دلیل اصلی مهاجرت‌ها از ایران چیست؟

اقتصاد۲۴- استارت‌آپ‌ها از جمله کسب و کار‌های جدیدی هستند که بیشتر توسط جوان‌های با استعداد مدیریت می‌شوند، اما به خاطر شرایط سخت اقتصادی و ایجاد شرایط اخد ویزای استارت‌آپ، این پدیده نو به وسیله‌ای برای مهاجرت تبدیل شده است.

این تنها صاحبان استارت‌آپ‌ها نیستند که به خیل مهاجران اضافه شده‌اند، مساله مهاجرت برای رسیدن به زندگی و کسب و کار بهتر به یک معضل برای حفظ جمعیت جوان کشور تبدیل شده است.

اردشیر گراوند رئیس سابق مرکز رصد اجتماعی کشور با اشاره به اینکه وظیفه دولت‌ها و مخصوصا حاکمیت است که برای کلیه کسب و کار‌ها «امنیتی فراگیر» ایجاد کند، گفت: بر حاکمیت تاکید بیشتری دارم چرا که دولت‌ها می‌آیند و چندی بعد می‌روند، اما حکومت می‌تواند سیاست خود را بر این قرار دهد که یک اکوسیستم امن برای کلیه فعالیت‌های اقتصادی و فرهنگی و... فراهم کند. در این صورت است که این فعالیت‌ها علاوه بر داشتن تداوم، فعالیت جدید نیز ایجاد می‌کنند.

وی افزود: در اکثر دولت‌های موفق سیاست خارجه بر توسعه اشتغال، سلامت و امنیت قرار دارد. کسب و کار‌های پیشین در حوزه صنعت، تجارت، خدمات و کشاورزی فعالیت می‌کردند، اما الان با پیشرفت‌ها و امکانات جدید امکان تازه‌ای به عنوان استارت‌آپ ایجاد شده است.

گراوند با بیان اینکه استارت‌آپ‌ها را جوانان باهوش نسل جدید اداره می‌کنند، جوانانی که تفکری متفاوت نسبت به نسل قدیم دارند، این تفاوت را تکنولوژی برای آن‌ها فراهم کرده است، اظهار کرد: نسل قدیم که ساختار ذهنی‌اش درباره کسب و کار بر اساس کشاورزی و صنعت شکل گرفته، درک درستی نسبت به کسب و کار‌های استارت‌آپی ندارد و به سختی قادر به تطبیق این دو موضوع هستند بنابراین از نظر من اولین مساله درباره استارت‌آپ‌ها فهم کردن آنهاست.

وی ادامه داد: «مدل کسب و کار» نیز از نکات مهم درباره استارت‌آپ‌هاست. استارت‌آپ‌ها بر یک پلتفورم استوار هستند که نیازمند تامین زیرساخت‌های انفورماتیک است، درست است که جوانان ما با امکانات کم نیز می‌سازند، اما زیرساخت‌های انفورماتیک ما در حال حاضر جوابگوی نیاز‌ها نیست، در حدی که بتوانیم حداقل کشور‌های اطراف خودمان را تحت تاثیر قرار بدهیم.

رئیس سابق مرکز رصد اجتماعی کشور افزود: استارت‌آپ‌ها می‌توانند در زمینه فیلم، موسیقی و... در کشور‌های هم‌زبان و کشور‌هایی که دارای اشتراکات فرهنگی با ما هستند توسعه پیدا کنند، اما سیاست خارجی و زیرساخت‌های انفورماتیک ما قابلیت این توسعه را ندارد.

گراوند اظهار کرد: به طور کلی سیاست خارجی ما برای توسعه کسب و کار‌های انفورماتیک برنامه‌ریزی نشده است، به همین خاطر از نظر من دو مساله وجود دارد که از دلایل اصلی مهاجرت جوانان با استعداد می‌شود، اولین مساله تنگ‌نظری‌است، مثلا برای ما سخت است قبول کنیم استارت‌آپ‌هایی مثل شبکه سینمای خانگی VOD‌ها و... به ثروت‌آفرینی رسیده و موفقیت‌های بزرگ مالی به دست آورده‌اند، این به خاطر تنگ‌نظری و محدودیت ذهنی ماست که ریشه در نبود گردش نخبگانی در مدیریت کشور دارد.

او گفت: از نظر من دو مساله وجود دارد که از دلایل اصلی مهاجرت جوانان با استعداد می‌شود، اولین مساله تنگ‌نظری‌است، مثلا برای ما سخت است قبول کنیم استارت‌آپ‌هایی مثل شبکه سینمای خانگی VOD‌ها و... به ثروت‌آفرینی رسیده و موفقیت‌های بزرگ مالی به دست آورده‌اند، این به خاطر تنگ‌نظری و محدودیت ذهنی ماست که ریشه در نبود گردش نخبگانی در مدیریت کشور دارد.

وی ادامه داد: مساله دوم نفوذ مسائل حاشیه‌ای در تمام سطوح مختلف از جمله اقتصاد، فرهنگ، اخلاق، خانواده و... است که توجه‌ها را نسبت به توسعه همین موارد محدود کرده است. متاسفانه برخی تنها به همفکران و همراهان خود توجه دارند و به مخالفین تفکر خود التفاتی ندارند، در حالیکه مسائل فرهنگی و اقتصادی که باعث پیشرفت کشور می‌شود به هیچ عنوان نباید آلوده به نگاه‌های حاشیه‌ای شود.

گراوند افزود: طبق گزارش اخیر مرکز پایش مهاجرت آمار مهاجرت‌ها ۱۸ برابر افزایش پیدا کرده است، جدا از اینکه افراد بسیار دیگری نیز سودای مهاجرت دارند، اما توان و امکانات این کار را ندارند.

وی با بیان اینکه ظرفیت مهاجرت در کشور ما بسیار بالاست، باید با بررسی بسیار، دلایل ایجاد این ظرفیت بالا را پیدا کنیم، گفت: ناامنی در حوزه کسب و کار خود بزرگ‌ترین دلیل این مهاجرت‌هاست، حتی تصور ناامنی ایجاد شده از خود ناامنی برای ایجاد انگیزه مهاجرت بیشتر و موثرتر بوده است. این موضوع در سایر مسائل اجتماعی صادق است به طور مثال اگر موبایل ۵ نفر دزدیده شود ۹۵ نفر دیگر احساس ناامنی خواهند داشت، در حالی که این ناامنی تنها برای ۵ درصد اتفاق افتاده است.

این جامعه‌شناس ادامه داد: جوانان حال حاضر، با هرگونه تفکر و رفتار درست یا غلط، حاصل تربیت این جامعه هستند، اگر جوانان ما حتی رفتار و تفکر غلط خود را در کشور خودمان اجرا کنند، خیلی بهتر از این است که کشور‌های دیگر این خلا را با برنامه‌های هدف‌دار ضدفرهنگی خود پر کنند. ما می‌توانیم رفتار اشتباه خود را اصلاح کنیم، اما نمی‌توانیم جلوی این همه هجمه فرهنگی را بدون توجه به ظرفیت‌های خودمان بگیریم.

گرواند اظهار کرد: اگر فرزندمان در کشور خودمان باشند می‌توانیم آن‌ها را هدایت کنیم، اگر به کشور دیگری بروند مجبورند به خواست و شیوه آن‌ها کار و فعالیت کنند، که در این صورت به یک فرد دیگری تبدیل می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه سرمایه اصلی ما همین جوانانی هستند که در قسمت‌های مختلفی مثل استارت‌آپ‌ها فعالیت می‌کنند، اعلام کرد: سرمایه بسیاری خرج می‌شود تا یک فرد به مراحل حرفه‌ای در یک کار برسد و توان ارائه محصول را پیدا می‌کند، حالا اگر مانع پیشرفت آن‌ها بشویم و بر سر راه آن‌ها سنگ‌اندازی کنیم، این افراد توان حرفه‌ای و محصول خود را در کشور دیگری ارائه خواهند داد و این یک ضرر بزرگ و از دست دادن سرمایه برای کشور محسوب می‌شود.

گراوند گفت: یکی دیگر از مسائلی که می‌تواند مانع مهاجرت‌ها باشد، «تامین ضرورت‌های زندگی» جوانان مثل توسعه و تنوع در اشتغال، کفایت در درآمد و مدیریت هزینه آنهاست، اگر این کار‌ها را برای جوانان کردیم می‌توانیم به آن‌ها تشر بزنیم و توقع ماندن و همکاری کردن از آن‌ها داشته باشیم.

رئیس سابق مرکز رصد اجتماعی کشور با اشاره به اینکه دولت باید این استارت‌آپ که حالا به بازدهی رسیده و مخارج بسیاری را نیز پرداخت کرده را حمایت کند، افزود: در غیر این صورت او مهاجرت خواهد کرد و سرمایه خود را از کشور خارج می‌کند، این یعنی وارد کردن ضرر به اقتصاد و فرهنگ کشور که دولت‌ها مسئول آن هستند. طبق تجربه باید بگویم که سیستم اداری کشور برای توسعه اشتغال طراحی نشده است.