در بازگشت همه طرف‌‌‌ها به برجام، این امر پذیرفته نیست که ما هم نظام سخت راستی‌‌‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بپذیریم و از دیگر سو به طور همزمان برخی از موضوعات ما در دستور کار شورای حکام آژانس قرار داشته باشد.»

طرح ایران برای همکاری‌‌‌های پادمانی

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران با اشاره به اینکه ما در سال ۲۰۱۵ تمامی موضوعات پادمانی را طی یک توافق‌نامه سیاسی با طرف‌‌‌های مقابل حل و فصل کردیم، گفت: «الان نیز می‌توانیم همان مدل را اجرا کنیم و من این موضوع را در گفت‌‌‌وگو با وزیر خارجه آلمان به ایشان نیز اعلام کردم. گمان می‌‌‌کنیم اگر در این شرایط حساس مذاکرات در وین، آمریکا و طرف‌‌‌های غربی، واقع‌بینانه عمل نکنند، به طور قطع مسوول شکست احتمالی مذاکرات خواهند بود.»

قبل از سفر به مونیخ پیام‌‌‌هایی دریافت کردم

وی در پاسخ به این سوال که برخلاف نوبت قبل، آمریکا و ایران به طور مستقیم با یکدیگر گفت‌‌‌و‌‌‌گو نمی‌‌‌کنند و گمان می‌‌‌کنم که رهبری عالی ایران، مذاکره مستقیم را نهی کرده‌‌‌اند. اما به واقع چرا نه؟ چون این امر به سرعت و سهولت مذاکرات نیز کمک می‌کند به‌ویژه آنکه در واقع مذاکرات بین شما دو طرف است؟ گفت: یک دیوار بلند بی‌‌‌اعتمادی بین ما و آمریکایی‌‌‌ها وجود دارد. رئیس دستگاه دیپلماسی عنوان کرد: ما طی هفته‌های اخیر از کانال‌‌‌های مختلف پیام‌هایی دریافت کردیم مبنی بر اینکه مقامات آمریکا علاقه‌مند هستند با جمهوری اسلامی ایران گفت‌‌‌و‌‌‌گوی مستقیم داشته باشند. حتی چند روز قبل از اینکه من برای اجلاس امنیتی مونیخ عازم آلمان شوم نیز پیام‌‌‌هایی را دریافت کردم مبنی بر اینکه آیا شما علاقه‌‌‌مند هستید در حاشیه این کنفرانس با مقامات آمریکایی گفت‌‌‌وگو کنید؟

من در پاسخ به صراحت اعلام کردم که آمریکایی‌‌‌ها باید رفتار خود را تغییر دهند. به گزارش خبرگزاری‌ فارس، وزیر خارجه بیان کرد: آقای بایدن نمی‌تواند هم از حسن‌نیت حرف بزند و هم در طرف مقابل، تنها در طول چند ماه گذشته، در سه نوبت تحریم‌های جدیدی را علیه اشخاص حقوقی و حقیقی ایران اعمال کند. این به این مفهوم است که آقای بایدن نیز همان راه ترامپ یعنی اعمال تحریم‌ها را ادامه می‌دهد آن هم در حالی که صحبت از بازگشت به برجام کرده است. به گفته وزیر امور خارجه کشورمان، ما نمی‌توانیم این تناقض در گفتار و رفتار را درک کنیم. مقامات آمریکایی صحبت از حسن نیت می‌کنند و سپس تحریم‌های جدیدی علیه ما اعمال می‌کنند؛ بنابراین ما این حق را داریم که آنها را بر اساس رفتارهایشان مورد قضاوت قرار دهیم.

علاقه‌‌‌مندی مالی برای مذاکره با باقری

وی ادامه داد: در وین هم آقای رابرت مالی علاقه‌‌‌مند است با مذاکره‌کننده ارشد ما جناب آقای دکتر باقری گفت‌‌‌و‌‌‌گو کند چرا که اکنون این ارتباط از طریق تبادل Non-Paper توسط آقای مورا انجام می‌شود. اما در اینجا یک سوال اساسی وجود دارد و آن اینکه آیا نفعی در گفت‌‌‌و‌‌‌گوی مستقیم ما با یکدیگر وجود دارد؟ و آیا اساسا تصویر روشنی از این گفت‌‌‌و‌‌‌گو به چشم می‌‌‌خورد؟امیرعبداللهیان اضافه کرد: من در ماه سپتامبر در نیویورک اعلام کردم چنانچه آقای بایدن حسن نیت دارد و جدی است؛ ابتکاری از خود نشان دهد و به عنوان مثال بخشی از دارایی‌‌‌های ایران را آزاد کند. ما از آقای بایدن نمی‌‌‌خواهیم از بانک‌های آمریکایی به ما پول یا وام بدهد بلکه پول خود ملت ایران را به نشانه حسن نیت آزاد کند. اما تاکنون نیز به ما گفته ‌شده است که هر اتفاقی تنها بعد از مذاکره مستقیم می‌تواند روی دهد و این نشان می‌دهد که حسن نیت تنها در قالب الفاظ بیان می‌شود.

موضوع تبادل زندانیان موضوع کاملا انسانی

خبرنگار سی. ان. ان گفت سوال آخر یک سوال حقوق بشری است، اما همچنین سوال مربوط به پول هم هست. چرا که شما الان موضوع اینکه آمریکا دارایی‌‌‌های ایران را آزاد کند پیش کشیدید. متوجه شدیم که بریتانیا با کشور شما توافق‌نامه‌‌‌ای امضا کرد تا آزادی نازنین زاغری-رادکلیف تامین شود. قرار بود تابستان گذشته اتفاق بیفتد، اما توافق با شکست مواجه شد. حالا همان‌طور که همه ما می‌‌‌دانیم پای پول زیادی در میان است. ایران حدود ۴۰۰‌میلیون پوند از بریتانیا برای خریدهای نظامی پیشین در دوران شاه طلب دارد که هیچ وقت دریافت نکرد. پس شما پول را دادید، اما چیزی نگرفتید. آن پول را می‌خواهید. آیا پرداخت آن بدهی قابل‌توجه به ایران، آزادی نازنین را تامین می‌کند؟امیرعبداللهیان در پاسخ به این سوال خاطرنشان کرد: برای ما موضوع تبادل زندانیان یک موضوع کاملا انسانی است. سال گذشته نیز توافقی صورت گرفت که بر مبنای آن قرار بود زندانیان، جدا از مقوله مذاکرات در وین، مورد تبادل قرار گیرند. حتی در لیست تبادل زندانیان، نام فردی که شما از او اسم بردید نیز قرار داشت. اما متاسفانه در دقیقه ۹۰ آمریکایی‌‌‌ها اعلام کردند که تمامی موضوعات باید در قالب یک بسته کامل دیده شود، بنابراین تبادل صورت نگرفت. وی یادآور شد: شاید آمریکایی‌‌‌ها علاقه‌‌‌مند هستند که موضوع تبادل زندانیان را نیز به عنوان بخشی از مذاکرات در وین در نظر بگیرند، اما ما معتقد هستیم که این موضوع، انسانی است و جدا از گفت‌‌‌و‌‌‌گوهای وین می‌تواند به عنوان یک اقدام فوری مورد توجه قرار گیرد.

توافق بر سر قراردادهای اقتصادی

از سوی دیگر همزمان با ادامه گفت‌وگوهای فشرده در وین، مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در دیدار با سفرا و نمایندگان دائم آلمان و هند در وین، درباره ضرورت زمینه‌‌‌سازی و انعقاد قراردادهای جدید اقتصادی توافق کردند.

 صفری با نمایندگان هند و آلمان در وین درباره بسط و تحکیم روابط اقتصادی دوجانبه در حوزه‌‌‌های مختلفی همچون نفت، امور بانکی، امور بندری و شرکت‌های اقتصادی بحث و تبادل نظر کرد.