کوچ «کوه» از سوادکوه!

اقتصاد۲۴- تقریبا تمام اهالی خطه سبز مازندران و یا مسافرانی که مسیر استان تهران را از جاده فیروزکوه به سمت شمال کشور طی می‌کنند، پس از گذراندن گردنه گدوک، وارد مسیری می‌شوند که دمیده شدن سبزی و حیات بر کوه‌های مرتفعش، نشان از عجین شدن یک هویت در بافت این منطقه دارد؛ آن چه در ذات این منطقه طی سال‌ها نهادینده شده و حتی در نام آن نیز، منعکس شده است؛ سوادکوه…!

دمیده شدن کویر در دل جنگل

سوادکوه از آن دست شهر‌هایی است که پیش از عهد پهلوی هم، حضور پُر جانی داشت و این طور به نظر می‌رسد که از سالیان دراز، متولد شده است. با این حال این منطقه با خاطرات تاریخ و امروز بر دوش، در حال دچار شدن به سرنوشت سایر شهر‌های شمالی کشور است؛ در حال تبدیل شدن به بستر شکوفایی ویلا‌های متعدد که همه آن‌ها زیبایی‌شان را از طبیعت وام می‌گیرند، اما آرام آرام زیبایی طبیعت را می‌گیرند! وقتی بر سکوی سوادکوه فرود می‌آییم، مشاهده سبزینگی ممتد زمین که در بخش‌هایی عریان شده، این باور را در ما تقویت می‌کند که کویر در کالبد جنگل دمیده است. بیش از ده سال است که زمین‌خواری و کوه‌خواری و در نهایت محو شدن کوه‌های سوادکوه با هجوم سرمایه‌داران و برخی ارگان‌ها به معادن، بخش بزرگی از پوشش طبیعی این منطقه را به اغما برده است.

نابودی کوه؛ نابودی میراث همه ابناء بشر!

هجوم همه جانبه برای برداشت غیراصولی، تجاوز به عرصه‌های با پوشش درخت و بوته‌های گیاهی، تخریب محیط زیستگاهی حیوانات و پرندگان، تجاوز به حریم رودخانه‌ها، ایجاد شن چاله و کانون ریزگرد، روندی است که در نهایت دورنمایی از نابودی رودخانه، نابودی آبزیان، نابودی محیط زندگی گونه‌های مختلف جانوری، نابودی زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهی، نابودی شالیزار‌ها و باغات پائین دست، نابودی راه‌های دسترسی روستایی بخاطر عبور ماشین آلات سنگین، نابودی تپه ماهور‌های چند میلیون ساله و نابودی تدریجی غار اسپهبد خورشید به دنبال دارد؛ سرانجامی تلخ که به دلیل فعالیت‌های شدید و بدون نظارت معادن شن و ماسه در انتظار سوادکوه است.

بیشتر بخوانید: به نام گردشگری به کام زمین خواران

آتش معادن به جان کوه‌ها

آن چه محرز است بی‌توجهی و نبود هماهنگی بین شرکت آب منطقه‌ای، منابع طبیعی، محیط‌زیست و صنعت، معدن و تجارت مازندران است که جولان بیش از ۲۲ معدن شن و ماسه و سنگ‌شکن‌ها دراین مناطق مصداق بارز این امر است. در همین رابطه باید اشاره کرد که ۹۰ درصد این معادن در حریم و یا حتی در بستر رودخانه‌ها مشغول فعالیت هستند و شرکت آب منطقه‌ای به راحتی می‌تواند مانع ادامه فعالیت آنان شود، اما ظاهرا نمی‌شود!

مساله اینجاست که ظاهرا اعمال ماده ۱۹ قانون مبنی بر ابطال پروانه بهره‌برداری شن و ماسه گا‌ها به درستی صورت نمی‌گیرد و از آنجایی که همه واحد‌های معدنی دارای پروانه بهره‌برداری از منابع طبیعی هستند، بیشتر این متخلفان از دادگاه حکم برائت دریافت می‌کنند! از آنجایی که محدوده پروانه و محدوده برداشت در فعالیت معدن متفاوت است و این مقوله برای دستگاه قضا نیز به درستی تبیین شده نیست، متوقف شدن این معادن کارساز نیست و به راحتی تبرئه می‌شوند. اظهاراتی که مسئولان منابع طبیعی منطقه سوادکوه بار‌ها به آن اذعان کرده‌اند.

خلاء قانونی، عامل مهم در رشد کوه‌خواری

کوه‌خواری اصطلاحی است که چند سال اخیر به علت سوءاستفاده‌های مختلف و کثرت کلاهبرداری‌ها در املاک و اراضی رواج یافته است و در قوانین عنوان خاصی تحت نام کوه‌خواری وجود ندارد. اگر کوه‌خواری از جلوه‌های کلاهبرداری محسوب شود، مجرم بر اساس قانون به مجازات جرم کلاهبرداری محکوم می‌شود، عده‌ای نیز کوه‌خواری را مشمول ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی می‌دانند. یکی دیگر از قوانین در مبارزه با امر کوه‌خواری، قانون ثبت مصوب سال ۱۳۱۰ است و با افرادی که مال دیگری را به طور تصنعی مال خود معرفی کرده و برای آن سند دریافت می‌کنند، برخورد می‌شود. از طرفی اجرای قانون «کاداستر»، یعنی تهیه دقیق مشخصات زمین، ملک و ثبت کامل مشخصات مالکان در سند‌های مشخص موسوم به سند تک برگ که می‌تواند در کاهش جرائم مربوط به امور ملکی مانند سندسازی، تصرفات غیر مجاز، فروش مال غیر و … موثر باشد نیز، اما سال هاست در لفافه انجام شده یا اصلا اجرا نمی‌شود.

از رانش زمین تا تحت الشعاع قرار گرفتن حیات گونه‌های جانوری!

چندی پیش خبری از ریزش کوه در منطقه سوادکوه موجب نگرانی اهالی این منطقه شد؛ ریزشی که باز یک سرش به همین بحران کوه‌خواری گره می‌خورد. در حالی که به دلیل عدم نظارت و نبود هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط، معدن کاوی به راحتی با جابجا شدن در خارج از محدوده‌های دارای مجوز انجام می‌شود، فعالیت سنگ‌شکن‌ها در این مناطق و برداشت‌های غیراصولی و غیرفنی آن‌ها، ترک‌های کوهی، رانش زمین و ریزش کوه را به دنبال دارد. ثمره دیگر این فعالیت‌ها در منطقه سوادکوه، کاهش جمعیت بزکوهی، کبوتر‌های جنگلی و پرنده منحصر به فرد دلیچه‌ها است. گونه‌هایی که به دلیل پراکندگی غیرمجاز معادن، زیستگاه‌هایشان تحت‌الشعاع گرد و غبار و سرو صدا‌های معدنکاران قرار گرفته است. جالب این‌جاست که این مناطق حفاظت شده‌اند و بیش از شش سال است که شکار هم در آن ممنوع شده است، اما اکنون سنگ‌شکن‌ها از نبود نظارت و خلاء‌های قانونی سوء استفاده کرده وارد این مناطق حفاظت شده نیز شده‌اند!

آن چه گفتیم و نوشتیم، روزگار تاریکِ خوش آب و هوا‌ترین منطقه مازندران طی ده سال است که هنوز بسیاری از آن بی‌خبرند؛ فریاد بی‌صدای کوهی که در سوگِ جنگل، کوه و گونه‌های جانوری‌اش، قامت خم کرده است…