باقری با توییت‌نویسی به دنبال چه بود؟

اقتصاد۲۴- علی باقری کنی مذاکره‌کننده ارشد ایران پنج‌شنبه شب در یک رشته توییت، از اقدام و تصمیم در حوزه سیاست خارجی سخن به میان آورد. این رشته توییت به سرعت با واکنش گسترده در فضای توییتر و سپس رسانه‌ای و افکار عمومی مواجه شد. با توجه به حساسیت افکار عمومی نسبت به سرنوشت برجام و به وجود آمدن فضای ابهام به‌خصوص با توجه به تعلیق مذاکرات احیای برجام در وین، تفسیر اظهارات مذاکره‌کننده ارشد ایران به یک موضوع مهم و محوری در شرایط کنونی تبدیل شده است. در همین خصوص «دنیای‌اقتصاد» در گفتگو با ۹ استاد و پژوهشگر روابط بین‌الملل این سوال را مطرح کرده که معنای این رشته توییت‌ها چیست؟ آیا می‌توان این معنا را از این رشته توییت‌ها استنباط کرد که سیگنالی برای پایان مذاکرات است یا اینکه مذاکرات همچنان ادامه خواهد داشت؟

ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در خصوص پیام این رشته توییت علی باقری گفت: «درک رویکرد آقای باقری را باید بر اساس گفته‌های جوزپ بورل و انریکه مورا مورد سنجش قرار داد؛ طبق آنچه بورل و مورا در یک هفته گذشته درباره مذاکرات بیان کردند، این احساس امیدواری ایجاد شد که تا قبل از سپتامبر مذاکرات هسته‌ای به نتیجه خواهد رسید و مشکلات ایران با کشور‌های ۱+۴و همچنین آژانس بر اساس یک منطق برجامی حل و فصل می‌شود.» متقی در پاسخ به اینکه برخی می‌گویند این توییت‌ها تاحدودی مبهم است، توضیح داد: «عموما برخی از افراد در بیان توییتری، منطق رفتاری شان مبهم است و ما باید شناخت دقیقی از این افراد و بیان آن‌ها داشته باشیم.» استاد دانشگاه تهران افزود: «اگر کسی نسبت به قالب‌های ادراکی و تحلیلی آقای باقری وقوف داشته باشد، می‌تواند به نتیجه واقعی و عینی دست پیدا کند و هیچ نشانه مبهمی در این توییت‌ها وجود ندارد.» وی تاکید کرد: «هر دیپلماتی بر اساس هر قالب فکری و ادراکی همواره امیدوار است که نتایج بهتری را در آینده مذاکرات و دیپلماسی به دست بیاورد.»

حسینی: باقری می‌خواست مجاب کند

دیاکو حسینی، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی گفت: «هنوز مشخص نیست که توییت‌های اخیر آقای باقری به مفهوم پایان مذاکرات است یا ادامه آن؛ اما من تصور می‌کنم که معاون سیاسی وزارت خارجه تلاش داشته تا با این توییت‌ها به نحوی مخاطبان داخلی را مجاب کند که اگر مذاکرات تا امروز به نتیجه نرسیده به این دلیل بوده که وزارت خارجه تلاش داشته خطوط قرمز نظام را رعایت کند.» حسینی تاکید کرد: «من از این توییت‌ها این برداشت را نداشتم که مذاکرات به جایی نرسیده یا ادامه خواهد داشت بلکه به نظر می‌رسد این رشته توییت با این هدف بوده که به افکار عمومی بگویند که چرا مذاکرات هنوز به نتیجه نرسیده است.» این کارشناس همچنین با اشاره به اینکه در هر دولتی و در هر مذاکراتی طی ۲۰ سال اخیر همیشه خطوط قرمزی وجود داشته توضیح داد: «وظیفه مذاکره‌کننده است که با رعایت این خطوط قرمز دست به خلاقیت‌ها و ابتکاراتی بزند تا هم این خطوط را به طور کامل رعایت کند و هم به موفقیت برسد.»

بهشتی پور: تداعی‌کننده سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰

حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل هسته‌ای نیز گفت: «برای من تعبیر حداقلی آقای باقری وقتی می‌نویسند «شعورزدایی از سیاست خارجی» یا اینکه «از گنجینه سیاست خارجی برای موفقیت دیپلماسی هزینه نکردن» مفهوم نیست و دقیقا متوجه منظورشان نمی‌شوم.» بهشتی پور ادامه داد: «این‌گونه مفاهیم در چارچوب ادبیات مذاکرات نیست و ادامه همان روندی است که بین سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ شاهد آن بودیم.»

فلاحت پیشه: جنبه توجیهی داشت

حشمت الله فلاحت پیشه، نماینده پیشین مجلس و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی نیز ضمن بیان آنکه دوران فعالیت علی باقری را می‌توان به دو دوره فعلی و دوره پیش از این مسوولیت به عنوان معاون سیاسی وزارت خارجه تقسیم کرد، گفت: «آقای باقری پیش از تصدی این مسوولیت اغلب در قالب بیانیه، مسائل را مطرح می‌کرد و بیشتر نیز لحن انتقادی داشت.» فلاحت پیشه اضافه کرد: اکنون در حوزه اجرایی، باقری مسوول مهم‌ترین پرونده سیاست خارجی ایران یعنی برجام است که تا به امروز نیز تیم جدید توفیقی در این خصوص نداشته است.

بیشتر بخوانید: بلوای استعفای علی باقری از کجا شروع شد؟

وی همچنین معتقد است توییت‌های اخیر تاحدودی جنبه توجیهی داشته و آن را می‌توان در قالب نخست یعنی قالب بیانیه‌ای مورد توجه قرار داد. این کارشناس تاکید کرد: «این در حالی است که عرصه دیپلماسی عملی نسبت به دست به قلم بردن و نوشتن عرصه سخت تری است.» فلاحت پیشه با اشاره به اینکه دیپلمات‌ها باید شرایط بین‌المللی و فرصت‌ها را درک کنند، گفت: «آن‌ها باید بتوانند منافع ملی را در شرایط خاص نیز تامین کنند.» وی با بیان اینکه سیاست خارجی ایران خط قرمز‌های زیادی دارد، توضیح داد: «با این وجود بازهم یک دیپلمات می‌تواند به سازوکار‌هایی برسد که ضمن حفظ خط قرمزها، منافع کشور را تامین کند.» نماینده پیشین ایران در مجلس معتقد است زمانی که قاعده همه یا هیچ بر مذاکرات احیای برجام حاکم شد، در عمل تیم مذاکره‌کننده ایرانی وارد یک کمین‌گاه می‌شود. وی افزود: «پیش‌بینی این مساله که سیاست خارجی و منافع ملی کشور از این کمین‌گاه خارج خواهد شد یا خیر واقعا مساله دشواری است.»

ذاکریان: سیاست خارجی از ابهام رنج می‌برد

مهدی ذاکریان استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علوم و تحقیقات معتقد است مشکل ایران ابهام در سیاست خارجی است، مساله‌ای که در روابط بین‌الملل عکس آن یعنی ساده کردن و ساده‌سازی مسائل صادق است. کشور‌ها به دنبال ساده کردن مفاهیم در سیاست خارجی برای حداکثرسازی منافع هستند. پیچیده‌سازی، ابهام و عدم‌صراحت با دانش علم سیاست و روابط بین‌الملل فاصله دارد. سه متغیری که مشکل سیاست خارجی ایران در جامعه جهانی است. از این رو این رشته توییت اعتمادسازی را کاهش می‌دهد، سبب افزایش اعتماد جهانی نخواهد شد و برای ملت ایران هم عایدی در بر نخواهد داشت.

شوری: باید به مخاطب خارجی هم فکر کرد

محمود شوری پژوهشگر ارشد موسسه اوراسیا بر این اعتقاد است که این رشته توییت موجب فضای ابهام بیشتر خواهد شد و انتظار از معاون وزیر خارجه این است که در مورد مسائل، واقعی‌تر و عینی‌تر که مردم منتظر شنیدن آن هستند، صحبت کنند. از سوی دیگر مشخص نیست که این‌گونه صحبت‌ها چقدر می‌تواند در توضیح سیاست خارجی به‌ویژه برای طرف‌های خارجی مفید باشد؛ بنابراین کنار هم قرار دادن این کلمات الزاما تطابقی با اهداف سیاست خارجی ندارد.

عزیزی: اعلام غیر‌رسمی پایان برجام بود

حمید رضا عزیزی پژوهشگر مهمان در موسسه آلمانی امور بین‌المللی و امنیت در برلین گفت: فضایی که در اروپا می‌توان مشاهده کرد به این شکل است که امید‌ها به احیای برجام تا حد زیادی در حال کمرنگ شدن است. از این رو توییت آقای باقری کنی به نوعی واکنش به این موضوع است و آنجا که درباره خنثی‌سازی تحریم‌ها و دیپلماسی اقتصادی صحبت می‌کند، به‌دنبال ارسال این سیگنال است که ایران فارغ از سرنوشت برجام به دنبال خنثی‌سازی تحریم‌هاست. همچنین زمانی که هم از اقدام ملی و دفاع ملی صحبت می‌کنند، به نوعی تاکید بر آماده‌سازی افکار عمومی برای احتمال پایان برجام است.

غلامی: ایران تصمیم‌اش را گرفته؛ چند روز دیگر اعلام می‌شود

طهمورث غلامی پژوهشگر مسائل آمریکا و کارشناس مسائل سیاست خارجی درخصوص این رشته توییت معتقد است: آقای باقری در این توییت به اسرائیلی‌ها اشاره می‌کند و می‌خواهد به نوعی بگوید که اسرائیل به دنبال این است که تصویر از ایران را در بیرون وارونه جلوه دهد و ایران از این شجاعت و شهامت برخوردار است که در سیاست خارجی تصمیم بگیرد.

بیشتر بخوانید: ایران و آمریکا از توافق دور و دورتر می‌شوند

وی ادامه داد: آنجا که هم از شعورزدایی در سیاست خارجی سخن به میان می‌آورد، شاید به نوعی مخالفان احیای برجام را نقد می‌کند و می‌گوید همان مقدار که شعارزدگی خطرناک است، حرف‌های شما هم در سیاست خارجی منطقی نیست. با توجه به صحبت‌های مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و مشاور امنیتی ملی آمریکا در خصوص اینکه زمان تصمیم‌گیری فرا رسیده و ایران باید تصمیم بگیرد، به نظر می‌رسد که در چند روز آینده باید تصمیم مشخص شود؛ بنابراین آنجا که از شجاعت در اقدام تصمیم‌گیری می‌گوید و شعور‌زدایی و شعار‌زدگی در سیاست خارجی را نقد می‌کند، می‌تواند نشان‌دهنده تصمیم جدی و جدید ایران طی روز‌های آینده باشد.

پشنگ: مقدمه چینی برای انعطاف ایران

اردشیر پشنگ کارشناس مسائل خاورمیانه با طرح این پرسش که ابهام در شش توییت باقری کنی مذاکره کننده ارشد اتمی ایران آیا عامدانه است یا سهوی و به دلیل عدم تسلط کافی به ادبیات دیپلماتیک؟ معتقد است: اگر رمزخوانی از این توییت‌ها و شرایط موجود کنیم محتملا کلیدواژه‌های «شانتاژ صهیونیست‌ها» و «خسارت شعارزدگی» در کنار زبان غیرسلیس، مقدمه اعلام انعطاف ایران است.

باقری چه چیزی توییت کرد؟

علی باقری، معاون سیاسی وزارت امور خارجه با بیان اینکه گوش شنوای ما پذیرای همه نقد‌های سازنده و سینه فراخ ما پذیرای همه نقد‌های گزنده است، گفت: «هرگز از گنجینه سیاست خارجی برای موفقیت دیپلماسی هزینه نخواهیم کرد.» به گزارش خبرگزاری فارس، معاون سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز پنج‌شنبه در توییتر و در یک رشته توییت نوشت: «ایرانی که توانست «کارزار فشار حداکثری» آمریکا را به شکست بکشاند، اجازه نخواهد داد صهیونیست‌ها با «بازی شانتاژ حداکثری» ایران هراسی و ایران ستیزی را مشروعیت بخشند.»

بیشتر بخوانید: برجامی که مرده و دولتی که جرات دفن آن را ندارد

وی افزود: «ما هرگز از گنجینه سیاست خارجی برای موفقیت دیپلماسی هزینه نخواهیم کرد، بلکه خود را فدای تحقق اهداف سیاست خارجی می‌کنیم.» باقری اضافه کرد: «اقناع ملی»، «وفاق ملی» و «هم افزایی ملی» حول موضوعات اصلی سیاست خارجی، به ترتیب سه گام لازم برای تضمین «موفقیت سیاست خارجی» و «شتاب بخشی به حرکت قطار دیپلماسی» است. معاون وزیر خارجه در توییت دیگری خاطرنشان کرد: «هوشمندی راهبردی»، «جسارت تصمیم‌گیری» و «قدرت اقدام» جمهوری اسلامی ایران در عرصه سیاست خارجی الگوی موفق دیپلماسی ایرانی را به نمایش گذاشت. وی همچنین نوشت: «گوش شنوای ما سربازان میدان دیپلماسی پذیرای همه «نقد‌های سازنده» و سینه فراخ ما پذیرای همه «نقد‌های گزنده» است.» در عین حال این دیپلمات ارشد ایرانی بیان کرد: «تنوع در تعاملات و طرف‌های تجاری»، «پایداری روابط اقتصادی» و «ابزارسازی از مناسبات اقتصادی»، عناصر اصلی دیپلماسی اقتصادی دستگاه سیاست خارجی است. علی باقری همچنین در توییت دیگری نوشت: «خسارت «شعورزدایی از سیاست خارجی» کمتر از آسیب «شعارزدگی در سیاست خارجی» نیست.»