وریا، خندوانه و نهادینه شدن ممیزی

اقتصاد۲۴- داستان را که احتمالا همه می‌دانید. کامران تفتی در مسابقه اسم فامیل برنامه خندوانه با حرف «و» برای اسم پسر نوشت وریا و وقتی تصویر کات خورد، وریا تبدیل به وحید شده بود. ویدیوی این اتفاق بلافاصله فضای مجازی را در نوردید و هواداران استقلال را سر رامبد جوان و برنامه خندوانه و شبکه نسیم خراب کرد. فقط هم هواداران استقلال نبودند. خیلی از فوتبال‌دوستان و منتقدان صداوسیما هم آمدند پای کار.

ابتدا محمد بحرانی یا همان جناب خان به این مساله واکنش نشان داد. او در استوری اینستاگرامش نوشت: «سلام، اتفاقی که دیشب در برنامه «خندوانه» افتاد اتفاق بسیار ناخوشایندی بود. این اتفاق ناخوشایند به عقیده من حتما شایسته یک عذرخواهی است. هر چند بنده هنگام ضبط بخش مسابقه در برنامه دیشب حاضر نبودم که اگر حاضر می‌بودم حتما ری‌اکشن نشان می‌دادم. در هر حال به خاطر اتفاق رخ داده هر چند عملا نقشی در آن نداشتیم به سهم خودم، تمام‌قد و صمیمانه از جناب آقای وریا غفوری و همچنین تمام شما بینندگان عزیز عذر‌خواهی می‌کنم، متشکرم. در ضمن ضبط «خندوانه» دو، سه روز پیش به پایان رسیده لذا ما عملا امکان عذرخواهی در خود برنامه را نداریم.»

بعد وقتی همه می‌پرسیدند پس چرا خود رامبد جوان تهیه‌کننده و مجری برنامه که خیلی شیک بعد از تبدیل شدن وریا به وحید رفت پای تخته و شروع کرد نمره دادن واکنش نشان نمی‌دهد؟ ساعتی بعد رامبد جوان با انتشار یک ویدیو انتظارات را به سر آورد. رامبد گفت: «وقتی اسم وریای عزیز توسط کامران تفتی نوشته شد، همان‌جا من به شک افتادم که اگر قرار باشد در پخش دچار اشکال شود و مجوز پخش نگیرد، امتیازدهی‌های‌مان هم در مسابقه برهم می‌ریزد و خود مسابقه را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بنابراین همان‌جا با مشورت خود شرکت‌کنندگان و تیم سازنده به این نتیجه رسیدیم که نام وریای عزیز را پاک کنیم و یک نام دیگر بنویسیم که حداقل مسابقه دچار اشکال نشود. وگرنه وریا و همه فوتبالیست‌ها عزیز ما هستند و ما هیچ قصد توهین و بی‌حرمتی به هیچ کس را نداریم. همین‌جا از خود وریا و طرفدارانش عذر می‌خواهیم.»

بیشتر بخوانید: فوری؛ مقصد وریا غفوری مشخص شد/عکس

این توضیحات نه تنها مشکل را برطرف نکرد که باعث پیچیده‌تر شدن ماجرا شد. چرا رامبد جوان به شک افتاده که نوشته شدن یک اسم آن هم بدون فامیلی در مسابقه اسم و فامیل ممکن است باعث اشکال در پخش شود؟ پس آیا واقعا حذف وریا غفوری در صداوسیما صحت دارد؟ پس حذف عکس وریا غفوری در برنامه فوتبال برتر اتفاقی نبوده؟ همان که با اعتراض شدید فرهاد مجیدی مواجه شد؟ پس چرا در برنامه بعدی عکس وریا در وال پشت سر مجری برنامه دیده شد؟
این ابهامات بود تا اینکه شبکه نسیم بیانیه رسمی صادر کرد و مسوولیت اتفاق را به گردن رامبد جوان انداخت. روابط عمومی شبکه نسیم با ارسال بیانیه‌ای به ایسنا توضیح داد: «در پی رویداد پخش شده در مسابقه «قاتی بازی» در برنامه «خندوانه» شب گذشته، پنجشنبه ۲۳ تیر ماه، به اطلاع مخاطبان گرامی و فهیم شبکه نسیم می‌رسانیم که این شبکه هیچ‌گونه محدودیت و ممنوعیتی در پخش اسامی فرد خاصی نداشته و تصمیم اتخاذ شده، سلیقه و نظر تیم تولید برنامه «خندوانه» بوده و هیچ‌گونه ارتباطی با سیاست‌های سیما و شبکه نسیم ندارد.»
اینجا بود که خیلی‌ها گفتند رامبد جوان نمونه آن فردی است که از ترس مرگ خودکشی کرده است. در واقع در حالی که محدودیتی در کار نبوده او ترسیده مبادا مشکلی ایجاد شود و بنابراین علاج واقعه را قبل از وقوع در نظر گرفته.

با وجود اینکه خیلی‌ها رامبد جوان را مقصر صفر تا صد بالا گرفتن حساسیت بی‌دلیل می‌دانند و البته برخی مثل همیشه «کار خودشونه» گویان به صحنه آمدند و می‌گویند همه چیز برنامه‌ریزی شده بوده تا حواس‌ها پرت شود، نکته ظریفی نادیده گرفته شده است، آن‌هم تبدیل آدم‌ها به ممیزی سر خود است. بار‌ها و بار‌ها نویسنده‌ها، شاعران، فیلمسازان، موزیسین‌ها و خواننده‌ها به اضافه روزنامه‌نگاران به این نکته اعتراف کرده‌اند که به دلیل خطوط قرمز سیال و اعمال نظرات سلیقه‌ای ممیز‌ها در وزارت ارشاد تا صداوسیما خودشان به نوعی دچار خودسانسوری شده‌اند.

یعنی هنگام خلق اثر در پس‌زمینه ذهن‌شان همیشه این سوال را مطرح می‌کنند که آیا این جمله، این مصرع، این دیالوگ، این صحنه مجوز می‌گیرد یا نه. خیلی از اوقات مولف‌ها برای اینکه حساسیت ممیز‌ها را بالا نبرند سعی می‌کنند اثر را از لحاظ نزدیکی یا عبور از خطوط قرمز تعدیل کنند، چون این امکان وجود دارد که با افزایش تعداد حذفیات اثر به صورت کامل غیرقابل انتشار شود و آن وقت واویلاست.

این سیستم خودسانسوری و ممیز سر خود احتمالا دقیقا همان چیزی است که صداوسیما و وزارت ارشاد می‌خواهد، چرا‌که از یک‌طرف کار خودشان، توضیحاتی که باید ارایه دهند، فرآیند رفت و برگشت اثر و در مجموع هزینه‌های مادی و معنوی اعمال ممیزی کم می‌شود و از طرف دیگر ذهن مولف هر روز محافظه‌کار‌تر می‌شود و این یعنی دردسر‌های کمتری تولید می‌کند.

اتفاقی که در برنامه رامبد جوان و سر اسم وریا غفوری رخ داد، می‌تواند نشانه پیروزی تبدیل ذهن مولف‌های این مملکت به یک ذهن خودسانسورگر به حساب بیاید. جایی که تهیه‌کننده برنامه قبل از اینکه پای ممیز وسط بیاید و در مورد سکانسی که نام وریا آمده اظهارنظر کند، خودش شخصا تصمیم می‌گیرد ممیزی را اعمال کند.

منبع: روزنامه اعتماد