محدودیت اینترنت چقدر خسارت زد؟

اقتصاد۲۴- وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌گوید: «متاسفانه آشوب‌های اخیر تاثیرات منفی روی کسب و کار و معیشت مردم داشته است؛ در این ارتباط مصوباتی برای ترمیم لطمات به کسب و کار روی پلتفرم‌ها در حال نهایی شدن است که به زودی اعلام می‌شود.» او با اعلام اینکه وزارت اقتصاد از همه ابزار خود برای ترمیم خسارت به کسب و کار‌ها استفاده می‌کند، اظهار داشت: همه باید برای ترمیم لطمه‌هایی که در روز‌های گذشته به کسب و کار‌های حقیقی و مجازی وارد شده تلاش کنیم. وی که در نشست سخنگوی اقتصادی دولت و در جمع خبرنگاران سخن می‌گفت، اظهار داشت: دولت هم اهتمام دارد با ابزار‌هایی که در اختیار دارد برای جبران این خسارت‌های وارده به مردم اقدام کند؛ در این ارتباط دیروز با وزیر ارتباطات نیز گفت‌وگویی داشتم و اعلام کردم که وزارت اقتصاد آمادگی دارد از ابزارهایی، چون مشوق‌های مالیاتی برای ترمیم این آسیب‌ها استفاده کند. اما چیزی که آقای خاندوزی از خسارت وارد آمده به کسب و کار‌ها پس از آشوب‌های اخیر می‌گوید عمدتا مرتبط با محدودیت‌های اعمال شده در فضای اینترنت است.

دو هفته از فیلترینگ و اختلال در اینترنت می‌گذرد و در این مدت بار‌ها انجمن‌ها و فعالان مرتبط با کسب و کار‌های اینترنتی از زیان‌های این اتفاق خبر داده‌اند. البته وزیر اقتصاد اصل موضوع زیان‌های محدودیت‌های اینترنتی را رد نکرده، اما نگفته که میزان و عدد و رقم این زیان‌ها چقدر است. در این گزارش می‌خواهیم نگاهی بیندازیم به اعداد و ارقام و اثرات اقتصادی محدودیت‌های اینترنت در ایران که عمدتا با الگویی جدید از غروب هر روز شروع می‌شود و تا پاسی از شب گذشته ادامه دارد.

عواقب فیلترینگ

به تازگی پایگاه خبری اکسیوس گزارش داده که محدودیت‌های اخیر اینترنت در ایران موجب افزایش ۳ هزار درصدی جست‌وجوی ایرانی‌ها برای فیلترشکن شده است. همزمان جست‌وجو برای وی‌پی‌ان‌ها که راهکاری برای دور زدن فیلترینگ به وسیله یک سرور میانه محسوب می‌شوند نیز در این دو هفته ۵ هزار درصد رشد کرده است. به گفته نت‌لینک هم میزان درخواست روزانه ۴۰ هزار کاربر این سرویس به یک میلیون درخواست رسیده که ۱۰ برابر میزان عادی است. پس در گام اول، باید خسارت‌های استفاده از فیلترشکن را دید، اگرچه این خسارت‌ها اقتصادی هم نباشد. هر چند که اپراتور‌های ارایه‌دهنده اینترنت بابت استفاده از فضای اینترنت بین‌الملل، تعرفه‌های خود را دوبرابر می‌کنند و این هزینه از جیب مصرف‌کننده اینترنت پرداخت می‌شود. اما در سوی مقابل، خسارت‌های غیرمادی به کاربران به دلیل فیلترینگ مطرح است. خطر لو رفتن اطلاعات کاربران و حضور کودکان در فضای ناامن وب نیز فقط یکی از اثراتی است که در این حوزه قابل دسته‌بندی است.

چقدر زیان اقتصادی به بار می‌آورد؟

نت‌بلاکس خسارت قطع اینترنت را ۱.۵ میلیون دلار در هر ساعت عنوان کرده است. اگر این عدد مبنا قرار گیرد در این دو هفته بیش از نیم میلیارد دلار خسارت به اقتصاد ایران از طریق اختلال در اینترنت وارد شده است. اگر از ساعت ۵ بعدازظهر تا ۱۲ شب یعنی ۷ ساعت در طول یک شبانه‌روز اینترنت قطع باشد یا دچار اختلال و کاهش سرعت شده باشد؛ در این دو هفته نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار زیان به اقتصاد ایران وارد شده است. این خسارت‌ها در کجا بیشتر دیده می‌شود؟

بیشتر بخوانید: از دست رفتن ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار ردیف شغلی بر اثر قطعی اینترنت

به نظر می‌رسد پاسخ این سوال را می‌توان از راه اطلاعات و ارقام منتشر شده توسط برخی نهاد‌های مرتبط با پرداخت‌های الکترونیکی پیدا کرد. در میان منابع داخلی وب‌سایت «راه پرداخت» گزارش داده که تراکنش پرداخت بار‌ها در این دو هفته ۵۰ تا ۷۰ درصد کاهش پیدا کرده است. ضمن اینکه تجارت اجتماعی ۹۰ درصد ریزش داشته و هر فروشگاه اینستاگرامی ۵۰ میلیون تومان خسارت دیده‌اند. با توجه به اینکه گفته می‌شود ۴۰۰ هزار صفحه فارسی در اینستاگرام در حوزه کسب و کار‌های خرد و استانی و بومی وجود دارند، می‌توان تخمین زد که در این دو هفته میزان خسارت وارد شده به این کسب و کار‌ها ۲۰ میلیارد تومان بوده است. البته آمار کسب و کار‌های اینستاگرامی گاه از این هم بیشتر اعلام شده است.

اینترنت به زندگی مردم گره خورده است

آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت قبل که البته در زمان وزارت خود او هم یک‌بار اینترنت برای مدت یک ماه به شدت محدود شد، چند روز قبل برای نشان دادن ناکارآمدی فیلترینگ تصویری متفاوت و قدیمی از خودش را روی اینستاگرام منتشر کرد که بسیار جلب توجه کرد. او بعدا در مورد این تصویر نوشت: از مسوولان اجرایی تا نماینده مجلس، از توانمندان تا تهیدستانی در دورترین روستا‌های ایران، دیروز با دیدن یک عکس قدیمی که در اینستاگرامم منتشر کرده بودم، با من تماس گرفتن یا پیامک زدند. هدف همین بود؛ به زبان ساده بگویم که فیلتر کردن نتیجه ندارد. مگر تلگرام و واتس‌اپ و اینستاگرام و توییتر و… و حتی فیلترشکن‌ها بسته نشده، آیا کارساز بود؟

این اظهارات آذری‌جهرمی در شرایطی بازتاب زیادی پیدا کرد که حتی زمزمه فیلترینگ دایمی اینستاگرام و واتس‌اپ نیز در قالب اجرایی شدن طرح موسوم به صیانت شنیده می‌شود. با این حال سوال این است که آیا پیش از اعمال فیلترینگ، برآوردی از میزان خسارت به کسب و کار‌ها و حتی مردم عادی می‌شود؟ سابقه محدودسازی پلتفرم‌ها در ایران نشان می‌دهد که معمولا کاربران به سمت پلتفرم‌های بومی نمی‌روند و سیاست‌های محدودکننده نتیجه عکس می‌دهد. نتیجه سیاست‌های محدودکننده فعلی نیز جز سوق یافتن مردم به سمت برخی شبکه‌های ماهواره‌ای معاند که هد‌ف‌شان نیز مشخص است، ندارد.

محدودیت اینترنت امروز سطوح بسیاری از جامعه را تحت تاثیر قرار داده و جدای از مباحث اقتصادی، زندگی را سخت‌تر کرده است. به‌طور مثال قطعی و کندی اینترنت دریافت نسخه الکترونیکی در مطب‌ها و داروخانه‌ها را سخت‌تر کرده است. بسیاری از مردم می‌گویند وقتی به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند، می‌شنوند که اینترنت قطع یا کند است و صف‌های طولانی برای تحویل دارو تشکیل شده است. همچنین با فیلتر شدن اپلیکیشن‌هایی، چون اسکایپ و مسدود شدن دسترسی به فروشگاه‌های گوگل و اپل دسترسی بخش گسترده‌ای از مردم به منابع و سرویس‌های آموزشی دچار وقفه شده است. این‌ها برخی اثرات کوتاه‌مدت محدودیت‌های اینترنتی است.

در بلندمدت آثار زیانبار این اقدام را در مهاجرت نخبگان و صاحبان سرمایه و حتی متخصصان فناوری می‌توان دید. خسارت این اتفاق‌ها هرگز بیان نمی‌شود حال آنکه می‌توان درباره این موضوع هم نوشت. امروز محدودیت اینترنت با هدف جلوگیری از اغتشاشگری انجام می‌شود، اما صدایی که از درون دولت و نهاد‌های متولی شنیده می‌شود به این موضوع پاسخ نمی‌دهد که این محدودیت‌ها تا چه حد بر کاهش این آشوب‌ها اثر داشته و هزینه-فایده آن چقدر بوده است.

منبع: اعتماد