مالیات خانه‌های خالی در نقطه صفر

اقتصاد۲۴- با گذشت ۴ روز از مهلت قانونی سازمان امور مالیاتی (پایان تیر ماه) برای اعلام خانه‌های خالی شناسایی شده در ۱۲ ماهه سال گذشته و محاسبه مالیات آنها، هنوز خبری در این باره نیست. ضمن اینکه آخرین اطلاعات منتشر شده توسط سازمان امور مالیاتی به نوعی از شکست سیاست «مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی» خبر می‌دهد، چراکه برخی آمار‌ها نشان می‌دهد که رقم دریافتی مالیات از خانه‌های خالی در کل بهار امسال ۵.۸ میلیون تومان بوده. البته آمار دیگری نیز در این باره حاکی از آن است که این رقم تا یک میلیارد تومان هم بوده است. هر چند این دو رقم با یکدیگر فاصله بسیار زیادی دارند؛ اما به هر حال، فاصله اصلی در جای دیگری ایجاد شده است، چراکه برآورد شده تا پایان امسال ۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان درآمد از محل وصول مالیات بر خانه‌های خالی به دولت برسد.

با این که مالیات خانه‌های خالی به عنوان یک «پایه مالیاتی جدید» از سال ۹۴ در دولت و مجلس به طور همزمان در حال پیگیری بود؛ اما در سال ۱۳۹۹ برای اولین‌بار در بودجه گنجانده و مقرر شد سالانه ۲ هزار میلیارد تومان از محل این پایه مالیاتی وصول شود. طبق قانون مالیات خانه‌های خالی، اگر واحد مسکونی در شهر‌های بالای ۱۰۰ هزار نفر بیش از ۱۲۰ روز خالی از سکنه باشد، مشمول مالیات می‌شود و به ازای هر ماه بیش از زمان مذکور، ماهانه مشمول مالیاتی برمبنای مالیات بر درآمد اجاره به شرح ضرایب سال اول معادل شش برابر مالیات متعلقه، سال دوم معادل ۱۲ برابر مالیات متعلقه و سال سوم به بعد معادل ۱۸ برابر مالیات متعلقه خواهد شد.
قانون، وظیفه شناسایی خانه‌های خالی را برعهده وزارت راه و شهرسازی گذاشته است و بدین منظور، سامانه املاک و اسکان در مرداد ماه سال گذشته آغاز به کار و صاحبان املاک را ملزم کرد که اطلاعات سکونت خود را در این سامانه اعلام کنند.

براساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵ حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار خانه خالی در کشور وجود داشت که معادل ۸.۵ درصد از کل موجودی مسکن در کشور بود. اگرچه به نظر می‌رسد در این مدت تعداد خانه‌های خالی افزایش یافته و براساس پیش‌بینی تحلیلگران تعداد خانه‌های خالی از مرز سه‌ونیم میلیون واحد گذشته است. برخی دیدگاه‌ها وجود دارند که معتقد است خالی گذاشتن خانه در هر کشور، نشانی از نبود آینده روشن اقتصادی است. در واقع افراد ترجیح می‌دهند کالای خود را بدون استفاده و حتی با وجود احتمال اتخاذ سیاست‌های تنبیهی خالی نگه می‌دارند، چون می‌دانند در آینده قیمت این کالا افزایشی خواهد بود. اما نزدیک به ۷ سال است که دیدگاه دولت متفاوت است. دولت معتقد است وجود این تعداد واحد خالی از سکنه موجب بروز سفته‌بازی در بازار مسکن شده و «تقاضای واقعی» از بازار املاک را دور می‌کند. بنابراین، از دیدگاه مدافعان مالیات‌ستانی از خانه‌های خالی، مالیات سازوکاری است که می‌تواند صاحبان املاک خالی را وادار به عرضه ملک کند. اتفاقی که با عملکرد ضعیف در مدیریت آن، به جایی نرسیده است.

بیشتر بخوانید: مالیات حریف خانه‌های خالی نمی‌شود!

سال گذشته، با وجود سر و صدا و حاشیه‌های فراوان در این باره، ۵۶۸ هزار واحد مسکونی خالی از سکنه برای اخذ مالیات شناسایی شد. آن‌گونه که مشخص شد، میزان مالیات دریافتی از صاحبان این املاک خالی، نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان بوده است. بنابراین نکته اول این است که حتی در «شناسایی» تعداد خانه‌های خالی در ایران نیز مشکلاتی وجود دارد. در واقع ساز و کار به کار گرفته شده برای شناسایی خانه‌های خالی به گونه‌ای بوده که شاید کمتر از یک ششم آن‌ها مشمول پرداخت مالیات شناخته شده‌اند. ضمن آنکه از همان تعدادی که شناسایی شده‌اند هم به صورت کامل و جامع مالیات دریافت نشده است. به گفته جهانگیر رحیمی مدیرکل دفتر طراحی و تحلیل فرآیند‌های مالیاتی سازمان امور مالیاتی، سال گذشته «از ۵۶۸ هزار واحد مسکونی خالی شناسایی شده از سوی وزارت راه و شهرسازی، بین ۵۰ تا ۶۰ مالک مالیات خود را پرداخت کردند.»
باید توجه داشت که در سال گذشته هم قانون دریافت مالیات از خانه‌های خالی به طور کامل اجرایی نشد، چراکه باید اطلاعات ۱۲ ماهه سال گذشته از خانه‌های خالی شناسایی شده به سازمان امور مالیاتی برای اخذ مالیات ارسال می‌شد. در این راستا، ایسنا به نقل از وزیر راه و شهرسازی از گزارش حدود ۴۰۰ هزار خانه جدید خالی خبر داده است. علاوه بر این، محمودزاده، معاون ساختمان و مسکن این وزارتخانه نیز اعلام کرده که ۱۲۰ هزار واحد مسکونی خالی شناسایی و به سازمان مالیاتی معرفی شده است.
سازمان امور مالیاتی نیز اعلام کرده که اطلاعات جدیدی از وزارت راه و شهرسازی درباره خانه‌های خالی ارسال شده است، اما باید تا پایان تیر ماه منتظر ماند که این واحد‌های مسکونی ارزش‌گذاری و مالیات آن‌ها محاسبه شود تا اطلاعات مالیاتی آن‌ها به صورت دقیق منتشر شود. بنابراین سازمان امور مالیاتی باید تا پایان تیر ماه مالیات کل خانه‌های خالی شناسایی شده در سال قبل را به طور کامل م حاسبه و برای مطالبه مالیات اقدام کرده باشد. در این بین، اطلاعات مربوط به مالیات خانه‌های خالی نیز تا پایان تیر ماه امسال باید در درگاه مالیاتی به اطلاع مشمولان برسد و آن‌ها نیز تا پایان مرداد ماه سال جاری فرصت دارند که مالیات خود را بپردازند. اگر مشمولان مالیات خانه‌های خالی تا پایان مرداد ماه امسال، مالیات را نپردازند، از سوی سازمان امور مالیاتی برای آن‌ها برگه مطالبه مالیات صادر خواهد شد.
البته قانون مالیات خانه‌های خالی از زمانی که اجرای آن شروع شود تاکنون که در حال اجراست، همواره مورد انتقاد کارشناسان و مسوولان به خصوص مجلسی‌ها بوده است. این انتقادات ناشی از روند شناسایی واحد‌های مسکونی خالی از سکنه تا اخذ مالیات از آن‌ها است زیرا، گفته می‌شود که وزارت راه و شهرسازی به عنوان نهاد مربوطه برای شناسایی خانه‌های خالی سریع و کارآمد عمل نمی‌کند. همچنین، به اعتقاد کارشناسان، وزارت راه و شهرسازی در برخی موارد به اشتباه محل سکونت افراد را به عنوان خانه خالی اعلام می‌کند یا اطلاعات خانه‌های شناسایی شده برای اخذ مالیات ناقص است یا فرآیند شناسایی و ارسال اطلاعات خانه‌های خالی به سازمان مالیاتی بسیار زمان‌بر است.

عطا آیت‌اللهی، کارشناس مسکن نیز در این باره می‌گوید: «اینکه برخی افراد دارای تعداد زیادی مسکن هستند و باید هم مالیات بدهند کاملا منطقی است، منتها این موضوع به معنای راه‌حلی برای برطرف کردن مشکل مسکن تلقی نمی‌شود. اینکه برخی افراد گمان می‌کنند اگر مالیاتی از افراد متمول گرفته شود آن‌ها هم آپارتمان‌ها و واحد‌های مسکونی که تاکنون خالی بوده را به بازار عرضه خواهند کرد درست به نظر نمی‌رسد، چراکه راه‌های گوناگونی برای فرار از مالیات خانه‌های خالی وجود دارد. افرادی که طراح این ایده و تفکر برای اخذ مالیات از خانه‌های خالی بودند که با کلی سر و صدا آن را در مجلس به تصویب رساندند باید فکر روش اجرای آن را هم می‌کردند و امروز باید پاسخ دهند که چرا تنها ۲۵۰۰ خانه از ۲ میلیون و ۵۰۰ خانه خالی به ثبت رسیده است!»

منبع: اعتماد