آغاز دهه ریاضت آبی برای ایران

اقتصاد۲۴- فرصت ایران برای مدیریت منابع آب تنگ است. این جمله و شبیه به آن را بار‌ها از زبان کارشناسان شنیده‌ایم. این بار محمد حسین شریعتمدار، رئیس مرکز ملی مطالعات آب و کشاورزی اتاق بازرگانی ایران این هشدار را داده است. او تاکید کرده که باید خودمان را برای تحمل یک ریاضت ده ساله آماده کنیم. اما پرسش این است که در سطح حکمرانی آب آیا نشانی از سازگاری با کم آبی دیده می‌شود؟ آیا سیاست‌گذارانی که در ادوار مختلف مجلس آمده‌اند و رفته‌اند جهت‌گیری‌شان در زمان نوشتن برنامه بودجه به سمت توزیع بیشتر منابع آب بوده یا کنترل مصرف در بخش‌های مختلف و افزایش بهره‌وری؟ پاسخ این سوالات روشن است. اگر سیاست‌های دولت و مجلس در ادوار گذشته را نگاه کنیم به خوبی متوجه می‌شویم که شمار طرح‌های عرضه محور آب بسیار بیشتر از طرح‌هایی بوده که به مدیریت تقاضا منجر می‌شده است.

رئیس مرکز ملی مطالعات آب و کشاورزی اتاق ایران می‌گوید باید دهه آینده را دهه ریاضت آبی نامید. چرا که اگر در این ده سال کشور نتواند مسئله آب را سامان دهد بعد از آن امیدی به مدیریت منابع آب نخواهد بود. محمد حسین شریعتمدار که در کنفرانس «آب و گردشگری» سخن می‌گفت با برشمردن برخی آمار‌ها در حوزه آب کوشید توجه حاضران را به بغرنج بودن مساله مدیریت منابع آب در ایران جلب کند. به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، او گفت: «ذخایر زیرزمینی با بحران جدی مواجه است. در منابع آبی سدی حجم منابع از ۷۴ میلیارد متر مکعب به ۴۰ میلیارد متر مکعب رسیده و در منابع زیرزمینی اوضاع به همین اندازه خطرناک است. در سال ۹۸ نسبت به سال ۵۷ تعداد حلقه‌های چاه رشد ۲۰ برابری داشته و به ۸۵۰ هزار حلقه چاه رسیده است». شریعتمدار همچنین با ذکر مثالی نشان داد که چگونه مساله آب و مخاطرات ناشی از آن صنعت گردشگری ایران را هم تهدید می‌کند: «به عنوان مثال در اصفهان آثار تاریخی به دلیل ایجاد فروچاله‌های ناشی از برداشت غیراصولی آب در معرض خطر و انهدام جدی هستند. ما در این خصوص نیازمند اطلاع‌رسانی جدی‌تر هستیم.»

مصرف بالای آب در کشاورزی ناشی از کمبود فعالیت‌های گردشگری است

عباس کشاورز معاون مرکز ملی مطالعات آب و کشاورزی اتاق ایران که سال‌ها در وزارت جهاد کشور هم حضور داشته است یکی دیگر از سخنرانان این همایش بود که باز هم بر ارتباط مساله آب و صنعت گردشگری انگشت گذاشت. او با بیان اینکه امروز دیگر تمرکز مذاکرات بین‌المللی شورای جهانی آب بر نقش آشنایی جوامع محلی با امر آب و محیط زیست است بر فراگیر و همگانی شدن مسئله آب به عنوان یک بحران جدی تأکید کرد. کشاورز گفت: در صنعت گردشگری باید پیام آب و محیط زیست را هم برای خود این صنعت و هم برای پایداری سرزمین و هم جوامع محلی به ارمغان بیاوریم.

بیشتر بخوانید: جزئیاتی درباره شهادت فرمانده یگان حفاظت چناران

او با اشاره به فشار بخش کشاورزی در مصرف آب گفت: بررسی‌های ما نشان می‌دهد خلأ عمده فشار بر آب برای مصرف کشاورزی ناشی از کمبود فعالیت‌های گردشگر یو کمبود درآمد مردم است؛ بنابراین توسعه صنعت گردشگری نه فقط برای خود این صنعت بلکه برای مدیریت آب و جامعه می‌تواند پیامد‌های خوبی داشته باشد. اما به شرط اینکه مجریانی که این صنعت را اداره می‌کنند و خانواده صنعت گردشگری به دو امر صرفه‌جویی آب و رابطه آب و محیط زیست توجه کنند. او گفت: مدیریت آب کشور و خروج آن از بحران نیازمند تشریک مساعی همه است و صنعت گردشگری می‌تواند نقش موثری در آن داشته باشد.

دیپلماسی آب فعالانه دنبال شود

یک عضو پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص هم در این کنفرانس گفت: «حوزه آب حوزه مسئولیت اجتماعی است و همه باید برای آن نگران بوده و در آن نقش داشته باشند.» مجیدی تاکید کرد: «اکنون که در حال تدوین سیاست‌های کلی برنامه توسعه هفتم هستیم وقت بسیار مناسبی است که صاحبنظران در آن مشارکت کرده و نظراتشان را بیان کنند.» به گفته او سیاست‌های کلی آب در سال ۷۹ نوشته شده، اما متاسفانه این سیاست‌ها به درستی اجرا نشده است: «دیپلماسی آب و حق آبه‌ها از مسائل مهمی است که باید فعالانه دنبال شود. چون در حوزه آب اوضاع بحرانی است و تنها با صرفه‌جویی مسئله حل نمی‌شود لازم است سیاست‌های آبی کشور‌های همسایه نیز مورد توجه باشد»

نجات روددره‌های تهران با کمک صنعت گردشگری

اویس ترابی، رئیس اندیشکده زیست‌پذیری شهری نیز در این نشست با ارائه آخرین اطلاعات از طرح احیای رود‌دره‌های تهران گفت: ما برای نجات دادن روددره‌ها در تهران به این نتیجه رسیدیم که باید آن را با گردشگری طبیعت گره بزنیم. او با بیان اینکه اکوسیستم‌های روددره فرحزاد، کن، درکه و‌… در تهران ریه‌های تنفسی و سیستم مدیریت سیل در شهر هستند گفت: این اکوسیستم‌ها نقش‌های خود را در ۵۰ سال گذشته از دست داده‌اند. آن‌ها تخریب یا بتونیزه شده‌اند یا از روی آن‌ها خیابان رد شده و تقریباً همه منهدم شده‌اند. پوشش گیاهی و جانوری آها به سرعت در حال از بین رفتن است. مثلاً ۶۵ درصد پوشش گیاهی فرحزاد از بین رفته است.

او با تاکید بر اینکه برای احیای این روددره‌ها نه می‌توانیم آن‌ها را فریز کنیم و نه می‌توانیم آن‌ها را به پارک تبدیل کنیم، گفت: «برنامه ما این است که این اکوسیستم‌ها را به پهنه گردشگری و حیات وحش تبدیل کنیم که اطراف آن‌ها با فنس حفاظت می‌شوند و درون آن‌ها باغداری و کشاورزی و زیست طبیعی ساکنین آن مناطق در جریان باشد. این مناطق تبدیل به پیاده راه می‌شوند و نور شب ندارند. به این ترتیب در فرحزاد به دنبال ایجاد روستاشهر فرحزاد هستیم. به این ترتیب گردشگران می‌توانند تجربه زندگی در روستای کوهستانی در تهران را داشته باشد.

همچنین صعود کوهستانی داشته باشد و پول خود را درون همین روستا خرج کنند؛ بنابراین می‌توانیم اشتغال درون‌زا ایجاد کنیم؛ و با این کار بخشی از اکوسیستم زنده می‌شوند.»پیوند زد میان گردشگری و آب می‌تواند یکی از راه‌های توسعه پایدار باشد، اما قبل از آن همچنان سوال اصلی به قوت خودش باقی است آیا کسی هشدار کارشناسانی، چون شریعتمدار را می‌شوند و آیا تن به ریاضت می‌دهیم؟