سه گره اصلی مذاکرات احیای برجام چیست؟/ درخواست ایران از آژانس موضوع اصلی روی میز است

اقتصاد۲۴- از سرگیری مذاکرات احیای برجام، موفقیت غیرمنتظره این هفته بود. امضاکنندگان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نزدیک به شش ماه بود که در وین ملاقات نکرده بودند.
چندین منبع دیپلماتیک در وین امروز به المانیتور گفتند که ضرب الاجلی برای دستیابی به توافق وجود ندارد. یکی از دیپلمات‌ها گفت: «مذاکرات تا جایی که پیشرفت وجود داشته باشد، ادامه خواهد یافت.»
در وین، جلسات غیر مستقیم به صورت شبانه روزی در هتل کوبورگ برگزار می‌شود. انریکه مورا، هماهنگ‌کننده ویژه اتحادیه اروپا پیام‌هایی را بین هیئت‌های ایرانی و آمریکایی رد و بدل می‌کند.

هر چند که به گزارش انتخاب، ایران خواهان لغو تحریم‌هاست و تضمین‌هایی برای منافع اقتصادی حاصل از توافق می‌خواهد. با این حال، موضوع اصلی روی میز، مسائل پادمانی آژانس بین المللی انرژی اتمی است و تهران از آژانس می‌خواهد که تحقیقات خود را درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران در سه سایت پایان دهد.
در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به توافقی دست یافتند تا روی موضوعات باقیمانده درباره تحقیقات آژانس در مورد فعالیت‌های هسته‌ای در سه سایت در ایران، کار کنند. بر اساس این توافق، سازمان انرژی اتمی ایران متعهد شد که توضیحات کتبی و اسناد لازم را در مورد این سه سایت ارائه کند.

در وین چه خبر است؟

یک منبع ایرانی به المانیتور گفت: «آخرین بار در وین توافق شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سؤالاتی را برای ایران بفرستد، ایران پاسخ دهد، بعد از آن گزارش آژانس منتشر شود و سپس E۳ (فرانسه، آلمان و ... بریتانیا) و ایالات متحده بیانیه‌ای به آژانس خواهند داد و در نهایت موضوع حل خواهد شد.»

این منبع، ایالات متحده و تروئیکای اروپایی را به نقض این توافق متهم کرد. وی گفت: «آن‌ها بیانیه‌ای منفی علیه ایران دادند و این موضوع باید در مذاکرات جاری حل شود.»
یک منبع اتحادیه اروپا به المانیتور تایید کرد که در حال حاضر تمرکز بر حل این مشکل است. با این حال، او اظهارات منبع ایرانی درباره توافق قبلی در وین را کم اهمیت جلوه داد و گفت این اظهارات برای مصرف داخلی ساخته و پرداخته شده است.

ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران روز جمعه با روسای جمهور روسیه، چین و فرانسه چندین تماس تلفنی داشت. محمد جمشیدی، قائم مقام رئیسی در توییتی نوشت: موضع قاطع او این بود که تنها زمانی می‌توان به توافق نهایی دست یافت که مسائل یه اصطلاح پادمانی حل و فصل شود.
ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت ایران، روز پنجشنبه، همزمان با آغاز دیدار هیات‌ها، به نقل از یک منبع آگاه گزارش‌های رسانه‌ها مبنی بر اینکه موضوع سپاه دیگر روی میز نیست را تکذیب کرد. موضوع حذف نام سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی وزارت خارجه آمریکا در چند ماه گذشته یک مانع بوده است، اما از ماه می، ایران آن را کم اهمیت جلوه داده است. محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایران، به المانیتور توضیح داد که اگرچه حذف سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا «پیش‌نیاز توافق نبوده و نبوده است، اما به این معنا نیست که از روی میز برداشته شده است». مرندی افزود: «این ادعا که ایران خواستار امتیازات غیر مرتبط با برجام است، افسانه سازی غرب است».

روایت سه اختلاف اصلی

هلویز فایه، کارشناس مؤسسه فرانسوی روابط بین‌الملل اذعان می‌کند که اگرچه امانوئل ماکرون، رئیس جمهوری فرانسه پس از گفت وگوی ده روز پیش با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران همچنان معتقد است که توافق امکان‌پذیر است، «اما به نظر می‌رسد که این احتمال بیش از پیش اندک به‌نظر می‌رسد».
در ورای اعلامیه‌های رسمی که طبق آن فقط چند نکته باقی مانده، سه اختلاف عمده باقی مانده است. مانع اول این است که غربی‌ها نگران انباشت اورانیوم بسیار غنی شده تهران هستند. در حالی که توافق برجام این کشور را از غنی‌سازی اورانیوم به بیش از ۳.۶۷ درصد در ایزوتوپ ۲۳۵ منع می‌کرد، تهران در آوریل ۲۰۲۱ از آستانه غنی‌سازی ۶۰ درصد عبور کرد و ذخایر آن در پایان ماه مه از ۴۳ کیلوگرم فراتر رفت. شامگاه دوشنبه سازمان انرژی اتمی ایران اعلام کرد که صد‌ها سانتریفیوژ جدید از جمله نوع پیشرفته IR-۶ را برای تسریع بیشتر فعالیت‌های غنی سازی خود راه اندازی کرده است.

هلویز فایه می‌گوید که ایران در واقع یک کشور به اصطلاح «آستانه» است، «یعنی دارای ظرفیت کافی برای دستیابی به مواد شکافت‌پذیر کافی برای یک بمب در طول چند هفته است، اما برای دستیابی به یک کلاهک عملیاتی که به اندازه کافی کوچک شده باشد، یک تا دو سال زمان نیاز دارد. مطمئن نیستیم که تهران واقعاً بخواهد بمب داشته باشد، اما کشور آستانه‌ای بودن از قبل قابلیت‌های بازدارندگی را فراهم می‌کند.»
هلویز فایه می‌گوید که یک توافق «معمولاً تهران را مجبور می‌کند تا ذخایر اورانیوم بسیار غنی‌شده‌اش را کنار بگذارد، حتی اگر دانش آن باقی بماند.»

بیشتر بخوانید: نمره دولت در گریز از برجام و غرب ستیزی ۲۰ است/ آیا نگاه به شرق برای ایران راهگشا است؟

مانع دوم این است که تهران می‌خواهد سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی در امریکا حذف شود. چیزی که در واشنگتن غیرقابل تصور به نظر می‌رسد.
مانع سوم این است که تهران خواستار تضمین‌هایی است که بازگشت دونالد ترامپ به قدرت به واشنگتن اجازه نخواهد داد که دوباره این توافق جدید را به طور یکجانبه محکوم کند و از آن مجددا خارج شود.

غربی‌ها نمی‌توانند از دادن این تضمین به ایران صرف نظر کنند. این امر جعبه پاندورا برای مداخله نظامی احتمالی اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران را باز می‌کند. ناگفته نماند که خطر مسابقه تسلیحات هسته‌ای قدرت‌های دیگر منطقه، عربستان سعودی، ترکیه یا مصر نیز وجود دارد.