برجام در گیر و دار تعارض

اقتصاد۲۴- بعد از چند ماه که مذاکرات برجامی به دنبال کشمکش‌های تهران-واشنگتن متوقف شده بود و برخی آن را بن‌بست برجامی می‌دانستند، سفر انریکه مورا، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران با هدف شکست بن‌بست مذاکرات ایران و ۱+۴ شرایط جدیدی را برای مذاکرات رقم زد. به دنبال سفر اخیر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران، قرار شد به منظور خروج مذاکرات از بن‌بست، ایران و آمریکا به صورت غیرمستقیم در دوحه مذاکره کنند.

تغییر مکان مذاکرات از وین به دوحه (قطر) مورد موافقت و استقبال ایران قرار گرفت و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا از طریق اتحادیه اروپا روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد. دور جدیدی از مذاکرات که به اعتقاد رسانه‌های داخلی و خارجی با وجود اظهار امیدواری‌های فراوان قبل از مذاکرات، دستاورد قابل اعتنایی نداشت، چراکه باز هم به جای اینکه طرفین مستقیم پشت میز مذاکره بنشینند و بدون واسطه حرف بزنند، به صورت غیرمستقیم برگزار شد.

اگرچه تاکنون به دلیل زیاده‌خواهی آمریکا این مذاکرات غیرمستقیم بوده است، اما حسین نوش‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تأکید دارد در صورتی که آمریکا دست از زیاده‌خواهی‌های خود بردارد، می‌توانیم در مواردی مستقیم با آمریکا مذاکره کنیم تا زودتر به نتیجه برسیم.

بعد از اتمام مذاکرات دوحه 1 علاوه بر رسانه‌های داخلی که خبر بی‌نتیجه‌بودن این دور مذاکرات را کم و بیش اعلام کردند، منابع غربی و برخی مقامات ارشد آمریکایی هم از عدم حصول نتیجه در این دور مذاکرات گفتند. البته ممکن است عدم اطلاع‌رسانی از جزئیات مذاکره استراتژی طرفین باشد و هنوز زمان آن نرسیده که در این باره اطلاع‌رسانی شود و بعد از بررسی روند مذاکره در پایتخت کشورها، جزئیات بیشتری از آن رسانه‌ای شود. اما از آنجایی که مذاکرات دوحه، اولین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا از زمان به قدرت رسیدن جو بایدن است که روسیه در آن حضور ندارد، علی باقری‌کنی مذاکراه‌کننده ارشد کشورمان بعد از اتمام این دور مذاکرات، برای آنچه در دوحه رخ داد به روسیه سفر کرد. اتفاقی که ابهامات و شائبه‌های فراوانی به همراه داشت و انتقادات زیادی را از سوی افکار عمومی متوجه باقری‌کنی کرد. البته گفته می‌شود باقری‌کنی در زمان برگزاری مذاکرات در وین هم ملاقات‌هایی با میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین داشته است. از آنجایی که برخی روسیه را مانع به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات برجامی می‌دانند که به دلیل منافعش در این مسیر سنگ‌اندازی کرده، حالا که باقری‌کنی بعد از مذاکرات دور جدید به مسکو رفته، به جو منفی افکار عمومی درباره مذاکرات دامن زده است؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود دولت و تیم مذاکره‌کننده پاسخی منطقی برای روشن‌شدن ابهامات فکری افکار عمومی در‌این‌باره ارائه دهند.

‌مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم؛ مسئله این است!

فرقی ندارد مذاکرات برجامی در وین برگزار شود یا دوحه؛ مهم این است که نتیجه‌بخش باشد و بتواند خواست و نظر طرفین را تأمین کند. اما ظاهرا آنچه تاکنون باعث شده این مذاکرات به نتیجه نرسد، منافع برخی کشورهای واسطه است که ایجاب می‌کند این مذاکرات و توافق تا حد امکان به نتیجه نرسد؛ بنابراین منطق حکم می‌کند به جای برگزاری جلسات و مذاکرات غیرمستقیم، به صورت مستقیم و بدون واسطه با آمریکا وارد گفت‌وگو شویم. موضوعی که بارها بنیان‌گذار انقلاب هم مطرح کردند که با ملت آمریکا مشکلی نداریم و اگر دولت آمریکا درصدد جبران خسارات وارده به ایران باشد و جمهوری اسلامی را به‌عنوان واقعیتی انکارناپذیر بپذیرند، حاضریم با آمریکا به طور مستقیم مذاکره کنیم. پس برای روشن‌شدن موضع نمایندگان و مجلسی‌ها درباره دور جدید مذاکرات برجامی در دوحه و مذاکره مستقیم با آمریکا با حسین نوش‌آبادی و محمود عباس‌زاده‌مشکینی، از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم، گفت‌وگو کردیم و نظرشان را جویا شدیم.

بیشتر بخوانید:  علت سفر علی باقری به روسیه بعد از پایان مذاکرات دوحه چه بود؟

مذاکره مستقیم؛ خیلی دور خیلی نزدیک

حسین نوش‌آبادی، نماینده مردم تهران در مجلس در این باره به «روزنامه شرق» گفت‌: «ما یک‌سری شروط داشتیم که اگر آمریکایی‌ها این شروط را می‌پذیرفتند، ما هم با مذاکره مستقیم موردی مشکلی نداشتیم». عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم تأکید کرد:‌ «به شرطی که آمریکایی‌ها صادقانه عمل کنند و حق جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت بشناسند و خروج یک‌طرفه از برجام را جبران کنند، ما هم با مذاکره مستقیم مشکلی نداریم».

نوش‌آبادی ادامه داد: ‌«اگر آنها ابتکار عمل مثبتی از خودشان نشان دهند و صادقانه وسط بیایند، مذاکره مستقیم می‌تواند مورد توجه قرار گیرد».

این نماینده مجلس درباره دور جدید مذاکرات برجامی در دوحه بیان کرد‌: «جمهوری اسلامی ایران از ادامه روند مذاکرات برجامی و از بین رفتن فضای سرد حاکم بر مذاکرات استقبال می‌کند. اینکه به تدریج زمینه مثبتی برای ادامه مذاکرات فراهم شود خوب است. جمهوری اسلامی همواره از مذاکرات استقبال کرده و مادامی که این مذاکرات و گفت‌وگو‌ها می‌تواند در رفع سوءظن‌ها مؤثر باشد، از آن استقبال می‌کنیم». نوش‌آبادی افزود: «ما به وظیفه خود در‌این‌باره عمل کرده‌ایم و این کشورهای غربی و اروپایی هستند که تاکنون تعلل کرده و ابتکار عملی به خرج نداده‌اند. امیدواریم با تحرکات جدیدی که اروپایی‌ها در دور جدید مذاکرات شروع کرده‌اند و با توجه به ضرورتی که در توافق‌نامه برجام در حال تحقق است، به تدریج فضای ناامیدی و یأسی که حاکم شده بود از بین برود و کشورهای طرف معاهده برجامی با درک واقعیت‌های امروز جهان و با توجه به اهمیت صلح منطقه و جهان کار را پیش ببرند».

او ادامه داد: «برجام توافقی است که همه طرف‌های آن از منافع اقتصادی و سیاسی آن بهره‌مند می‌شوند؛ به شرطی که آنها منافع و حقوق ملت ایران را هم به رسمیت بشناسند. هرچند به نظر می‌رسد زمینه‌های آن در حال تحقق است و اتفاق خوبی در حال رقم‌خوردن است».

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در پاسخ به اینکه آیا تغییر مکان مذاکره از وین به دوحه به منزله بازگشت به قبل و نقطه سرخط نیست؟ گفت:‌ «بحث مکان مذاکرات اولویت نیست و مذاکرات تاکنون در چندین کشور مختلف برگزار شده است؛ بنابراین نباید چنین استنباطی داشت».

نوش‌آبادی در پاسخ به اینکه چقدر به اهداف مدنظر برجامی نزدیک هستیم؟ بیان کرد:‌ «مذاکرات 95 درصد پیشرفت داشته است، اما عامل اصلی کندی و سردی مذاکرات خود آمریکایی‌ها بودند. با وجود اینکه پیام‌ها و مکاتبات غیرمستقیم زیادی بین ایران و آمریکا مبادله می‌شد، اما زیاده‌خواهی آمریکا باعث این کندی روند شده بود».

مردم تحمل کنند، راه‌های میان‌بر را بلدیم

علاوه بر نوش‌آبادی، محمود عباس‌زاده‌مشکینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در گفت‌وگو با «شرق» درباره تغییر مکان مذاکره گفت: «زمان و مکان مذاکرات جزء متن نیست و حاشیه کار است، اما تغییر مکان مذاکره از یک کشور اروپایی به یک کشور شرقی با گفتمان جمهوری اسلامی ایران همخوانی بیشتری دارد. قرار نیست همه مناسبات سیاسی دنیا در اروپا انجام شود. این پیشنهاد از هر طرف که مطرح شده باشد و پذیرشش از طرف جمهوری اسلامی اتفاق خوبی است و قابل انتظار بود». عضو هیئت‌رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم ادامه داد: «در این مذاکرات دستور کار ما مشخص است. ما برای لغو تحریم‌ها و گرفتن تضمین‌ها مذاکره کردیم. آن هم گرفتن امتیاز و لغو تحریم‌ها با قدرت. چراکه اگر در موضع ضعف باشیم نمی‌توانیم کار را به نتیجه برسانیم».

عباس‌زاده‌مشکینی در ادامه تأکید کرد: «یک‌سری دستاوردهای ما در طول اجرای یک‌طرفه برجام از بین رفته بود که خوشبختانه بعد از مصوبه مجلس در سال 99 سازمان انرژی اتمی موظف شد دستاوردهای ازدست‌رفته را دوباره بازتولید کند. اکنون ما برگ‌های برنده‌ای را مثل میزان ذخیره‌سازی، درصد اورانیوم غنی‌شده هم در تولید هم نصب سانتریفیوژها با قدرت بیشتر و سایر دستاوردهایی که در طول اجرای یک‌طرفه برجام از دست رفته بود، در اختیار داریم». او ادامه داد: «خوشبختانه این بازتولید از دولت قبل آغاز شد و در دولت فعلی در جریان است و ما می‌دانستیم که غربی‌ها دوباره به مذاکره روی می‌آورند».

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در ادامه بیان کرد: «قطع‌نامه‌ای که اخیرا غربی‌ها علیه ما صادر کردند، ضد گفت‌وگو و ضد مذاکره بود اما انتظار نداشتند ایران چنین واکنش جدی‌ای نشان دهد. ما نیز پیش‌بینی می‌کردیم آنها باز هم به مذاکره تن بدهند». عباس‌زاده‌مشکینی در ادامه با تأکید بر اینکه غربی‌ها دنبال فرسایشی‌کردن مذاکرات و شرطی‌کردن اقتصاد ما هستند، گفت:‌«آمریکایی‌ها می‌خواهند به معیشت مردم آسیب بزنند و ما نباید اجازه بدهیم. ما دنبال گرفتن امتیاز و نتیجه از مذاکرات هستیم و اگر به نتیجه نرسیم، مذاکره و توافق بی‌معنی خواهد بود».

او با تأکید بر اینکه «اجازه نمی‌دهیم مذاکرات بیش از این طول بکشد» تصریح کرد:‌ «ما دنبال گرفتن نتیجه هستیم چه با توافق چه بی توافق. جمهوری اسلامی ایران مذاکره را روش کم‌هزینه‌تری می‌داند و اگر غربی‌ها دنبال امتیازگیری یک‌طرفه باشند و تن به توافق ندهند، ما هم گزینه‌های دیگری داریم».

نماینده مشکین‌شهر در مجلس یازدهم در پاسخ به اینکه در این جنگ اقتصادی باید مراقب مردم بود، چراکه تحت فشار اقتصادی قرار گرفته‌اند، یادآور شد: «بالاخره این درگیری برای هر دو طرف فشار دارد، اما برای انعکاس فشار بر مردم، روش‌هایی قانونی وجود دارد و برخلاف یک‌سری پروپاگاندای رسانه‌ای ما هم نماینده مردم هستیم و در بطن جامعه قرار داریم و از این فشارها مطلعیم».

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در پایان تأکید کرد: «غربی‌ها دنبال فشار بیشتر بر معیشت مردم هستند اما در دنیا همه کشورهای هسته‌ای این فشار و مسیر را تحمل و طی کرده‌اند تا به نتیجه رسیده‌اند؛ اما ما از تجربه دنیا استفاده می‌کنیم و راه‌های میان‌بری را بلدیم و زمینه راه‌های میان‌بر را داریم تا هم فشارها کمتر شوند هم به نتیجه برسیم».

اگرچه این دور مذاکرات برجامی که در دوحه برگزار شد، از نظر برخی بدون دستاورد خاصی بوده و انتقاداتی را به دلیل سفر باقری‌کنی به روسیه متوجه او کرده است؛ اما برخی را به این فکر انداخته که مذاکرات برجامی را با حذف واسطه‌ها به طور مستقیم با آمریکا پیگیری کنیم. البته آن‌طورکه در برخی خبرها آمده است مذاکرات دوحه بدون دستاورد هم نبوده و در این مذاکرات افزایش فروش نفت ایران مورد توافق قرار گرفته است که از آن به عنوان نقطه قوه مذاکرات دوحه می‌توان یاد کرد؛ بنابراین باید منتظر بود و دید که به گفته نوش‌آبادی مذاکره مستقیم با آمریکا را در ادامه مسیر انتخاب خواهیم کرد یا به گفته عباس‌زاده‌مشکینی مردم را به تحمل سختی بیشتر برای هسته‌ای‌شدن مجاب خواهیم کرد!