مهم‌ترین عوارض جراحی چاقی/ اهمیت مراقبت‌های پس از جراحی

اقتصاد۲۴-   ناصر ملک پور علمداری متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی لاپاروسکوپی پیشرفته و جراحی‌های چاقی و متابولیک، گفت: چاقی یکی از معضلات مهم سیستم‌های بهداشتی در جهان محسوب می‌شود.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه چاقی باعث افزایش شیوع بیماری‌های قلبی و احتمال بروز سرطان‌ها (پستان، رحم، کولون) می‌شود، افزود: نزدیک به ۳۰ درصد افراد در آمریکا دچار اضافه وزن هستند و شاخص توده بدنی آن‌ها بین ۳۰ تا ۲۵ است و حدود ۱۳ درصد جمعیت آنان نیز دچار چاقی هستند.

ملک پور، طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، شاخص توده بدنی یا BMI را معیاری برای تشخیص چاقی و اضافه وزن عنوان کرد و گفت: شاخص توده بدنی از تقسیم وزن بیمار برحسب کیلوگرم بر مجذور قد برحسب متر حاصل می‌شود.

وی افزود: شاخص توده بدنی بین ۲۵ تا ۳۰ به عنوان اضافه وزن، بین ۳۰ تا ۳۵ چاقی درجه یک و بین ۳۵ تا ۴۰ چاقی درجه دو و بالای ۴۰ چاقی درجه سه یا چاقی مرضی در نظر گرفته می‌شود.

به گفته ملک پور، روش‌های متعددی برای برخورد با معضل چاقی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به اصلاح سبک زندگی، رژِیم تغذیه‌ای صحیح و مناسب، فعالیت بدنی مناسب و در نهایت جراحی اشاره کرد.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درباره روش جراحی در درمان چاقی توضیح داد: این روش با توجه به این که احتمال بازگشت‌های مکرر چاقی وجود ندارد مطمئن‌تر است. اما جراحی نیز دارای عوارضی است که نسبت به نوع عمل و بیماری‌های زمینه‌ای فرد و تجربه جراح متفاوت است.

انواع جراحی چاقی

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به انواع روش‌های استاندارد جراحی در چاقی گفت: کاستن حجم معده یکی از این روش‌ها است که شاخص‌ترین آن‌ها عمل اسلیو یا گاسترکتومی است. در این عمل نزدیک به ۸۵ درصد از حجم معده را کاهش می‌دهیم.

به گفته وی، روش باندینگ از دیگر جراحی‌ها در درمان چاقی است که در گذشته بسیار شایع بوده است، اما امروز به دلیل عوارض مکرر و بازگشت وزن پس از برداشتن بند، دیگر انجام نمی‌شود.

ملک پور در ادامه به روش تغییر مسیر غذا اشاره کرد که باعث سو جذب مواد غذایی می‌شود و افزود: شایع‌ترین روش سو جذب مواد غذایی بای پس است که در این روش حجم کوچکی از معده از بقیه قسمت‌ها جدا شده و به روده باریک متصل می‌شود تا مواد غذایی مستقیماً وارد روده باریک شده و بدون جذب دفع شود.

این متخصص جراحی عمومی انتخاب نوع جراحی را بسته به شرایط بیمار متفاوت دانست و یادآور شد: هر یک از این اعمال جراحی دارای مزایا و عوارضی هستند.

وی با اشاره به انجام عمل باندینگ و بای پس در گذشته خاطرنشان کرد: هم اکنون جراحی باندینگ منسوخ شده است. اما روش جراحی اسلیو و بای پس انجام می‌شود و حتی در برخی جوامع بای پس بیشتر انجام می‌گیرد.

ملک پور با اشاره به احتمال عود و حتی شکست در جراحی‌های چاقی یادآور شد: بر اساس آخرین مقالات در جراحی اسلیو یا کاستن حجم معده نزدیک ۲۷ درصد احتمال بازگشت بعد از دو تا پنج سال و برای عمل جراحی بای پس نزدیک به هفت درصد گزارش شده است.

این فلوشیپ جراحی عروق با تاکید بر ضرورت آگاهی دادن به بیماران در خصوص روش‌های جراحی گفت: فرد حتماً باید نسبت به مراقبت‌های بعد از عمل کاملاً توجیه شود و آگاه باشد که بعد از عمل باید جراحی رژیم متعادل و فعالیت بدنی مناسب داشته باشد و بداند که ممکن است بازگشت وزن را تجربه کند.

به گفته وی، بر اساس مطالعات، پس از جراحی چاقی امید به زندگی به ویژه در افراد دیابتی چاق نزدیک به ۱۰ سال افزایش می‌یابد.

ملک پور با بیان اینکه جراحی چاقی صرفاً برای زیبایی و اصلاح ظاهر نیست، خاطرنشان کرد: این افراد معمولاً مبتلا به بیماری‌های متابولیک هستند که پس از جراحی بسیاری از این بیماری‌ها مرتفع می‌شود. مطالعات نشان داده در ۷۰ درصد موارد دیابت این افراد پس از جراحی کاملاً بهبود می‌یابد و فشارخون و مشکلات خواب آنان نیز کم می‌شود.

وی با اشاره به اندیکاسیون‌های جراحی چاقی گفت: در BMI بالای ۴۰ یا چاقی درجه سه و چاقی مرضی و همچنین ا BMI بالای ۳۵ به همراه بیماری‌های زمینه‌ای اندیکاسیون جراحی چاقی را می‌توانیم برای بیمار مطرح کنیم.

به گفته دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، این افراد معمولاً دچار بیماری‌های متابولیک نظیر دیابت و پرفشاری خون نیز هستند که تحقیقات اثبات کرده که با جراحی چاقی این بیماری‌های متابولیک و عوارض آن‌ها کاهش می‌یابد. اما این موضوع بدین معنا نیست که به دلیل دیابت با هر وزنی فرد تحت جراحی چاق قرار می‌گیرد.

این متخصص جراحی عمومی در خصوص نحوه انجام اعمال جراحی چاقی گفت: جراحی چاقی در گذشته به روش باز انجام می‌شد، اما امروزه در این نوع جراحی‌ها از روش‌های درون بین و کم تهاجمی یا لاپاروسکوپیک ا استفاده می‌شود.

وی روش انتخابی برای این جراحی را لاپاروسکوپیک و کم تهاجمی عنوان کرد تا دوره نقاهت کوتاه‌تر و بهبود سریع‌تر رخ دهد.

مهم‌ترین عوارض جراحی‌های چاقی

ملک پور، آمبولی ریه، سکته قلبی، عفونت‌ها و خونریزی را از جمله عوارضی برشمرد که در تمامی جراحی‌ها احتمال بروز دارد و در جراحی‌های چاقی نیز ممکن است رخ دهد.

وی در ادامه به عوارض زودرس و دیررس ویژه جراحی‌های چاقی اشاره کرد و گفت: مهمترین عارضه در این خصوص مرگ و میر ناشی از جراحی‌های چاقی است که در گذشته بسیار بالا بود و در حال حاضر حدود سه در ۱۰۰۰ جراحی است که بستگی به روش جراحی، امکانات و وسایل مورد استفاده و تجربه جراح دارد.

به گفته ملک پور هر گونه کاهش وزن معنی دار در مدت کوتاه اگر همراه با اصول علمی نباشد باعث عوارضی نظیر ریزش مو، تحلیل رفتن عضلات و کاهش توان جسمی در فرد می‌شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خاطرنشان کرد: اگر کاهش وزن به صورت علمی و اصولی و تحت نظر متخصص صورت گیرد و همراه با تجویز صحیح مکمل‌ها و یک رژیم تغذیه‌ای علمی باشد ریزش مو قابل کنترل و اصلاح است.

وی افزود: برای جلوگیری از تحلیل عضلات نیز ورزش‌های مناسبی به فرد توصیه می‌شود بنابراین عوارض با مکمل‌های مناسب قابل پیشگیری و کنترل هستند.

دوره نقاهت جراحی چاقی چه مدت است

ملک پور یکی از بزرگ‌ترین محاسن اعمال جراحی کم تهاجمی (minimal invasive) را کاهش دوران نقاهت عنوان کرد و گفت: در این نوع جراحی‌ها دوره نقاهت بیمار کوتاه‌تر و درد کمتر است و بازگشت فرد به کار سریع‌تر صورت می‌گیرد.

وی یادآور شد: در بیش از ۹۵ درصد اعمال چاقی بیمار در اولین روز بعد از عمل مشروط بر این که مشکل خاصی نداشته باشد ترخیص می‌شود و به وی توصیه می‌شود که تا سه روز کار سنگین و فعالیت زیاد انجام ندهد. اما بعد از سه یا نهایتاً پنج روز بیماران می‌توانند به کار خود بازگردد.

ملک پور در پایان خاطرنشان کرد: البته باید توجه داشت که در واقع یک عمل جراحی نسبتاً بزرگ انجام شده است، بنا بر این فرد حدود یک ماه طول می‌کشد تا بتواند قوای جسمی نرمال خود را بازیابد.