از تکذیب استفاده از پهپادهای ایرانی تا نمایش آنها در شبکه‌های روسی

اقتصاد۲۴- چندی پیش خبری به نقل از دانشجویان ایرانی شاغل در دانشگاه‌های اوکراین از سوی سایت «انتخاب» منتشر شد مبنی بر اینکه «مقامات کی‌یف، با ادعای استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی در جنگ علیه اوکراین، اقامت دانشجویان ایرانی را که به‌امید آرام شدن اوضاع و فروکش کردن آتش جنگ اوکراین، به کشورمان بازگشته بودند و یا به کشور‌های همسایه رفته بودند را تمدید نکرده‌اند.» این دانشجویان گفته بودند که «پس از آنکه با عدم همکاری دانشگاه‌های ایران روبرو شدند برای ادامه تحصیل بار دیگر به اوکراین رفتند، اما مقامات این کشور نیز با ادعای استفاده روسیه از پهپاد‌های ایرانی علیه این کشور، این دانشجویان را اخراج کرده و ورود آن‌ها به اوکراین را تا سه سال آینده ممنوع کردند.» پیش‌تر، هاشم داداش‌پور معاون وزیر علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم، اظهار کرده بود: «این سازمان در چارچوب آیین‌نامه‌ها و مقررات وزارت عتف و با در نظر گرفتن شرایط خاص موجود، مساعدت‌های حداکثری را جهت انتقال از دانشگاه محل تحصیل فعلی به دانشگاه‎‌های هم‎ سطح و هم تراز داخل کشور به عمل خواهد آورد.»

داستان فروش پهباد‌های ایرانی به روسیه چیست؟

موضوع فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه نخستین بار از سوی جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا عنوان شد که گفت: «برنامه روسیه برای خرید صد‌ها پهپاد جنگی از ایران نشانگر نیاز فوری مسکو به تجدید قوا پس از چهار ماه جنگ در اوکراین است.» در همین رابطه جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در کنفرانسی خبری مدعی شد: «ایران برنامه حمایت نظامی از روسیه را در جنگ اوکراین دارد؛ اطلاعاتی در دست داریم که نشان می‌دهد ایران در حال آماده‌شدن برای آموزش نیرو‌های روس در این زمینه است. (روزنامه شرق ۲۱ تیرماه ۱۴۰۱) در همان زمان ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به سؤال خبرنگاران در خصوص اظهارات مشاور امنیت ملی امریکا درباره فروش فناوری‌های نوین ایرانی به روسیه، گفته بود: «سابقه همکاری‌های میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در حوزه برخی فناوری‌های نوین به پیش از آغاز جنگ در اوکراین برمی‌گردد و در مقطع اخیر هیچ تحول خاصی در این ارتباط رخ نداده است.» با این وجود تنها یک روز پس از انتشار ادعای مقامات آمریکایی خبرگزاری رسمی قوه قضاییه (میزان) به نقل از «آر تی عربی» نوشته که «دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین گفته است که مسأله «فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه» در جریان سفر پوتین به تهران بررسی نمی‌شود.» یعنی او اصل انجام این اقدام را رد نکرده بود. (این مطلب در تاریخ ۲۲ تیرماه ۱۴۰۱ به نقل از سایت میزان از سوی سایت روزنامه دنیای اقتصاد منتشر شد.)

روسیه مشتری کدام یک از پهپاد‌های ایرانی است؟

اما اینکه روسیه می‌تواند مایل به خرید کدام یک از پهپاد‌های صنعت هوایی ایران باشد را نیز سایت خبری عصر ایران در گزارشی به نقل از شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا در ۲۹ تیرماه سال جاری بدان پرداخته و آورده است: «تهران می‌تواند با ارایه پهپاد‌های رزمی مانند مهاجر-۶ و شاهد-۱۲۹ که ارتش ایران در سوریه، عراق و خود ایران آزمایش کرده است، به نیاز‌های مسکو پاسخ دهد. هر دو پهپاد می‌توانند از مهمات هدایت شونده مختلف استفاده کنند. برد عملیاتی آن‌ها به ترتیب ۲۰۰ کیلومتر و بیش از هزار کیلومتر برآورد شده است؛ «جک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا پیش از این مدعی شده بود: «یک هیأت روسی طی دو بازدید از پایگاه هوایی کاشان در جنوب تهران از پهپاد‌های رزمی شاهد-۱۲۹ و شاهد-۱۹۱ بازدید کرده‌اند.» براساس این گزارش پهپاد‌هایی که می‌تواند در جنگ اکراین از سوی روسیه مورد استفاده قرار گیرد یکی، شاهد-۱۹۱، است که می‌تواند تا دو بمب هدایت شونده سدید-۳۴۲ را حمل کند؛ این پهپاد یک پهپاد جنگی است که بر اساس فناوری رادارگریز پهپاد RQ-۱۷۰ ایالات متحده ساخته شده است که یکی از آن‌ها در سال ۲۰۱۱ در ایران سقوط کرد. (یا به روایتی با هک ایرانی‌ها سالم به زمین نشانده شد.) سایر پهپاد‌های ایرانی هم که ممکن است برای روسیه مفید باشند عبارتند از: پهپاد رزمی کمان-۱۲، کرار و ابابیل-۲ والبته کمان-۱۲ که در خدمت نیروی هوایی ایران است، هزار کیلومتر برد اعلام شده دارد و می‌تواند تا ۴ مهمات از جمله موشک‌های هدایت شونده ضد تانک الماس و اخگر را حمل کند. پهپاد‌های کرار و ابابیل-۲ پرنده‌های شناسایی و حمله سریع و همه کاره هستند که روسیه می‌تواند از آن‌ها به عنوان پهپاد‌های انتحاری یا به عنوان طعمه برای آشکار کردن موقعیت پدافند هوایی اوکراین استفاده کند. مسکو به دلیل کاربرد‌های عملیاتی ناچیز و مقیاس تولید محدود، احتمال کمتری برای دستیابی به پهپاد‌هایی مانند "فوتروس" -بزرگترین پهپاد ایران- دارد، اما می‌تواند پهپاد‌هایی از ایران بخرد که طبق گزارش‌ها، اکنون در مقادیر زیادی تولید می‌شوند؛ مانند پهپاد دوربرد آرش و شاهد-۱۳۶ که اخیراً رونمایی شده است و روسیه می‌تواند آن‌ها را به صورت دسته جمعی مستقر کند.

بیشتر بخوانید: اذعان نشریه آمریکایی به قدرت پهپادهای ایران

روسیه از چه کشور‌هایی درخواست کمک کرده است؟

اینطور گفته می‌شود که در اواخر ماه فوریه گذشته یعنی چند روز بعد از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، روسیه از چین درخواست کمک نظامی از جمله خرید پهپاد کرده بود، اما چینی‌ها از ترس فشار آمریکا به این خواسته روسیه پاسخ مثبتی ندادند و چند ماه بعد این درخواست را مجدداً از ایران مطرح کردند و به نظر می‌رسد با پاسخ مثبت تهران مواجه شدند. در همین رابطه با وجود آنکه سایت نور نیوز، رسانه نزدیک به علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در گزارشی مسأله فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه را جوسازی‌های مقامات آمریکایی عنوان کرده بود خبرگزاری آسوشیتدپرس با انتشار گزارشی به نقل از فرماندهان اکراینی مدعی شد که «نخستین پهپاد ساخت ایران را در میدان نبرد با روسیه ساقط کرده‌اند. نور نیوز در گزارش خود آورده بود «حدود دو ماه قبل و همزمان با از سرگیری مذاکرات رفع تحریم‌ها در دوحه قطر، برای نخستین‌بار ادعای فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه از سوی محافل رسانه‌ای و سیاسی غربی طرح شد، موضوعی که همچنان با فراز و نشیب‌هایی ادامه دارد؛ محافل سیاسی و رسانه‌ای غرب با هدف افزایش فشار‌های سیاسی به ایران اقدام به جعل خبر در مورد فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین کردند، اما با این خبرسازی عملاً توانمندی علمی و فنی قابل ملاحظه ایران در تولید پهپاد‌های پیشرفته را در معرض نگاه جهانیان قرار دادند.» (خبرآنلاین، ۹ شهریور ۱۴۰۱)

البته تأیید و تکذیب‌های مقامات کشورمان پیرامون فروش یا عدم فروش پهپاد‌های ساخت ایران به روسیه به همینجا ختم نمی‌شود. یعنی در حالیکه محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در در چهاردهمین همایش سراسری هنرمندان پیشکسوت در مشهد می‌گوید: «امروز قدرت‌های بزرگ دنیا در مقابل عظمت ایران چاره‌ای به جز تسلیم ندارند، روسیه در یک منطقه از حوزه استحفاظی خود مجبور است تجهیزات جنگی مورد نیازش را از ایران خریداری کند.» (خبرگزاری فارس ۱۱ مهرماه ۱۴۰۱) حسین‌امیرعبدالهیان، وزیرامورخارجه کشورمان در گفتگو با «پکا هاویستو» همتای فنلاندی خود تصریح می‌کند: «علیرغم کمک‌های نظامی برخی کشور‌ها به اوکراین، ما هیچگونه تسلیحاتی به روسیه برای استفاده در جنگ علیه اوکراین ارسال نکرده و نخواهیم کرد» (۱۵ مهرماه ۱۴۰۱)

داستان تأیید و تکذیب‌های مقامات کشورمان از فروش پهپادی‌های ایرانی به روسیه زمانی جالب می‌شود که بدانیم شبکه روسی «روسیه ۲۴» با نمایش تکنولوژی پیشرفته پهپاد‌های ایرانی (تصاویر احتمالاً به جنگ اکراین تعلق دارند) اینطور عنوان می‌کند که «این پهپاد‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ردیابی آن‌ها در رادار عملاً غیرممکن یا حداقل به شکل باورنکردنی سخت است؛ در این گزارش به پهپاد‌های شاهد-۱۳۶ و مهاجر-۶ اشاره می‌شود که عرصه را برای آخرین مدل از رادار‌های ناتو تنگ کرده‌اند.» این گزارش به صورت تلویحی استفاده پهپاد‌های ساخت ایران در جنگ اکراین را تأیید کرده است.

لازم به ذکر است که اخیراً "یوگن کورنیچوک" سفیر اوکراین در اسراییل در مصاحبه با روزنامه " اسراییل هایوم" با طرح ادعای استفاده گسترده روسیه از تسلیحات ایرانی علیه اوکراین گفته است: «اگرچه اسراییل تاکنون از ارائه تجهیزات نظامی به اوکراین خودداری کرده است، اما ممکن است به زودی سیاست خود را به خاطر استفاده گسترده روسیه از پهپاد‌های ایرانی در جنگ اوکراین، تغییر دهد.» او در بخش دیگری از این مصاحبه می‌افزاید: «این اظهارات بدان معنا نیست که اسراییل تاکنون به اوکراین کمک نظامی نکرده بلکه بیشتر به این معناست که کمک‌ها و مشاورت‌های نظامی اسراییل تاکنون در خفا و بی‌سروصدا بوده و حالا ممکن است آشکارتر شود.» روابط تل آویو و مسکو طی ماه‌های اخیر و به دنبال ارائه دادخواست انحلال "آژانس‌یهود" توسط وزارت دادگستری روسیه (به جهت کمک‌های اسرائیل به اکراین و جبهه غرب) و دستور «یائیر لاپید»، نخست‌وزیر اسرائیل به وزارت خارجه‌اش مبنی بر تهیه یک "بسته اقدامات" علیه مسکو (در صورت بسته شدن دفتر آژانس‌یهود در روسیه)، بسیار پر تنش شده است و به نظر می‌رسد که اظهارات این سفیر اکراینی هم در همان راستا باشد که در اینصورت تهران و تل آویو یک بار دیگر در اکراین و یکی در سایه حضور روسیه در کی یف و دیگری نیز با حمایت‌های جبهه غرب در اکراین به صورت نیابتی با یکدیگر خواهند جنگید.