منشا طغیان اسهال ویروسی در ایران چیست؟/ احتمال مرگ در بیماران چقدر است؟

اقتصاد۲۴-شروع فصل گرما در کشورمان هر سال با بروز بعضی از بیماری‌ها همراه است که شاید مهم‌ترین آنها بیماری‌های منتقل‌شونده از طریق آب و غذا باشند؛ بیماری‌هایی که با علائمی همچون اسهال و استفراغ خود را نشان می‌دهند. 

امسال نیز با گرم شدن هوا ابتلا به اسهال شایع شده و به نظر می‌رسد نسبت به سال گذشته افراد بیشتری را درگیر کرده است. پزشکان عامل این اسهال را ویروس می‌دانند. بعضی‌ها معتقدند این ویروس جدید است و بعضی نیز می‌گویند از قبل وجود داشته و الان به دلیل پایین آمدن سطح ایمنی بدن مردم، در شرایط پاندمی کرونا، طغیان کرده است. 

۳ عامل مهم اسهال/ ویروس کنونی جدید نیست

دکتر مریم مسعودی‌فر رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص اظهار کرد: برداشت بسیاری از همکاران ما درباره اسهالی که الان شایع شده این است که این ویروس جدید است در حالی که چنین نیست.

وی افزود: عامل اسهال می‌تواند ویروس، باکتری و یا حتی انگل باشد. بعضی مواقع هم اسهال تابلوی بالینی سایر بیماری‌ها یا مسمومیت است. اسهالی که الان شایع شده است عامل ویروسی دارد و به ایران هم منحصر نیست و به طور معمول در همه کشورها و جوامع در گردش است. 

این پزشک یادآور شد: امسال آمار ابتلا به اسهال ویروسی در مقایسه با سال قبل بیشتر شده است. البته قبل از پاندمی کرونا نیز سال‌هایی بوده‌اند که در زمینه اسهال ویروسی آمار مشابه امسال داشته‌ایم.

نقش کرونا در طغیان اسهال ویروسی در ایران

مسعودی‌فر گفت: بعضی از ویروس‌های منتقل‌شونده از آب و غذا که باعث بیماری‌های گوارشی می‌شوند، فصلی‌اند و بیشتر اواخر زمستان و در بهار بروز پیدا می‌کنند و بعضی از آنها نیز از فصل تبعیت نمی‌کنند و در تمام طول سال ممکن است شایع شوند. بعضی از این ویروس‌ها در گروه‌های سنی پایین دیده می‌شوند و بعضی هم در همه گروه‌های سنی. چیزی که الان در کشورمان دیده می‌شود، تابلوی آن با اسهال‌های ویروسی می‌خواند که هر سال انتظار بروز آن را داریم.

وی در واکنش به اینکه گفته می‌شود پایین آمدن سطح ایمنی به دلیل شیوع کرونا باعث طغیان اسهال ویروسی در سال جاری شده است، بیان کرد: این فقط یک فرضیه است که مطرح شده. اگر هم چنین باشد، این مسئله فقط در مورد ویروس‌های عامل اسهال صدق نمی‌کند، بلکه اکثر عوامل بیماری‌زا را شامل می‌شود. 

دکترای حرفه‌ای پزشکی ادامه داد: چون در مدت شیوع کرونا افراد در قرنطینه بوده‌اند، تماس‌ها کمتر بوده و با عامل‌ بیماری‌زا مواجهه نداشته‌اند و همچنین اینکه سطح ایمنی بدن افراد پایین‌تر آمده، بدنشان الان در مواجهه با عوامل بیماری‌زا حساس‌تر از گذشته است و ممکن است تابلوی بیماری زودتر در آنها بروز پیدا کند. اما اینکه ویروس جدید و خارج از عرفی ظهور کرده باشد و بگوییم تابه‌حال چنین ویروسی نداشته‌ایم و... چنین چیزی اتفاق نیفتاده است. 

ویروس اسهال بیشتر بزرگسالان را درگیر می‌کند؟

رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت واکنش به اینکه گفته می‌شود اسهال ویروسی کنونی در کشور بیشتر بزرگسالان را درگیر می‌کند تا کودکان، گفت: در رأس ویروس‌هایی که باعث بروز اسهال و دیگر علائم گوارشی می‌شوند و شایع‌ترین در کل دنیا هستند، نوروویروس (Norovirus)‌ها هستند. این دسته از ویروس‌ها می‌توانند همه رده‌های سنی را مبتلا کنند اما چون افراد بالغ بیشتر با بقیه تماس دارند، ممکن است آنها بیشتر درگیر شوند. 

وی افزود: بعد از آن، روتاویروس (Rotavirus)‌ها هستند که بیشتر در کودکان زیر ۵ سال خود را نشان می‌دهند اما این حرف مطلق نیست و هر کس در هر گروه سنی‌ای می‌تواند به آنها مبتلا شود. ویروس‌های دیگری هم ـ مثل آدنوویروس (Adenoviruses)‌ها، آستروویروس (Astrovirus)‌ها، ساپوویروس (Sapovirus)‌ها و غیره ـ هستند که می‌توانند باعث ایجاد عفونت در دستگاه گوارش شوند و گروه‌های سنی مختلف را مبتلا کنند. 

این پزشک در پاسخ به این سوال که آیا وزارت بهداشت آمار یا گزارشی از تعداد و گروه‌های سنی افراد درگیر با اسهال ویروسی اخیر دارد یا نه، اظهار کرد: گزارش‌های ما از مناطق مختلف کشور متفاوت است. تابلوی بالینی این بیماری در بعضی نقاط بیشتر در بچه‌ها مشاهده می‌شود و در بعضی نقاط در بزرگسالان.

بیشتر بخوانید: افزایش مبتلایانِ تب کریمه‌کنگو به ۱۸ نفر

راه‌های انتقال ویروسِ عامل اسهال

مسعودی‌فر درخصوص راه‌های انتقال اسهال ویروسی که اکنون در کشورمان شایع شده است، بیان کرد: می‌دانیم که اسهال‌های ویروسی فوق‌العاده مسری‌اند. به‌خصوص نوروویروس‌ها فوق‌العاده سرایت‌پذیرند و می‌توانند از طریق تماس مستقیم و غیرمستقیم با فرد مبتلا منتقل شوند. این ویروس‌ها از طریق خوراکی به بدن وارد و از طریق مدفوع هم دفع می‌شوند. بنابراین، اگر فرد بیمار بهداشت دست را خوب رعایت نکند و ویروس روی دست او باقی بماند، در تماس مستقیم با افراد دیگر می‌تواند آنها را مبتلا کند. 

وی ادامه داد: اگر بیمار دست آلوده خود را به سطوح یا مواد غذایی‌ای که خام خورده می‌شوند بزند هم می‌تواند آنها را آلوده کند و فرد دیگری که با سطح آلوده تماس پیدا می‌کند یا غذای آلوده را می‌خورد، بیمار می‌شود. 

این پزشک با بیان اینکه مدت ماندگاری ویروس‌های عامل اسهال روی سطوح به نوع ویروس بستگی دارد، توضیح داد: بعضی ویروس‌ها ماندگاری طولانی ندارند اما بعضی دیگر مثل نوروویروس‌ها می‌توانند تا چند روز هم روی سطوح بمانند. به طور کلی می‌توانیم بازه زمانی چند ساعت تا ۲ هفته را برای ماندگاری انواع مختلف ویروس‌های عامل اسهال در نظر بگیریم. 

وی تاکید کرد: راه‌های انتقال ویروسِ عامل اسهال به این مورد محدود نمی‌شود و با مصرف آب و غذای آلوده و میوه و سبزی‌های خوب‌شسته‌نشده هم افراد می‌تواند بیمار شوند. اگر مواد غذایی آلوده خوب حرارت نبینند و به صورت خام خورده شوند، فرد را بیمار می‌کنند.

علائم اسهال ویروسی

این دکترای حرفه‌ای پزشکی در توضیح علائم اسهال ویروسی گفت: در عفونت‌های ویروسی علائم بیشتر به صورت استفراغ و اسهال حاد آبکی غیرخونی است. این عفونت ممکن است با تب، بدن‌درد، کوفتگی بدن و در بعضی موارد لرز همراه باشد. 

وی افزود: در بعضی از عفونت‌های ویروسیِ عامل اسهال، بعضی از بیماران ممکن است علائمی همچون التهاب و قرمزی چشم داشته باشند. این عفونت‌ها طول دوره کوتاهی هم دارند. 

تفاوت وبا و اسهال ویروسی 

رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت با بیان اینکه وجه اشتراک عفونت‌های ویروسی با وبا اسهال حاد آبکی است، اظهار کرد: در وبا حجم مدفوع و خطر کم‌آب شدن بدن بیشتر از اسهال ویروسی است و حالت آن نیز به صورت آب‌برنجی (سفید و خاکستری) است. همچنین، در وبا معمولا بیمار تب نمی‌کند. 

وی ادامه داد: علائم بیماری در عفونت ویروسی، ازجمله اسهال، معمولا بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف می‌شوند. در وبا هم انتظار داریم که بروز علائم بین ۳ تا ۵ روز طول بکشد. نکته مهم در این زمینه این است که اصل تایید یا افتراق علائم عفونت ویروسی از وبا از طریق آزمایش مدفوع صورت می‌گیرد. 

مهم‌ترین درمان اسهال ویروسی

دکترای حرفه‌ای پزشکی درخصوص درمان اسهال ویروسی گفت: مهم‌ترین چیزی که بیمار را در اسهال ویروسی تهدید می‌کند، کم‌آب شدن بدن است چون او همراه با اسهال، آب و ‌الکترولیت‌ها را از دست می‌دهد. به همین دلیل، اصل درمانی که ما برای اسهال ویروسی توصیه می‌کنیم، مایع‌درمانی است که آبِ ازدست‌رفته جبران شود. بهترین کار این است که از محلول اُآرآِس (O.R.S) که سرم خوراکی است استفاده شود اما از مایعات تهیه‌شده در منزل هم می‌توان برای این کار استفاده کرد. 

وی ادامه داد: بعد از درمان کم‌آبی، درمانِ علامتی انجام می‌دهیم. همان‌طور که گفتم، بعضی بیماران علائمی همچون تب و استفراغ دارند که باید این علائم کنترل و رفع شوند. 

این پزشک در درمان عفونت‌های ویروسی و اسهال ویروسی آنتی‌بیوتیک جایی ندارد. اگر پزشک تشخیص دهد که یک بیمار، براساس علائمش، همزمان با عفونت ویروسی عفونت باکتریال هم دارد، ممکن است صلاح بداند برایش آنتی‌بیوتیک تجویز کند. 

احتمال مرگ بیماران اسهال ویروسی

مسعودی‌فر درخصوص میزان احتمال وقوع مرگ در بیماران مبتلا به اسهال ویروسی اظهار کرد: اکثر مبتلایان این بیماری بهبود پیدا می‌کنند اما گروه‌هایی هستند که خطر بیماری برای آنها بیشتر است؛ مانند شیرخواران و کودکان زیر ۵ سال، سالمندان و افرادی که بیماری زمینه‌ای با تابلوی ضعف سیستم ایمنی بدن دارند. 

وی تاکید کرد: اگر خطر کم‌آبی بدن در این گروه‌ها رفع نشود، احتمال مرگ برای آنها وجود دارد اما این مسئله به‌ندرت اتفاق می‌افتد. برای گروه‌های پرخطر مداخله درمانی باید سریع‌تر از دیگر گروه‌ها صورت بگیرد. 

راه‌های پیشگیری از اسهال ویروسی 

رئیس اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذا وزارت بهداشت درباره راه‌های پیشگیری از اسهال ویروسی گفت: ما تاکید می‌کنیم افراد بعد از توالت رفتن، قبل از غذا خوردن و قبل از دست زدن به مواد خوراکی دست‌های خود را خوب بشویند. به‌خصوص مادران، کارکنان مهدکودک‌ها و رستوران‌ها و کسانی که پوشک کسی را عوض می‌کنند باید حداقل ۲۰ ثانیه دست‌های‌شان را با آب و صابون بشویند. 

وی افزود: آب‌های سطحی، مثل رودخانه‌ها، اگر با فاضلاب مخلوط شوند هم می‌توانند خطرناک باشند و افراد را بیمار کنند به همین دلیل در جاهایی مثل بیرون شهر آبی که برای خوردن، شستشوی ظروف و میوه و سبزی استفاده می‌شود، باید از سلامت آن اطمینان داشته باشیم.

آب شهری می‌تواند باعث اسهال ویروسی شود؟

این دکترای حرفه‌ای پزشکی در پاسخ به این سوال که ممکن است آلودگی‌های مطرح‌شده درخصوص آب شهری هم بتواند باعث اسهال ویروسی شود، اظهار کرد: به طور معمول آب شهر لوله‌کشی‌شده و آبی است که سلامت آن مرتبا چک می‌شود. 

وی ادامه داد: با این حال، اگر اتفاقی بیفتد و در سیستم جمع‌آوری فاضلاب مشکلی ایجاد شود و فاضلاب به آب لوله‌کشی نشت کند، هرکجا که باشد، چه شهر چه غیرشهر، خطر آلودگی آب به طور کلی پیش می‌آید. ولی ما تا الان هیچ گزارشی مبنی بر اینکه آب لوله‌کشی شهری آلوده شده باشد، دریافت نکرده‌ایم.