امیرعبداللهیان: از رسیدن به توافق خوب دور نشده‌ایم

اقتصاد۲۴- با گذشت چندین هفته از زمان توقف مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی، همچنان طرفین بر پایداری بر مواضع خود در زمینه ابعاد و گستره گام‌هایی که می‌توانند برای احیای برجام بردارند، تاکید دارند.
با وجود اینکه پس از سفر انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران و واشنگتن دیگر هیچ رایزنی رسمی میان دو طرف صورت نگرفته، حالا اخبار غیررسمی از ادامه تلاش‌های مورا و اتحادیه اروپا برای نزدیکی مواضع طرفین به یکدیگر خبر می‌دهد. خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران روز جمعه در گزارشی به اشاره به این موضوع تاکید کرده که همچنان مورا بین ایران و آمریکا پیام‌هایی را رد و بدل می‌کند.
این رسانه البته در ادامه می‌گوید که مقام‌های جمهوری اسلامی ایران در این پیغام‌ها همواره تاکید دارند که نمی‌خواهند از خطوط قرمز خود در گفتگو‌ها عبور کنند. خطوط قرمزی که در هفته‌های اخیر روشن شده یکی از مهم‌ترین آن‌ها مسئله خروج سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی ایالات متحده آمریکا است. مقام‌های جمهوری اسلامی بار‌ها اعلام کرده‌اند که نمی‌توانند توافقی را بپذیرند که موضوع خروج سپاه از این فهرست را مد نظر قرار ندهد.
مساله انتقال پیام میان تهران و واشنگتن از سوی مقام‌های آمریکایی نیز تایید شده و سخنگوی وزارت خارجه این کشور تایید کرده که انریکه مورا پیام‌هایی میان ایران و آمریکا برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌های طرفین منتقل می‌کند. با این حال، اما رویکرد دولت ایالات متحده آمریکا در قبال مسئله حصول توافق با ایران و به ویژه در مسئله خروج سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی تندتر شده و افزایش مخالفت‌های داخلی و همچنین فشار‌هایی که اسرائیل وارد می‌کند سبب شده این موضوع به یکی از موارد چالش‌برانگیز میان طرفین بدل شود.

روزنامه هاآرتص اسرائیل خبر داده که وزارت خارجه آمریکا موافق خروج سپاه از این فهرست است در حالی که در کاخ سفید و به ویژه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید چندان از این ایده حمایت نمی‌کند. نگرانی دولت آمریکا در واقع تا اندازه زیادی متوجه گذشت زمان و نزدیک‌تر شدن به زمان برگزاری انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره است. با توجه به حجم تبلیغات رسانه‌های آمریکایی پیرامون این موضوع حالا حتی بسیاری از نمایندگان دموکرات هم به دولت بایدن گفته‌اند نمی‌توانند در فاصله چند ماه مانده به انتخابات از توافقی حمایت کنند که پول‌های ایران را آزاد می‌کند و سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارج می‌کند.

پیش آمدن چنین شرایطی موجب شده رفتار و رویکرد دولت آمریکا نسبت به قبل محافظه‌کارانه‌تر شود. این در حالیست که طبق گزارشی که جواد ظریف در پایان دوره حضور خود به عنوان وزیر امور خارجه به مجلس شورای اسلامی ارائه داده بود، مسئله خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی را یکی از موضوعات حل شده میان طرفین معرفی کرده بود. این موضوع، اما در ماه‌های اخیر و به ویژه پس از فشار رسانه‌ای و همچنین اظهارنظر‌های مقام‌های اسرائیلی جنبه دیگری به خود گرفت و به مسئله‌ای چالش برانگیز در میز مذاکرات بدل شد.

ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هفته گذشته با اشاره به همین موضوع خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد در صورتی که تهران امتیازاتی فراتر از برجام می‌خواهد باید در خصوص موضوعاتی فراتر از برجام نیز تن به گفتگو دهد. این در حالیست که مسئله سپاه پاسداران ارتباطی به پرونده هسته‌ای و گفتگو‌های هسته‌ای نداشته و در زمان حصول برجام در سال ۲۰۱۵ هم اشاره‌ای به آن نشده بود. در مقابل، اما مقام‌های ایرانی استدلال می‌کنند که قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی بخشی از کارزار فشار حداکثری بوده که دولت ترامپ در قبال جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته و پس از خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ از سوی کاخ سفید پی گرفته شده است. بر همین اساس تهران معتقد است تمام موارد و موضوعاتی که به این رویه مربوط می‌شود باید از میان برداشته شود.

بیشتر بخوانید: افزایش احتمال دیدار وزیران خارجه ایران و عربستان

پیش آمدن چنین شرایطی باعث شده تا مقام‌های آمریکایی در روز‌های اخیر چندین بار نسبت به احتمال حصول توافق بر سر برنامه هسته‌ای ایران ابراز تردید کنند. آخرین بار آنتونی بلینکن تاکید کرده بود که چندان چشم‌انداز مثبتی در خصوص احتمال دستیابی یک توافق با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور وجود ندارد. از سوی دیگر، اما نبود گزینه‌های جایگزین موجب شده تا طرف آمریکایی همچنان از اعلام رسمی شکست مذاکرات سخنی به میان نیاورد. به عبارت دیگر هرچند مقام‌های کاخ سفید دریافته‌اند که با توجه به تفاوت دیدگاه‌های طرفین بخت رسیدن به توافق و احیای برجام به کمترین حد خود در ماه‌های اخیر رسیده، اما در عین حال و با عنایت به شرایط بحرانی که جهان با آن رو به رو است، واشنگتن علاقه‌ای ندارد باب یک چالش و بحران جدید را در منطقه خاورمیانه باز کند.
اما در جبهه مقابل رویکرد‌ها در جمهوری اسلامی ایران قدری متفاوت است. از یک طرف گروهی همچنان بر طبل مخالفت با برجام می‌کوبند و احیای این توافق را به ضرر منافع ملی ایران ارزیابی می‌کنند که از آن جمله می‌توان به حسین شریعتمداری و جریان سیاسی نزدیک به او اشاره کرد. آقای شریعتمداری هفته گذشته بار دیگر در گفتگویی تاکید کرد که توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ یکی از بزرگترین دستاورد‌های ایالات متحده در قبال جمهوری اسلامی ایران بوده و تهران هیچ امتیازی از این توافق کسب نکرده است.

بر پایه همین استدلال شریعتمداری و جریان سیاسی تندرو در ایران از ایده بازگشت به برجام آن‌هم در وضعیتی که بسیاری از شروط مد نظر علی خامنه‌ای در آن اجرا نمی‌شود استقبال نمی‌کنند. بر اساس متونی که در ماه‌های اخیر تحت عنوان پیش‌نویس توافق هسته‌ای ایران در رسانه‌ها منتشر شده بحث تضمین و کسب اطمینان از اجرایی شدن کامل و صحیح توافق که از سوی رهبر ایران به عنوان شروط لازم‌الاجرا برای بازگشت به برجام مطرح شده حاصل نشده است. در واقع دیپلمات‌های دولت رئیسی پس از گذشت چند ماه مذاکره دریافتند که برخلاف شعار‌های سیاسی که پیش از حضور در پای میز مذاکره سر می‌دادند بسیاری از شروط علی خامنه‌ای قابلیت اجرایی شدن ندارد و در صورتی که قرار باشد هیأت مذاکره‌کننده ایرانی روی این موارد پافشاری کند عملا توافقی در دسترس نخواهد بود.
اما گروه دوم در ایران که بیشتر در بدنه دولت جمهوری اسلامی تعریف می‌شوند از حصول به توافق استقبال می‌کنند و تلاش‌های خود را روی این مسئله متمرکز کرده‌اند. حسین امیرعبداللهیان که در هفته‌های اخیر بیش از گذشته مورد حمله جریان‌های تندرو قرار گرفته یکی از مهمترین افرادی است که در این دسته‌بندی تعریف می‌شود. وزیر امور خارجه ایران روز جمعه در گفتگوی تلفنی با فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه برخلاف فضای حاکم بر مذاکرات هسته‌ای تاکید کرده که همچنان امید به حصول توافق وجود دارد. آقای امیرعبداللهیان با بیان اینکه مسیر دیپلماسی به خوبی کار می‌کند و «از رسیدن به توافق خوب و پایدار دور نشده‌ایم» تصریح کرده که ایران نه به زیاده خواهی‌ها توجه دارد و نه از خطوط قرمز خود عقب نشینی می‌کند.
با این حال احتمالا خود امیرعبداللهیان هم به خوبی می‌داند که گذشت زمان در شرایط کنونی نمی‌تواند به سود حصول توافق باشد و با توجه به شرایط پیچیده‌ای که در حال حاضر پیرامون این پرونده شکل گرفته و همچنین اثرگذاری تحولات سیاسی بر موضوع هسته‌ای ایران، استمرار این وضعیت امید‌ها برای حصول به توافق را کاهش دهد.

منبع: یورونیوز