علت افزایش اسهال و استفراغ در کودکان

اقتصاد۲۴- دکتر مریم مسعودی‌فر ،رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت، با اشاره به اینکه بیماری جدیدی با عوارض اسهال و استفراغ در کودکان اتفاق نیفتاده است، گفت: به طور معمول اسهال و استفراغ‌ها یک علامتی است که علل مختلف ویروسی، باکتریایی، عفونی و حتی در مواردی مسمومیت داشته باشد. به طور معمول نیز در این فصل از سال گردش ویروس‌های منتقله از آب و غذا که ممکن است باعث بروز اسهال و استفراغ شوند را در جامعه داریم.

وی افزود: طی دوران همه‌گیری کرونا با توجه به محدودیت‌های اعمال شده و کاهش تجمعات و دورهمی‌ها، آمار موارد بیماری‌هایی با علائم اسهال و استفراغ در کشور و همه دنیا کاهش یافته بود، ولی اکنون بعد از این که فاز بیماری کرونا تاحدودی کاهش یافته و تجمعات و تماس‌ها شکل گرفته است، می‌توان گفت به شرایط قبل از همه‌گیری بازگشته‌ایم و بیماران علائمی از خود نشان می‌دهند که تابلوی علائم پیشین را دارند. همچنین، چون در مدت شیوع کرونا همه کودکان در محدودیت و مراقبت بودند بدن‌شان به شکل پیش‌فرض اینگونه طراحی شده است که، چون علائمی به عوامل بیماری زا نداشتند، ایمنی آنچنانی در برابر بسیاری از میکروارگانیسم‌ها و پاتوژن‌ها نداشتند؛ بنابراین الان با کوچک‌ترین عامل بیماری‌زا، تابلوی بیماری بویژه در کودکان خود رانشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: علائم ابتلا به سویه جدید کرونا XE را بشناسید

او تاکید کرد: آزمایشاتی که از تعداد بیماری‌های موجود به عمل آمده، نشان نمی‌دهد که بیماری جدیدی در گردش باشد. همان عواملی که قبلا هم باعث اسهال‌های حاد در کودکان و سایرین می‌شد اکنون هم در جریان است.

وی افزود: معمولا وقتی میکروارگانیسمی به این شکل و با سرعت در گردش است، می‌توان گفت عفونت ویروسی است که طیف زیادی از ویروس‌ها (روتاویروس‌ها، نوروویروس‌ها و...) را داریم که می‌توانند قابل انتقال از آب و غذا باشند که تابلوی گوارشی دارند. از سوی دیگر حتی دیده شده است که ابتلا به ویروس کووید ۱۹ هم می‌تواند خود را با علائم گوارشی نشان دهد، ولی نکته مهم این است که راه پیشگیری از بروز بیماری برای هر نوع از عامل بیماری‌زا مانند یکدیگر است.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه عفونت‌های ویروسی معمولا یک شروع مشترک دارند، اظهار کرد: آن دست از بیماری‌هایی که با تابلوی گوارشی خود را نشان می‌دهند عمدتا با ضعف، بی‌حالی و بی‌اشتهایی، تب خفیف، دل‌درد، دل‌پیچه، تهوع و در نهایت اسهال و استفراغ خود را نشان می‌دهد. اسهالی که کودکان در این شرایط دارند آبکی و نسبتا شدید است که حتی ممکن است منجر به کم‌آبی بدن شود. معمولا در این مواقع ویروس از طریق مدفوع دفع می‌شود و اگر بهداشت فردی و بهداشت دست‌ها به درستی رعایت نشود انتقال فرد به فرد آن رخ می‌دهد.

او ادامه داد: در کنار اینکه تشخیص افتراقی در این موارد، اسهال ویروسی است، ما همیشه با اینکه در کشور خود طی چندسال اخیر عملا موردی از وبا نداشتیم و خیلی محدود بوده است،، اما نگرانی اصلی ما این است که هر فرد مبتلا به اسهال آبکی از این نظر هم مورد بررسی قرار گیرد تا احتمال ابتلا به وبا حذف شود. مهم‌ترین کاری که باید برای بیمار مبتلا به اسهال و استفراغ انجام شود، جایگزین کردن مایعات بویژه در کودکان است. پیشنهاد ما این است که همزمان با آغاز این علائم در کودکان خانواده در خانه مایع‌درمانی خوراکی را به جز آبمیوه‌های صنعتی آغاز کنند. بهترین چیز محلول ORS است، اما می‌توانند از آب، چای، دوغ و... هم استفاده کنند. بیماری که اسهال می‌شود در حال از دست دادن آب و الکترولیت‌ها است و باید به سرعت آب و الکترولیت برایش جایگزین شود.

وی افزود: ضمن آغاز مایع‌درمانی خانگی به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم به مراکز درمانی هم مراجعه کنند. ایجاد کم آبی در بیمار درجات مختلفی دارد. تابلوی اسهال می‌تواند بر اساس نوع و شدتش از یک کم آبی خفیف آغاز شود و تا کم آبی شدید ادامه یابد که سبب اختلال هوشیاری، ضعف شدید و... شود که در این شرایط مجبور به آغاز مایع‌درمانی تزریقی می‌شویم. در صورتی که آب و الکترولیت‌های از دست رفته جبران نشود ممکن است در شدیدترین شرایط می‌تواند منجر به اختلال کارکرد کلیه شود؛ به همین دلیل توصیه ما این است که در صورت بروز علائم مایع‌درمانی و استفاده از محلول ORS به ازای هر باری که کودک دفع مدفوع یا استفراغ دارد، صورت گیرد. در کنار درمان علامتی نمی‌خواهیم بیمار تب بالا یا اسهال خونی، اختلال هوشیاری و حتی دچار تشنج شود که اگر هر کدام از این علائم دیده شد باید به سرعت بیمار را به مرکز درمانی برسانند.

مسعودی‌فر در مورد مدت زمان انتقال بیماری از فرد بیمار به سایرین، تصریح کرد: مدت زمان واگیرداری بیماری بسته به نوع پاتوژن متفاوت است. علائمی که ذکر کردیم عمومی است که تعداد زیادی از باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها می‌توانند سبب بروز آن‌ها شوند. معمولا در اسهال‌های ویروسی طول دوره بیماری ۳ تا ۵ روز است، اما تا زمانیکه آزمایش مدفوع انجام نشود نمی‌توان به طور دقیق گفت که عامل بروز این علائم چه بوده است. اگر در آزمایش مدفوع نوع میکروارگانیسمی که ایجاد بیماری کرده است، مشخص شود، دقیق‌تر می‌توان در مورد مدت زمان واگیری بیماری صحبت کرد. برای اینکه واگیر این بیماری به حداقل برسد مهم‌ترین پیشنهاد ما بحث رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.

او تاکید کرد: بیماری‌هایی که با تابلوی گوارشی مرتبط است با منبع آب آشامیدنی که بیمار استفاده می‌کند و دسترسی به سرویس بهداشتی تمیز هم ارتباط دارد؛ بنابراین، چون هرکدام از این میکروارگانیسم‌ها از طریق مدفوع دفع می‌شود باید دفع بهداشتی مدفوع در توالت‌های بهداشتی صورت گیرد و قبل از این که فرد بخواهد غذا مصرف کند و همچنین به محض اجابت مزاج باید دست‌های خود را به دقت با آب و صابون شست‌وشو دهد. خوشبختانه در طول دوران کرونا بر این موضوع تاکید شد و اکثر مردم آن را آموختند. مادرانی هم که پوشک کودک خوردسال‌شان را تعویض می‌کنند باید در حین تعویض پوشک بچه به نکات بهداشتی دقت کنند و پس از اتمام کار دست‌های خود را شسته و از دفع بهداشتی پوشک اطمینان حاصل کند.

رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت، ادامه داد: اگر دفع بهداشتی مدفوع و فاضلاب انجام نشود، حشرات روی این آلودگی‌ها می‌نشینند و باعث انتقال میکروارگانیسم می‌شوند.

وی با تاکید بر اهمیت حفاظت از منابع آبی، بیان کرد: آب لوله‌کشی شهری به عنوان یک آب بهداشتی و سالم است، ولی تاکید ما این است که در برخورد با منابع آب آشامیدنی مانند رودخانه، روان‌آب، استخر‌ها و... صرف تماشای ظاهر آن نسبت به سلامت آب اطمینان حاصل نکنند و از هر آبی برای آشامیدن و حتی شست‌شوی ظروف و دست‌ها استفاده نکنند.

او درباره شیوع اسهال و استفراغ در بزرگسالان، گفت: آمار شیوع اسهال و استفراغ فعلی، چون با دوران کرونا مقایسه می‌شود، برخی تصور می‌کنند که روند افزایشی داشته است؛ درحالیکه این آمار باید با دوران قبل از کرونا مقایسه شود. آماری که الان داریم نسبت به قبل از محدودیت‌های کرونایی، آمار خیلی بالاتری نیست. از طرفی، چون بدن کودکان حساس‌تر است و طی دوره کرونا معمولا مواجهه با عامل بیماری‌زا نداشتند و بدن‌شان ایمنی ندارد، انتظار می‌رود شیوع بیماری در بچه‌ها بیشتر باشد، اما این به معنی عدم ابتلای بزرگسالان به بیماری نیست.

این مقام مسئول تاکید کرد: اصل اقدامات می‌بایست بر اصول پیشگیری و رعایت بهداشت، دقت در استفاده از منابع آبی، دقت در نوع ذخیره مواد غذایی، دقت بر انتخاب صحیح مواد غذایی که پخته نمی‌شوند و مورد استفاده قرار می‌گیرند و ... انجام شود. پس از انجام این موارد تاکید نهایی بر انجام اقدامات درمانی به موقع است تا بیمار دچار عوارض حاد ناشی از کم‌آبی نشود.

مسعودی‌فر همچنین تاکید کرد: خواهش اصلی ما از خانواده‌ها این است که به صورت خوددرمانی، درمان با آنتی‌بیوتیک‌ها را در خانه آغاز نکنند. متاسفانه گاهی در میان مراجعه کنندگان می‌بینیم که پیش از مراجعه به پزشک از آنتی‌بیوتیک‌های خانه استفاده کردند و بعد که دیدند علائم بهبود نیافته با علائم ناشی از کم آبی به پزشک مراجعه کردند. برای عفونت‌های ویروسی که شایع‌ترین اسهال‌ها را رقم می‌زند آنتی بیوتیک‌ها هیچ تاثیری نداشته و حتی سبب ایجاد مقاومت میکروارگانیسم‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود که حتی در زمانی که بیمار نیاز به آنتی‌بیوتیک دارد دیگر اثربخشی مناسب نخواهد داشت.

وی افزود: برخی خانواده‌ها نیز به اشتباه دارو‌های کاهنده حرکت دستگاه گوارش را مصرف می‌کنند تا اسهال بیمار کم شود که این دارو‌ها هم عوارض خود را دارند و نباید به شکل خودسرانه مصرف شوند؛ چون این‌ها هم عوارض خود را بر دستگاه گوارش خواهند گذاشت. تنها اقدامی که در خانه برای بیمار مجاز تلقی می‌شود، مایع درمانی است تا بیمار دچار کم‌آبی نشود.