دلیل سیل ترسناک تابستانه در ایران چیست؟

اقتصاد۲۴- استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه اقلیم‌شناسی ضمن توضیح درباره علت بارش‌های سنگین در تابستان گفت: این پدیده بار‌ها در کشور ما رخ داده است منتها پدیده هرساله نیست و، چون مردم و حتی مدیریت کشور هم به این اتفاق عادت ندارند آمادگی لازم را هم ندارند.

به گزارش همشهری آنلاین؛ در هفته‌ای که گذشت شاهد وقوع سیل در بسیاری از شهر‌های ایران بودیم. شدیدترین آن‌ها وقوع سیل در استهبان فارس در اول مرداد بود که متاسفانه در این حادثه ۲۲ نفر از هموطنانمان جان خود را از دست دادند. این بارش‌ها در بسیاری از مناطق ایران از جمله کرمان ادامه پیدا کرد و سبب مسدود شدن محور‌های مواصلاتی و آسیب به زیرساخت‌ها شد، اما خوشبختانه در مناطق دیگر تلفات جانی گزارش نشد. در روز‌های گذشته سازمان هواشناسی کشور درباره وقوع سیل در کشور هشدار نارنجی رنگ اعلام کرد و از مردم خواست از نزدیک شدن به مسیل‌ها و رودخانه‌های فصلی جداً خودداری کنند.

چهارشنبه ۵ مرداد سازمان هواشناسی با صدور هشدار نارنجی‌رنگ از بالا آمدن آب رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر و جاری شدن روان‌آب در مسیل‌ها در استان تهران خبر داد و پیرو این خبر حامد یزدی مهر، مدیرکل مدیریت بحران استانداری تهران از مردم خواست در این روز‌ها از نزدیک شدن به رودخانه‌ها و مسیل‌ها جداً خودداری کنند.

طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی اواخر شامگاه چهارشنبه و بامداد امروز پنج‌شنبه (۶ مرداد) شاهد بارش شدید باران در نقاط مختلف استان تهران بودیم. منطقه کن امامزاده داود و شهرستان‌های پردیس، دماوند، شمیرانات، ملارد و پاکدشت نیز دچار سیلاب و آبگرفتگی شدید شدند.

با توجه به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی کشور مبنی‌بر احتمال بالا آمدن رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر، جاری شدن روان‌آب در مسیل‌ها و احتمال برخورد صاعقه تا روز دوشنبه (۱۰ مرداد)، جمعیت هلال‌احمر عصر امروز با ارسال پیامکی از هموطنان خواست از حضور و قرار گرفتن در حریم رودخانه‌ها، مسیل‌ها و نقاط کوهستانی پرهیز کنند.

بیشتر بخوانید: زاکانیِ پا در گِل به چه درد مردم خسته ما می‌خورد؟

در تصاویر و فیلم‌هایی که در روز‌های اخیر در فضای مجازی منتشر شد نکته‌ای به چشم می‌آمد که نباید به راحتی از کنار آن گذشت و آن نحوه برخورد مردم با حوادثی از این دست است؛ این‌که هشدار‌ها را جدی نمی‌گیرند و با سهل‌انگاری جان خود و دیگران را به خطر می‌اندازند. شاید دلیل اصلی این امر ناآگاهی و نبود آموزش‌های لازم است. بسیاری از مردم بر این باورند وقوع سیل در این فصل سال ممکن نیست و به همین دلیل هشدار‌ها را جدی نگرفته و در مسیل‌ها اتراق کردند و با این سهل‌انگاری جانشان را از دست دادند یا متحمل خسارت شدند.

درباره چرایی وقوع سیل در این فصل سال با بهلول علی‌جانی، استاد جغرافیای طبیعی دانشگاه خوارزمی و بنیان‌گذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

دکتر علی‌جانی با اشاره به موقعیت جغرافیایی ایران در این باره توضیح داد: کشور ما هم می‌تواند از بارش‌های تابستانی بهره‌مند شود هم بارش‌های زمستانی، ولی بیشتر بارش‌ها در ایران در زمستان و دوره سرد سال است. این بارش‌ها که به آن‌ها سیستم‌های منطقه معتدله می‌گوییم از طرف اروپا می‌آید و رطوبت را از مدیترانه می‌آورد و سبب بارش باران می‌شود.

سامانه بارشی مونسون یا بارش‌های موسمی چیست؟

علی‌جانی افزود: در فصل تابستان معمولا ایران خشک است، اما نباید فراموش کنیم در فصل گرم سال هم وقتی شرایط مساعد باشد، از طرف جنوب شرقی یعنی از اقیانوس هند رطوبت به ایران می‌رسد و باران رخ می‌دهد. رطوبتی که از اقیانوس هند می‌آید بسیار زیاد است و هوا هم گرم است در نتیجه اگر بارشی در تابستان رخ دهد، بارش‌هایی شدید و سنگین خواهد بود.

این استاد دانشگاه خوارزمی در پاسخ به این‌که آیا این بارش‌های تابستان همان سامانه بارشی مونسون است گفت: بله این بارش‌ها همان سامانه بارشی مونسون است که در فارسی به آن بارش‌های موسمی می‌گوییم که از اقیانوس هند وارد ایران می‌شوند.

چرایی وقوع بارش‌های سنگین در فصل تابستان

او درباره علت وقوع این سامانه در تابستان تشریح کرد: این پدیده کم اتفاق می‌افتد، اما هرچند سال یک بار روی می‌دهد مثل بارش‌هایی که در مرداد سال ۱۳۶۶ در تهران رخ داد و منجر به وقوع سیل هولناکی شد. امسال هم همان شرایط تابستان ۱۳۶۶ در حال وقوع است؛ سامانه‌ای که این بارش‌ها را ایجاد می‌کند ار اقیانوس هند آمده و شرایط اتمسفر ایران آماده شده است.

یعنی این‌که معمولا در تابستان‌ها در بالای ایران سامانه پرفشاری وجود دارد که نمی‌گذارد هوا صعود کند، ولی الان آن سامانه پرفشار عقب‌نشینی کرده و به طرف عربستان رفته است درنتیجه هوای گرم و مرطوب موسمی وارد ایران شده است و همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد تا تهران هم نفوذ کرد و موجب وقوع سیل شد علاوه بر تهران به قم هم رسیده است، اما پیش‌بینی می‌شود از دامنه البرز عبور نکند و متوقف شود.

بنیان‌گذار اقلیم‌شناسی سینوپتیک در ایران گفت: این پدیده بار‌ها در کشور ما رخ داده است منتها پدیده هرساله نیست و، چون مردم و حتی مدیریت کشور هم به این اتفاق عادت ندارند پس آمادگی لازم را هم ندارند و درنتیجه با این اتفاق‌ها روبه‌رو می‌شویم.

دلایل جاری شدن سیل در ایران

علی‌جانی درخصوص این‌که چرا این بارش‌ها به سیل تبدیل می‌شود توضیح داد: دلیل این‌که این بارش‌ها به سیل منجر می‌شود این است که سال‌ها در کشور ما خشکسالی بوده، پوشش گیاهی مناسبی نداریم و خاک خشک است و آب این باران‌ها به سرعت جاری می‌شود و باعث وقوع حوادثی می‌شود که در چند روز گذشته در جنوب کشور شاهد بودیم و از دیشب هم در تهران.

او افزود: پوشش گیاهی مناسب بارانی که می‌بارد را نگه می‌دارد و باعث می‌شود مقدار زیادی از این باران در خاک نفوذ کند به همین دلیل است که در جنگل‌ها خیلی کم سیل رخ می‌دهد، چون پوشش گیاهی جلوی جاری شدن آب را می‌گیرد، اما الان مخصوصا در نواحی جنوبی، چون پوشش گیاهی کم است بارش باران موجب جاری شدن سیل می‌شود.

بارش‌ها تا کی ادامه دارد؟

این استاد دانشگاه خوارزمی درباره مدت‌زمان فعالیت این سامانه در ایران بیان کرد: هر سامانه‌ای که وارد می‌شود اوج می‌گیرد و بعد کم‌کم عقب‌نشینی می‌کند بنابراین این بارش‌ها چند روزی ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود در هفته آینده قطع شود. در تهران که در روز‌های آغاز هفته بارش‌ها به پایان می‌رسد، اما در جنوب ممکن است دیرتر بارش‌ها قطع شود، ولی از شدت آن کاسته می‌شود.

لزوم آگاهی‌بخشی به مردم در مواجهه با حوادث طبیعی

علی‌جانی با اشاره به این‌که این اتفاق‌ها بلا و مصیبت نیست، گفت: بارندگی در این فصل در واقع ویژگی کشور ماست به همین دلیل مسئولان و مردم باید با توجه به ویژگی‌های طبیعی آماده باشند. آنچه در این حوادث ما را غافلگیر می‌کند این است که وقوع حوادثی از این دست ممکن است ۵۰ سال یک بار رخ دهد، اما این نباید باعث شود مسئولان از آن غافل باشند و مردم هم نباید هشدار‌ها را نادیده بگیرند.

او افزود: در سیل استهبان شاهد حوادث غم‌انگیزی بودیم که نشان‌دهنده ناآگاهی و آموزش ندیدن مردم است. چرا مردم باید در مسیل بنشینند درواقع باید پرسید چرا به مردم این آموزش و آگاهی را نداده‌ایم که هرگز نباید در مسیل‌ها بنشینند؟ مردم باید بدانند حتی اگر آفتابی باشد نباید در مسیل‌ها بنشینند و به یاد داشته باشند بارش‌های تابستانه خبر نمی‌دهد هوا آفتابی است، اما یکباره ابری در آسمان پیدا می‌شود و رگباری رخ می‌دهد و منجر به وقوع سیل می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخرین خبر‌ها از سیل و بارش‌های اخیر کشور

این استاد دانشگاه ادامه داد: مشکل این است مردم باور ندارند ممکن است در تابستان هم سیل رخ دهد. به یاد داشته باشید جایی که یک بار از آن آب آمده احتمال این‌که باز هم از آنجا آب بیاید خیلی زیاد است بنابراین جایی که مسیل است احتمال جاری شدن سیل بسیار زیاد است مخصوصا در بهار و تابستان. در زمستان باران آرام‌آرام می‌بارد و به همین دلیل آمادگی بیشتری وجود دارد، اما در بهار و تابستان باران به یکباره می‌بارد و ممکن است در بعضی مناطق وقوع یک رگبار منجر به بروز سیل شود.

علی‌جانی با تاکید بر این‌که کشور ما فرهنگسازی لازم دارد و باید مردم را درباره این حوادث آگاه کنیم، گفت: در بهار و تابستان هرگز در مسیل‌ها اتراق نکنید و جایی بالاتر از مسیل‌ها بنشینید. نکته دیگر این‌که هرگز تصور نکنید خودرو در هنگام وقوع سیل مکان امنی است و فرد را از آسیب دور نگه می‌دارد باید بدانید مقدار کمی آب می‌تواند خودرو را با خود ببرد و راننده قادر به کنترل آن نخواهد بود مثل همین تصاویر تلخی که چند روز گذشته در استهبان دیدیم.