اختلاف اصلی ایران و آمریکا در مذاکرات وین بر سر چیست؟

اقتصاد۲۴- مذاکرات وین تا اطلاع ثانوی متوقف شده است و طرفین برای گفتگوهای سیاسی و اتخاذ تصمیم، به کشورهای خود برگشته‌اند. در ایران، گروهی از توقف مذاکرات خوشحالند و معتقدند این توافق منافع ایران را به دنبال ندارد. نمایندگان مجلس نیز در نامه‌ای به رئیس جمهور هشدارهایی داده‌اند. 

ظاهرا اختلاف اصلی در مذاکرات بر سر لغو تحریم‌های سپاه و خروج این نهاد نظامی از لیست سازمان‌های تروریستی است؛ اتفاقی که با وجود اصرار ایران، هنوز مورد موافقت آمریکا قرار نگرفته است. یک منبع آگاه اسرائیلی به هاآرتص گفته اسرائیل انتظار دارد بایدن به زودی خبر عدم خروج سپاه از لیست تروریستی را اعلام کند. اسرائیل تصمیم احتمالی ایالات متحده برای رد درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران از لیست تروریسم را نشانه موفقیت تلاش‌های متمرکز و لابی‌های تل آویو در هفته‌های اخیر به رهبری نفتالی بنت نخست وزیر می‌داند.

در ایران نیز کمیته‌ای پنج نفره موسوم به کمیته ضد برجام تشکیل شده است و با ادعای دسترسی به ۲ صفحه از متن توافق برجام، انتقاد از تیم مذاکره کننده شدت دادند. در آمریکا نیز وزیر امورخارجه این کشور اعلام کرده به توافق و ادامه مذاکرات خوشبین نیست. این در حالی است که فشارهای اقتصادی در ایران روز به روز شدت می‌یابد و نیاز به توافق  و برداشتن تحریم ها بیش از پیش احساس می‌شود. برای تحلیل بیشتر این وضعیت با امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین الملل گفت‌وگویی صورت گرفت.

ابوالفتح می‌گوید: مذاکرات وین شکست نخورده و فعلا متوقف شده است و طرفین به کشور‌های خود برگشته‌اند و منتظرند تا تصمیمات سیاسی اتخاذ شود. جمهوری اسلامی ایران اصرار دارد تمام تحریم‌هایی که بعد از ۸ می ۲۰۱۸ که به هر عنوانی مانند هسته‌ای، موشکی، تروریستی اعمال شده، باید برداشته شود و نام سپاه ایران نیز از لیست گروه تروریستی حذف شود. در حالی که دولت آمریکا در برابر این خواسته مقاومت می‌کند.

این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: در روز‌های اخیر چند خبر متفاوت از سوی آمریکایی‌ها منتشر شده است. مثلا رئیس ستاد ارتش آمریکا گفته که سپاه قدس یک گروه تروریستی است و وزارت خارجه آمریکا هم مطلبی را منتشر کرد مبنی براینکه جو بایدن معتقد است که نیروی قدس سپاه پاسداران ایران یک گروه تروریستی است.

این نکته این سوال را ایجاد کرده است که آیا آمریکایی‌ها در وضعیتی قرار دارند که نیروی قدس را در لیست تروریستی نگاه دارند، اما کلیت سپاه را از فهرست خارج کنند یا نه. چرا که پیش از اینکه ترامپ از برجام خارج شود، نیروی قدس در فهرست تروریستی بود و کاری که ترامپ در سال ۲۰۱۹ انجام داد این بود که کل سپاه را در لیست قرار داده است. اگر آمریکا بپذیرد که سپاه از این فهرست خارج شود و نیروی قدس در لیست باقی بماند، به این منزله است که آمریکایی‌ها می‌پذیرند به شرایط قبل برگردند. ولی بازهم مشخص نیست که می‌خواهد چه کاری انجام دهد.

ابوالفتح با بیان اینکه گره کار در مسئله سپاه است و ما در اینجا به یک بن‌بست رسیده‌ایم، گفت: روندی که در پیش داریم امیدوارکننده نیست و دوباره به شرایط ناامیدکننده‌ای وارد شده‌ایم. البته این به معنای آن نیست که توافق حاصل نمی‌شود، اما در هفته‌های آینده چندان خوشبین نیستم و باید ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد که این موازنه تغییر کند و شرایطی ایجاد شود که یا ایرانی‌ها یا آمریکایی‌ها از خواسته‌هایشان کوتاه بیایند. فعلا که هر دو طرف اعلام کرده‌اند که از خطوط قرمز‌مان عبور نمی‌کنیم. به هرحال باید توافقی حاصل شود، اما ممکن است رسیدن به این توافق ۶ ماه یا یکسال زمان ببرد.

بیشتر بخوانید: شادمانی هسته‌ای در سایه سکوت وین؛ توقف یا انسداد؟

این کارشناس بین الملل ادامه داد: ایران انتظار دارد که اگر قرار است به پیش از ۲۰۱۸ برگردد و تمام تعهدات برجامی خود را انجام دهد، آمریکا هم باید به تعهدات ۲۰۱۵ خود برگردند و نمی‌توانند بگویند که ایران تعهدات را مو به مو انجام دهد، اما خودشان با انواع و اقسام برچسب‌هایی که به برجام می‌زنند، بخشی از اقتصاد ایران را همچنان در تحریم نگاه دارند.

ابوالفتح ادامه می‌دهد: نکته بعدی این است که ایران اگر کوتاه بیاید و توافق کند، عمر این توافق دو سه سال بیشتر نیست و جمهوری‌خواهان اگر روی کار بیایند دوباره همه چیز را برهم می‌زنند و این یک چالش پیش روی مسئولان ایران است که مثلا این همه مذاکره کردند و بر سر سپاه کوتاه آمدند، ولی بعد از چندسال روز از نو و روزی از نو!

این کارشناس روابط بین‌الملل با بیان اینکه شرایط جهانی تغییر کرده است، می‌گوید:: اکنون شاهد افزایش قیمت جهانی نفت هستیم و گفته می‌شود ایران پیش از زمان تحریم نفت را با قیمت بالاتری هم به فروش می‌رساند و آمریکا و جهان به منابع انرژی ایران نیاز دارند، بنابراین آمریکایی‌ها حتی اگر امیتاز بیشتری را هم نمی‌دهند، باید آنچه که در سال ۲۰۱۵ به توافق درباره آن رسیدند، محقق شود؛ بنابراین ایران تمایل دارد سپاه از لیست تروریستی خارج شود.

خب سپاه هم حوزه‌های مختلقی دارد و مواضع اقتصادی دارد و آمریکا به بهانه تروریستی بودن سپاه، می‌توانند انواع و اقسام شرکت‌های غیرنظامی ایران را هم در تحریم نگاه دارند چرا که اعضای هیات مدیره آنها اعضای سابق سپاه بودند یا ارتباطاتی داشتند؛ بنابراین اگر سپاه در لیست گروه تروریستی باقی بماند، منافع ایران از حوزه اقتصادی برجام کاهش پیدا می‌کند.

ابوالفتح ادامه داد: ایران اصراری به خروج سپاه قدس ندارد چرا که سپاه قدس فعالیت اقتصادی ندارد و نه فرماندهانشان رفت و آمدی دارند، اما بخش‌های دیگری مانند مخابرات را می‌توانند بهانه کنند و بگویند مدیران آن‌ها از اعضای سپاه بوده‌اند ویا وابسته به سپاه است و به این صورت مثلا مخابرات ایران در لیست سپاه باقی می‌ماند. شرکت‌های کشتیرانی و … هم می‌توانند شامل این موضوع شوند.

این کارشناس با بیان اینکه ایران نسبت به توافق و احیای برجام بی‌نیاز نیست، تصریح کرد: احیای برجام صرفا فروش نفت نیست، همکاری‌های بین الملل، پروژ‌های ملی-بین المللی، واردات هواپیما و … نیازمند برداشتن تحریم‌ها است. ایران نیاز به رفع تحریم‌ها دارد، اما نه به هر قیمتی!

مخصوصا اینکه ایران یک تجربه تلخ را پشت سر گذاشته و یک بده‌بستان داشتند و آمریکا زیر همان هم زد و از برجام خارج شد؛ از همین رو ایران به شدت محتاطانه عمل می‌کند و نمی‌خواهد به هر قیمتی از یکسری از واقعیت‌ها چشم‌پوشی کند. یکی از اصرار‌های ایران برای گرفتن تضمین مبنی بر عدم خروج مجدد از برجام، به همین علت است که اروپایی‌ها با خیال راحت بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. اگر تضمینی نباشد و بدانند آمریکا هر لحظه از برجام خارج می‌شود، طبیعتا در سرمایه‌گذاری تردید می‌کنند و ممکن است که تجارت کنند، اما سرمایه‌گذاری خیر.

منبع: رویداد۲۴