هشدار درباره بی‌آبی گسترده در کشور

اقتصاد۲۴- اعتراضات مردم شهرکرد بابت دو هفته رنج بی‌آبی پایان نگرفته که مردم همدان هم از نیمه هفته گذشته بابت قطع ۸ روزه آب شرب و خانگی، به خیابان‌ها آمدند و با اعتراض نسبت به تعلل دولت در رفع مشکلات انتقال آب، در خیابان‌های شهر تجمع کردند. خیابان‌های شهر همدان، از روز سه‌شنبه، صحنه اعتراضات مردم مستاصل از بی‌آبی در این سومین ماه تابستان بود و معترضان، شعار‌هایی در انتقاد از عملکرد مدیران سر می‌دادند. طبق اخبار و تصاویری که در رسانه‌های تصویری خارج از کشور پخش و شنیده شد، اعتراضات مردمی در شامگاه چهارشنبه به اوج رسید که این اعتراضات با برخورد نیروی انتظامی مواجه شد.

طی هفته‌های اخیر، مشکل قطع آب در شهرکرد، همدان و ارومیه، اعتراضات گسترده‌ای را رقم زد، چراکه محرومیت از آب، علاوه بر تاثیر خشکسالی و کاهش بارندگی طی دو دهه اخیر، بیشتر متوجه سوءمدیریت دولت‌های وقت در این دو دهه بوده است؛ فرسودگی لوله‌ها، مشکلات فنی در مسیر انتقال آب، بی‌توجهی به ضرورت مدیریت کشت‌های پرآب‌بر، بی‌تدبیری‌های گسترده در انتقال ذخایر زیرزمینی یا مدیریت مصرف منابع ذخیره و چاره‌جویی بلندمدت بوده و حالا که برون‌داد این بی‌تدبیری‌ها به خانه‌های مردم رسیده، برخی مسوولان معترف هستند که شدت این مشکلات که ریشه در تصمیمات دو الی سه دهه قبل دارد، چنان عمیق است که قطع طولانی مدت آب شرب، در کوتاه‌مدت گریبان تمام شهر‌های کشور را خواهد گرفت و گریزی از این مشکل هم نیست. وعده‌هایی که طی دو روز اخیر از سوی وزیر نیرو اعلام شده و از جمله قول به اجرای «ابرپروژه‌های آبرسانی به همدان در آینده نزدیک»، صرفا تلاشی است برای فرونشاندن اعتراضات مردمی.

طی روز‌های گذشته نماینده مردم همدان در مجلس هم با اعتراض به سوءمدیریت‌هایی که حالا زندگی مردم این شهر را مختل کرده، گفت: «راهکار فوری رفع بحران آب در همدان تکمیل ۱۲ کیلومتر از لوله‌گذاری باقی مانده از پروژه تالوار است، اما بسیاری از اقدامات چه در بخش نیرو و در چه دیگر موارد پیوست کارشناسی ندارد. پروژه سد تالوار، در دولت دهم تکمیل شد. عملیات اجرایی این سد در سال ۸۶ آغاز و لوله‌گذاری‌ها انجام شد، اما کار در دولت آقای روحانی کند شد و در ۶ سال اخیر عملیات اجرایی این سد متوقف شده بود. آب تالوار، همدان را از بحران نجات خواهد داد اگرچه باید به فکر تامین آب پایدار بود، چراکه آب سد تالوار آب برای همدان پایدار به حساب نمی‌آید به تعبیری در راستای رفع بحران کمک‌کننده است.»

ارومیه؛ شهر آب و محرومیت از آب

همزمان با قطعی آب شرب در شهر‌های شهرکرد و همدان، هموطنان در ارومیه هم طی روز‌های گذشته با قطعی طولانی مدت آب شرب مواجه شدند. طبق گزارشی که خبرآنلاین از آذربایجان غربی منتشر کرده، یک شهروند ارومیه‌ای در پیام خود گفته است: «یازده روز است آب منطقه شیخ تپه و تمکین وش، کم‌فشار است و معمولا آغاز افت فشار در ساعت ۱۶ شدت می‌گیرد تا ساعات پایانی شب ادامه می‌یابد.» طبق گفته این شهروند ساکن در ارومیه، پنجشنبه ۲۷ مرداد از ساعت ۱۰ صبح افت فشار آغاز و سپس آب به‌طور کامل قطع شد و پاسخ مسوولان منطقه‌ای شرکت آب این بوده که به دلیل گرمای شدید هوا، مشکل جریان آب خانگی ایجاد شده است.

برای پیدا کردن ریشه در خشکسالی جست‌وجو نکنید

اعتراضات مردم همدان و شهرکرد و سایر شهر‌های گرفتار مشکل بی‌آبی، دلیلی غیر از فوران تشنگی دارد. استاندار همدان طی روز‌های گذشته اعلام کرد که پروژه انتقال آب به شهر همدان از ابتدای دهه ۸۰ آغاز شد و تا امروز، فقط ۴۰ درصد از این پروژه اجرا شده و حالا که سد اکباتان؛ منبع تامین‌کننده آب مصرفی مردم شهر همدان، به‌طور کامل خشکیده و طبق گفته سخنگوی صنعت آب، مقادیر اندک آب باقی مانده پشت این سد هم، آب «مرده و غیرقابل استفاده» تلقی می‌شود، به نظر می‌رسد مردم تشنه و مستاصل، معترض به این هستند که اگر امروز، بهانه مسوولان بابت عمل نکردن به تعهدات و تکالیفی که در قبال شهروندان ایرانی داشتند و دارند، تحریم و موانع و مشکلات بانکی و کاهش فروش نفت و کاهش درآمد‌های دولت است، ۱۷ سال قبل و ۱۰ سال قبل و ۵ سال قبل هم که اثری از تاثیرات فلج‌کننده تحریم نبود، باز هم مسوولان وقت یادشان می‌رفت به تکالیف خود در قبال شهروندان عمل کنند و حالا که بحران بی‌آبی و تشنگی انسان و نبات و زمین به اوج خود رسیده معلوم شده که هر مسوولی که در هر دولتی بر صندلی مدیریت تکیه زده، فقط شعار و وعده به مردم ارایه داده و حالا معلوم می‌شود که حق شهروندی مردم ایران طی سه دهه گذشته، تا چه حد نادیده گرفته شده است. دلیل دیگر برای گستردگی اعتراضات آب، رویکرد دولت در برخورد با این اعتراضات است.

بیشتر بخوانید: افشای جزئیات تازه از پاسخ آمریکا به برجام

همان اتفاقی که سال قبل و در برخورد‌های امنیتی نیروی انتظامی با معترضان آب در استان خوزستان شاهد بودیم وقتی از اوایل تابستان و در زمانی که گرما و رطوبت هوا در استان نفت و نخیل، چنان اوج گرفته بود که تنفس عادی، نفسگیر می‌شد، وقت‌کشی مسوولان در بازکردن دریچه سد‌ها و اقداماتی از جمله خشکاندن تالاب‌های جنوب غرب کشور و قطع حقابه کشاورزان و سدسازی‌های رانتی و منفعتی که در همان زمان به تحمیل «خشکسالی عمدی» تعبیر شد و هزاران معترض تشنه را که بیش از تشنگی خود، عزادار احشام زبان بسته و تلف شده خود؛ تنها سرمایه‌های زندگی‌شان بودند، به خیابان‌ها کشاند، اما جواب اعتراضات مردمی، برخورد‌های شدید نیروی انتظامی بود. رویکرد دولت سبب آن شد که اعتراضات، نه‌تن‌ها خاموش نشده بلکه به سایر استان‌ها هم سرایت کند چنانکه زبان اعتراض در استان‌های گیلان و آذربایجان شرقی و لرستان و تهران هم در حمایت از برادران و خواهران تشنه و مالباخته در خوزستان، گشوده شد و نتیجه اعتراضات آب در تابستان ۱۴۰۰ دستگیری صد‌ها معترض و جان باختن ۹ نفر از هموطنان بود.

تشنگی پایتخت آب کشور

از نیمه مرداد ماه، هموطنان در شهرکرد؛ مرکز استانی که به استان هزار چشمه معروف است یک لیوان آب سالم و پاکیزه برای خوردن نداشتند. توجیه مسوولان این بود که بعد از جاری شدن سیل در استان، چشمه کوهرنگ؛ سرچشمه اصلی کارون و زاینده‌رود و البته منبع تامین آب استان که پیش از جاری شدن سیل، یخ‌زده بوده، در حدی گل‌آلود شده که تصفیه آن مقرون به‌صرفه و امکان‌پذیر نیست و باید از مجاری دیگری تامین شود. به دنبال استدلال مسوولان استان بابت قطع آب شرب هموطنان، محمد درویش؛ کنشگر و فعال محیط زیست کشور در صفحه اینستاگرام خود در خصوص علت گل‌آلود شدن چشمه کوهرنگ نوشت: «انتقال آب اصلی به زاینده‌رود از همین محل تغذیه می‌شود.

خیلی عجیب است که مراکز علمی کشور به خصوص در چهارمحال‌وبختیاری و دانشگاه شهرکرد با توجه به اینکه ازسال گذشته شاهد زلزله در این منطقه بودیم، هیچ گزارشی در مورد وضعیت آبدهی این چشمه راهبردی تاکنون ارایه نکرده است و پارسال و هم امسال باتوجه به بارندگی اخیر در مورد آن حرف نزدند و این نشان می‌دهد که لایه‌های زیرین خاک درحال فروپاشی است و این می‌تواند مقدمه خشک شدن کامل چشمه کوهرنگ باشد و یک بحران جدی برای استان چهارمحال‌وبختیاری و هم برای استان اصفهان و زاینده‌رود باشد.»

صرف‌نظر از دلیل اصلی بی‌آبی‌ها در کشور که متوجه کاهش بارندگی‌ها از دو دهه پیش به این سمت است، اقدامات دولت‌های وقت به تعبیر کارشناسان حوزه آب، عمدتا در جهت تخریب و اتلاف منابع آب زیرزمینی به عنوان ارزشمندترین سرمایه این سرزمین بوده است. خشک شدن ده‌ها تالاب ارزشمند ایران، خشک شدن ۹۵ درصد دریاچه ارومیه به دلیل افزایش بی‌رویه برداشت از منابع آب زیرزمینی و سوءتدبیر‌ها در تغییر الگوی کشت، نادیده گرفتن کاهش تدریجی بارش‌ها در حالی که به‌زعم کارشناسان حوزه آب، حتی وضعیت امروز کشور از دو دهه قبل و به محض آغاز اولین نشانه‌ها از هجوم خشکسالی به کشور قابل پیشگیری و مدیریت بوده، ولی نه‌تن‌ها بی‌توجهی‌ها به این علایم و نشانه‌ها طی دو دهه گذشته، تبعات خشکسالی را زودرس‌تر کرد، اجرا نشدن طرح‌های سراسری برای مدیریت الگوی کشت و منابع آب زیرزمینی، اصلاح نگهداشت قنات‌ها و روان‌آب‌ها و ذخایر بارش‌ها هم دلیل مضاعفی بود که حالا تبعات بی‌آبی و خشکسالی را به یک مشکل فراگیر و کشوری تبدیل کرده است. طی هفته‌های اخیر، هشدار‌های جدی درباره بحران بی‌آبی در نیمه غربی کشور هم پررنگ شده چنانکه هشدار‌هایی درباره خسارات جدی در استان ایلام و کرمانشاه هم از اتاق‌های دربسته مدیران دولتی به رسانه‌ها درز کرده است.

بیشتر بخوانید: نحوه دریافت ثبت‌نام وام مسکن برای فرزند سوم

طی روز‌های گذشته اعلام شد که میزان آبدهی منابع آبی کرمانشاه تا ۹۰ درصد کاهش یافته و مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان اعلام کرد که در حال حاضر در برخی نقاط استان به خصوص در مناطق روستایی، بسیاری از چاه‌ها خشک شده و دیگر توان آبرسانی ندارند. تبعات خشکسالی در استان کرمانشاه، اتفاق تلخ دیگری را هم در این روز‌ها رقم زد و اعلام شد که حدود ۱۵ هزار قطعه ماهی رودخانه «دینورآب» منطقه میانراهان در استان کرمانشاه به دلیل کاهش بارندگی‌ها، برداشت‌های بی‌رویه آب از رودخانه، ایجاد آب‌بند برای انحراف مسیر آب برای آبیاری اراضی کشاورزی و باغات و در نتیجه کاهش شدید دبی رودخانه و کاهش اکسیژن محلول در آب، تلف شده‌اند.

رود همیشه زنده «سیمره» در استان ایلام هم که یکی از کهنسال‌ترین رودخانه‌های کشور بود، خشکید و معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی هم اعلام کرد که در سال زراعی جاری، پدیده خشکسالی حدود ۸۷۰۰ میلیارد تومان خسارت به بخش کشاورزی استان وارد کرده است. در حالی که فرسودگی ۳۲ درصدی ۷۱۰۰ کیلومتر خطوط و شبکه‌های انتقال آب در خراسان‌شمالی، دلیل اصلی مشکل بی‌آبی در این استان اعلام شده، آب شرب بیش از ۲۰۰ روستای این استان باید توسط تانکر‌ها تامین شود.

خسارت خشکسالی به باغات لرستان حدود ۳۰ درصد اعلام شده، پیش‌بینی می‌شود که به دلیل گستردگی خشکسالی در استان، محصولات باغی و زراعی هم کاهش ۳۲ هزار تنی داشته باشد در حالی که همزمان و به دلیل خالی شدن ۶۵ درصدی ظرفیت مخازن سد‌های استان، بیش از ۵۰۰ روستا و ۱۱ شهر استان دچار تنش آبی هستند. جنوب استان فارس هم وضعیت بهتر از سایر استان‌های همجوارش ندارد در حالی که به گفته مسوولان، سومین سال خشکسالی در استان تهران هم آغاز شده است.

تاثیر خشکسالی بر نرخ بیکاری فصل بهار

طبق گزارشی که مرکز آمار ایران منتشر کرد، در فصل بهار ۱۴۰۱، با وجود افزایش سطح اشتغال در بخش خدمات، به دلیل خشکسالی، تعداد ۴۶۷ هزار نفر از شاغلان در بخش کشاورزی کاسته شده است. طبق گزارش مرکز آمار ایران، در بهار سال ۱۴۰۰ تعداد شاغلان کشور، ۴ میلیون و ۲۴۹ هزار و ۷۵۴ نفر بوده، اما این رقم در بهار امسال به ۳ میلیون و ۷۸۲ هزار و ۵۰۰ نفر کاهش یافته که یکی از دلایل کاهش تعداد شاغلان در بهار امسال نسبت به پارسال، کاهش ۴۶۷ هزار نفری تعداد شاغلان بخش کشاورزی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.