چه کسی می‌تواند برجام را نجات دهد؟ تراس یا اروپایی ها؟

اقتصاد۲۴- لیز تراس هفته گذشته به عنوان جانشین "بوریس جانسون" انتخاب شد و سومین نخست وزیر زن بریتانیا قلمداد می‌شود. برخی از تحلیلگران بر این باورند که وی نسبت به سلف خود موضع سخت تری در برابر جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت. تراس حامی تزلزل ناپذیر اسرائیل دشمن ایران است. او در طول جنگ روسیه و اوکراین اقدامات شدیدی را علیه روسیه متحد ایران انجام داده است.

پس از حملات هوایی اسرائیل به غزه در اوایل ماه آگوست تراس گفته بود:" بریتانیا در کنار اسرائیل و حق آن کشور برای دفاع از خود ایستاده است". او یک متحد سرسخت اسرائیل در بریتانیا است که در حمایت از اسرائیل از دیگر رهبران اروپایی بسیار فراتر رفته است.

نخست وزیر جدید بریتانیا می‌تواند اولین رهبر غربی باشد که راه "دونالد ترامپ" رئیس جمهور سابق آمریکا را دنبال می‌کند و سفارت بریتانیا را از تل آویو به بیت المقدس انتقال خواهد داد.

تراس در نامه‌ای به دوستان محافظه کار اسرائیل یک گروه بانفوذ مدافع اسرائیل در حزب محافظه کار بریتانیا نوشته بود:" من اهمیت و حساسیت مکانی سفارت بریتانیا در اسرائیل را درک می‌کنم. من با "یائیر لاپید" دوست خوبم و نخست وزیر اسرائیل گفتگو‌های زیادی در این زمینه داشته ام. با توجه به این موضوع حرکتی را بررسی خواهم کرد تا اطمینان حاصل کنم که ما بر روی قوی‌ترین مبنا در داخل اسرائیل عمل می‌کنیم".

علاوه بر این، یائیر لاپید نخست وزیر اسرائیل در حساب رسمی توئیتر خود نخست وزیری تراس را به او تبریک گفت و تراس را "دوست خوب من و دوست بزرگ اسرائیل" توصیف کرد.

در طول جنگ بین روسیه و اوکراین، سیاست‌های تندروانه تراس علیه روسیه توسط رسانه‌های بزرگ مورد توجه قرار گرفته است. او خواستار تسلیح بیش‌تر اوکراین و آسیب رساندن به نیرو‌های روس شده است.

او به عنوان یک سیاستمدار عملگرا کاملا نتیجه گرا است و به طور عملی با مسائل برخورد می‌کند. در مورد ایران، او وزیر خارجه‌ای بود که دو مشکل قدیمی و پیچیده را با ایران حل کرد. پس از آن که پنج وزیر امور خارجه بریتانیا پرداخت بدهی آن کشور به ایران برای قرارداد سفارش ۱۵۰۰ تانک چیفتن انگلیسی و ۲۵۰ خودروی زرهی که پس از انقلاب ۱۹۷۹ لغو شده بود را رد کردند تراس مبلغ ۴۰۰ میلیون پوند را به ایران تحویل داد.

علاوه بر این، تراس در نهایت در مارس ۲۰۲۲ میلادی آزادی دو فرد دو تابعیتی ایرانی - بریتانیایی یعنی "انوشه آشوری" و "نازنین زاغری راتکلیف" که در ایران در بازداشت به سر می‌بردند را تضمین کرد. ریچارد راتکلیف شوهر نازنین زاغری در این باره نوشت:"او تنها کاری را انجام داد که همه می‌دانستند کارساز است: او بدهی بریتانیا را پرداخت کرد". پس از ناکامی پنح وزیر خارجه پیشین او کار مهمی را انجام داده بود.

تراس در یک سال گذشته با "حسین امیر عبداللهیان" وزیر امور خارجه ایران در تماس بوده است. دو طرف چندین ملاقات و تماس تلفنی در مورد بازداشت شدگان در ایران و توافق هسته‌ای ایران داشتند. تراس پس از دیدار با وزیر خارجه ایران نوشته بود:" من کاملا مصمم هستم که آزادی اتباع بریتانیایی بازداشت شده را تضمین کنم. من می‌خواهم ایران را به میز توافق هسته‌ای و مذاکرات وین بازگردانم".

تعامل دیپلماتیک بر سر فعالیت‌های منطقه‌ای ایران در مذاکرات آتی بین دولت تراس و بایدن حیاتی خواهد بود. بریتانیا بیش از سایر کشور‌های اروپایی بر تصمیمات کاخ سفید تاثیر دارد و ایالات متحده می‌تواند با استفاده از تجربیات مثبت ایران و تراس نقش میانجی گری را برای بریتانیا در تلاش برای حل مشکلات دوجانبه قائل شود.

تردیدی وجود ندارد که تراس شانه به شانه دولت بایدن و متحدان اروپایی آن در موضوع هسته‌ای ایران می‌ایستد. با این وجود، تراس به عنوان یک سیاستمدار عملگرا با موفقیت‌هایی که در گذشته در مورد ایران داشته و تجربه اش در سیاست خارجی می‌تواند نقشی کلیدی در نهایی کردن مذاکرات ظریف هسته‌ای و کاهش اختلافات داشته باشد.

از سال گذشته، دیپلمات‌های آمریکایی و ایرانی یک ماراتن مذاکرات با میانجی گری اتحادیه اروپا را برای نجات برجام برگزار کرده اند. با این وجود، جمهوری خواهان در ایالات متحده و حامیان اسرائیل در بریتانیا که به تراس نزدیک هستند با احیای برجام که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ میلادی از آن خارج شد مخالف هستند.

تراس به نشانه هشدار به ایران گفته بود:" من به صراحت گفته ام که پیشرفت در برجام به اندازه کافی سریع پیش نمی‌رود و به شما اطمینان می‌دهم که در صورت فروپاشی برجام همه گزینه‌ها روی میز خواهند بود".

بیشتر بخوانید: پرونده ایران به شورای حکام رفت؛ آیا دوباره با سیل قطعنامه مواجه می‌شویم؟

اگرچه تراس در داخل بریتانیا با مشکلات اقتصادی فاجعه باری مواجه است، اما مسائل خارجی در دستور کار او قرار دارد و ایران همیشه موضوع مهمی برای بریتانیا بوده است. هنگامی که تراس وارد دفتر نخست وزیری شد برخی از روزنامه‌های اصلاح طلب در داخل ایران با انتشار تصاویر بزرگ تراس و تیتر‌های امیدوارکننده از نخست وزیری او استقبال کردند.

پس از آن روزنامه رسمی دولت ضمن نکوهش این رویکرد نوشت:" به مواضع ضد ایرانی نخست وزیر جدید انگلیس توجه کنید سوال اینجاست که چه همسویی معناداری بین این شخصیت ضد ایرانی با رویکرد برخی جریان‌ها و رسانه‌های داخلی وجود دارد"؟

برای پر کردن خلاء ناشی از برگزیت (خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) سیاستگذاران بریتانیایی سیاست خارجی آن کشور را به استراتژی ایالات متحده نزدیک‌تر کرده اند. علاوه بر این، هیچ نشانه‌ای از اختلاف نظر بین دو کشور امریکا و بریتانیا دیده نمی‌شود.

با در نظر گرفتن این موضوع، تراس یک نخست وزیر ایده آل برای واشنگتن است. تراس نسبت به جانسون در برابر دشمنان ایالات متحده جنگ طلب‌تر است و می‌تواند موضعی سخت در برابر روسیه، چین و ایران اتخاذ کند. او در افزایش هزینه‌های دفاعی تردیدی ندارد. هنگامی که جو بایدن سه شنبه گذشته تلفنی به تراس تبریک گفت هر دو رهبر قول دادند که از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کنند.

بدیهی است که چشم انداز روابط ایران و بریتانیا به شدت به نتیجه مذاکرات برای احیای برجام بستگی دارد. البته با توجه به تصویر بیش از حد منفی در حافظه ایرانیان به دلیل عملکرد استعماری انگلیس در ایران نخست وزیر جدید به روابط ضعیف دو طرف پایان نخواهد داد.

با این وجود، تراس می‌تواند به محض برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر سپتامبر با مقام‌های ایرانی دیدار داشته باشد. حال پس از درگذشت ملکه الیزابت دوم و انتخاب نخست وزیر جدید در بریتانیا باید دید آیا دو طرف می‌توانند تغییرات اساسی در روابط خود ایجاد کنند یا خیر.