ایده بلیت نیم‌بها برای سینماها؛ طرحی اورژانسی که ناکام ماند/ ۸ درصد مخاطب بیشتر سینما‌ها در مقابل ۴۰ درصد افت فروش/ آیا اکران فیلم‌های توقیفی گیشه را نجات می‌دهد؟

اقتصاد۲۴ - سینمای ایران در یکی از بدترین دوره‌های خود از ابتدای ورودش به ایران قرار گرفته است. شاید کمتر کسی تصور می‌کرد پس از گذراندن دوره ترسناک کرونا برای سینمای ایران که منجر به حدود ۶ ماه تعطیلی پیوسته سینما‌ها و بیش از یک سال تعطیلی ناپیوسته و باز و بسته شدن‌های موقت سالن‌های نمایش شد، یکبار دیگر سینمای کشور شاهد چنان رکود فراگیری در تمام بخش‌های خود باشد، چنان که هیچ تمایلی از سوی مالکان و صاحبان آثار برای نمایش فیلم هایشان در این شرایط وجود ندارد.
به این ترتیب عملا تمام فیلم‌های اکران دوم بهار و اکران نخست تابستان هستند که هم چنان روی پرده‌ها در حال نمایش هستند و کمتر تهیه کننده و پخش کننده سینمایی تاکنون تمایل برای پرکردن فرم‌های نمایش فیلمش را نشان داده است.

در حقیقت شرایط کنونی سینمای ایران و مهرماهی که بر آن گذشت را تنها می‌توان این طور توصیف کرد که حداقل این ماه برای سینمای ایران مهری به همراه نداشت.
بحران جدی سینمای ایران را اکنون می‌توان در کنار همزمانی با اعتراضات شهروندان به مرگ مهسا امینی در کشور و موضع‌گیری سیاسی تعدادی از هنرمندانی که در ردیف ستارگان سینما بودند را در یک بخش و دسته ارزیابی و بررسی کرد. کما این که تداوم ناآرامی‌ها در کشور و به دنبال آن فاصله گرفتن مردم از فضا‌های تفریحی از جمله سالن‌های سینما، منجر بله بروز تکانه‌های مالی و روانی بر پیکر نحیف سینمای ایران شده است.
این تکانه ها، اما در حالی بر پیکر سینمای ایران وارد می‌شوند که دوران نقاهت پس از کرونا برای سینمای ایران طی نشده بود و ترک عادت سینما رفتن توسط بخشی از شهروندان به اصطلاح سینما رو هنوز درمانی نیافته بود. به این ترتیب در حالی که صنعت سینمای ایران و بیش از آن مساله سینماداری در کشور دچار بحران جدی بود، باری مضاعف بر دوش سینمای ایران افتاد.

سال‌های بد سینمای ایران

البته اولین ضربه بر پیکر نحیف سینمای ایران از زمستان سال ۱۳۹۶ بود که خود را به رخ کشید و در پاییز و زمستان سال ۱۳۹۸ پس از اعتراضات بنزینی و حادثه تلخ سقوط هواپیمای اوکراینی در کشور به اوج خود رسید و حتی با مساله تحریم جشنواره فیلم فجر نیز در همان سال همراه شد.
دور جدید هم افزایی بحران در سینماها، اما از تابستان امسال آغاز شد و در نهایت در هفته آخر شهریور به اوج خود رسید به طوری که میانگین بیننده سینمای ایران در این هفته از ۶۰۰ هزار نفر به حدود ۲۳۰ هزار نفر کاهش یافت.

عواملی که دست به دست هم داده اند

این در حالی بود که هر سال با آغاز مهرماه و فصل مدارس و افزایش بار ترافیک در شهر تا حد زیادی از مخاطبان سینما به طور موقت کاسته می‌شد، اما این بار با تعطیلی‌های پیاپی و کاهش زمان سانس‌های شبانه از حدود ۲۳:۴۵ به ساعت ۲۲ و حتی در برخی سینما‌ها به بازه زمانی زیر این ساعت، کاهش حضور شهروندان برای تماشای فیلم‌ها افزایش یافت.
در همین حال بحران ترافیک اکران فیلم‌های مانده نیز مساله‌ای بود که بسیاری از سینماداران را امیدوار می‌کرد که به ناگاه با تغییر نظر صاحبان آثار این مساله نیز بدون امکان اجرایی باقی ماند.
کما این که در حالی که تصور می‌شد سالن‌های سینما باید منتظر اکران ۳ فیلم ملاقات خصوصی، خط استوا و گیج‌گاه باشند به ناگاه با توجه به شرایط فعلی سینما‌ها که به کاهش سانس و البته کم شدن مخاطب منجر شد، این فیلم‌ها نیز به روی پرده نرفتند تا سینما‌های کشور پس از ماه صفر نیز با همان روند قبلی به فعالین خود ادامه دهند.
این روند در واقع به این معناست که چرخه اکران سینما‌های کشور در حالی با بحران مواجه شده که عوامل هیچ فیلمی اکنون در این شرایط، حاضر به اکران فیلمش نیست و وزارت ارشاد نیز تاکنون چند پیشنهاد شورای صنفی اکران را رد کرده است.

بیشتر بخوانید: آیا سینما‌ها در معرض تعطیلی هستند؟

به این ترتیب بود که در حالی که روز ۲۰ شهریورماه، شورای صنفی نمایش از ثبت قرارداد اکران دو فیلم «ملاقات خصوصی» و «گیجگاه» به‌عنوان دو فیلم تازه برای ورود به چرخه اکران عمومی سینما‌ها خبر داده بود، اما هر دو فیلمی که به نظر می‌رسید ظرفیت لازم را هم برای خودنمایی در گیشه و استقبال مخاطبان داشته باشند، تاکنون نقششان بر روی پرده نقره‌ای سینما‌ها قرار نگرفته است و جلسات هفتگی شورای صنفی نمایش نیز هیچ خروجی دیگری برای پیشنهاد فیلم تازه در ویترین سینما‌ها نداشته است!

صاحبان آثار تن به اکران نمی‌دهند

در همین حال این تنها فیلم سینمایی «جنگ جهانی سوم» آن هم به دلیل شرایط قانونی آکادمی اسکار برای از دست ندادن شانس حضور در این رویداد جهانی، با تصمیم شورای صنفی نمایش به‌صورت کاملاً محدود و در یک تک‌سانس سینما مگامال، به‌مدت یک هفته روی پرده رفت. این در حالی است که به گزارش مهر، همزمان با این فیلم «بام‌بالا» از محصولات بنیاد سینمایی فارابی نیز به نمایندگی از سینمای کودک در میانه مهرماه روانه پرده سینما‌ها شد که تا به اینجا فروش به‌شدت ناامیدکننده‌ای داشته است. فیلمی که تندیس بهترین فیلم را از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان کسب کرده است، حالا و با گذشت بیش از دو هفته از آغاز اکران عمومی هنوز ۱۰ هزار مخاطب را نیز به سالن سینما نکشانده و این شاخصی است که به خوبی وضعیت بحرانی سینما‌ها را نشان می‌دهد.

این شرایط در حالی است که شورای صنفی اکران در یک ماه اخیر، جلسات هفتگی خود را برگزار کرده، اما تاکنون هیچ فیلمی قبول نکرده برای اکران در شراسیط اعتراضات مردمی و شهروندان در صف اکران قرار بگیرد و به نظر می‌رسد روند اعتراضات اخیر به صورت جدی اثر خود را بر روی برنامه اکران و فروش فیلم‌ها گذاشته است. آخرین نوبت جلسه شورای صنفی نمایش نیز در روز یکشنبه ۲۴ مهرماه برگزار شد و هم چنان این شورا نتوانست هیچ کدام از تهیه کنندگان آثار را برای اکران فیلم خود خود راضی کند.

یک راهکار ناتمام، نیم بها شدن بلیت سینما بدون اکران فیلم تازه

در این میان، اما یکی از ابتکاراتی که شورای راهبردی اکران برای عبور از شرایط بحرانی فعلی پیشنهاد داده بود نیز مساله نیم بها شدن بلیت سینما‌ها بود.
به این ترتیب در چهاردهمین نشست شورای راهبردی اکران در ۱۸ مهرماه امسال مصوب شد که همزمان با برگزاری رویداد «سینمای مهر ایران» در استان‌های مختلف، نرخ بلیت نیز به مدت ۲ هفته در سینما‌های کشور به نصف کاهش یابد.

به این ترتیب نیم بها شدن بلیت سینما از تاریخ ۲۱ مهر اجرا شد، اما به نظر می‌رسد حتی همین طرح نیز نتوانست راهی برای نجات این پیکر نیمه جان باشد. کما این که برای مثال و بنا به گزارش سامانه مدیریت فروش و اکران سینما (سمفا) از این تاریخ تا ۲۷ مهرماه، کل فروش سینما‌های خراسان رضوی در ازای نمایش ۱۵ فیلم؛ تنها ۵۵۱ میلیون تومان با ۲۷ هزار و ۸۹۲ مخاطب بوده و مقایسه فروش سینما‌های خراسان رضوی در بازه زمانی مزبور با یک هفته قبل از آن که هنوز طرح اجرا نشده بود، نشان می‌دهد که براساس گزارش سمفا، از ۱۶ تا ۲۱ مهرماه که فروش بلیت با نرخ اصلی بود، کل فروش سینما‌های خراسان رضوی برای ۱۵ فیلم؛ ۲۹۴ میلیون تومان بود و این نشان می‌دهد که میزان فروش افزایش چشمگیری نداشته است.

بیشتر بخوانید: سال‌های پیاپی بدشانسی برای سینما

این در حالی است که تعدادی از سینماداران خراسان رضوی در همین باره به ایرنا گفته بودند که طرح نیم بها شدن بلیت سینما به مدت ۲ هفته را طرحی مطلوب می‌دانند، اما زمان اجرای آن را مناسب نمی‌دانند و معتقدند که این نوع زمان بندی کمک زیادی به فروش آن‌ها نخواهد کرد و هر چند که برخی از شهرستان‌ها بعد اجرای طرح گفته بودند که میزان فروش افزایش یافته است، اما به نظر می‌رسد با توجه به کاهش ۵۰ درصدی فروش و اقبال ناکافی، در نهایت این طرح فایده چندانی برای سینماداران نیز به همراه نداشته است.

سینماداران درخواست اکران فیلم جدید دارند

ناصر روئین‌تن نیز در خصوص وضعیت این روز‌های سینما و تاثیر نیمه‌بها شدن فیلم‌ها در هفته اخیر به ایسنا گفته است که: «مشکل این روز‌های سینما فقط اکران نشدن فیلم جدید است چراکه فیلم‌هایی که اکران می‌کنیم، تقریبا همگی قدیمی شده و مخاطب پیش از این به تماشای آن‌ها نشسته است. اکنون نیز کسانی که به سینما می‌آیند، معمولا تمام فیلم‌ها را دیده‌اند و مجدد به تماشای فیلم می‌نشینند. بر این اساس نیمه‌بها شدن بلیت‌ها تاثیر چندانی نداشت.»

مدیر پردیس سینمایی برفی مشهد با بیان این که اکران فیلم جدید حتی در این وضعیت قطعا مخاطب را به سینما خواهد کشاند، گفت که «اکنون برخی مخاطبان پیگیر اکران فیلم‌های جدید از سینما هستند، اما فیلم جدیدی نیامده که بخواهند تماشا کنند. بر این اساس به نظرم اکران فیلم‌های جدید وضعیت فروش سینما را بهتر کند. سینما با فیلم زنده است و اگر فیلم برای اکران نداشته باشیم، سینما فعال نخواهد بود.»
محمدمهدی قلی‌زاده مدیر پردیس سینمایی راگا نیز درباره شرایط استقبال از فیلم‌های در حال اکران در این سینما گفته است که «افت فروش فیلم‌ها، اتفاق مشهودی است که همه سینما‌ها با آن مواجه هستند.»

این سینمادار هم چنین می‌گوید که: «چند هفته‌ای می‌شود که هیچ فیلم جدیدی اکران نکرده‌ایم و این مساله حتماً بر روی استقبال مخاطبان تأثیر گذاشته است. مخاطبی که به سالن سینما می‌آید، با ترکیبی از فیلم‌های تکراری مواجه می‌شود و این شرایط حتماً بر استقبال مخاطبان تأثیر می‌گذارد. اکثر مخاطبان ثابت و پیگیر ما، همه این فیلم‌ها را دیده‌اند و وقتی به سینما مراجعه می‌کنند، هیچ فیلم تازه‌ای برای انتخاب ندارند.»

در همین حال نیز رئیس شورای صنفی نمایش درباره وضعیت فعلی سینما‌ها گفته است که «در شرایطی هستیم که باید فراتر از سینما به ماجرا نگاه کنیم؛ زیرا آنچه این روز‌ها برای سینما پیگیری می‌کنیم، همانند وضعیت فیلترینگ اینستاگرام است که در هر دو موضوع، دغدغه اصلی «معیشت» است.»
همایون درباره وضعیت اکران فیلم‌هایی که قرار بود مدتی قبل روی پرده بروند و نیز برنامه شورا برای رسیدگی به وضعیت سینما و فیلم‌ها پس از ناآرامی‌های هفته‌های اخیر به ایسنا توضیح داده است که «به تازگی جلسه مفصلی با سینماداران و پخش‌کننده‌ها داشتیم و شورای راهبردی اکران هم هفته قبل جلسه‌ای داشت که برای دو هفته، بلیت سینما‌ها نیم‌بها شد، اما معتقدم تصمیم‌گیری درباره نیم‌بها بودن بلیت سینما‌ها در صورتی جواب می‌داد که تلویزیون همکاری خوبی می‌داشت و اطلاع‌رسانی مفصلی صورت می‌گرفت. ولی در حالی که تیزر هم برای آن‌ها ارسال شده بود، اما متأسفانه اطلاع‌رسانی خوبی نشد. در این شرایط نتیجه نیم‌بها شدن بلیت این بود که اگرچه در بعضی شهرستان‌ها وضعیت بد نبود، اما در تهران هشت درصد افزایش مخاطب داشتیم و ۴۰درصد افت فروش! این افت فروش زمانی اتفاق نمی‌افتاد که پس از نیم‌بها شدن بلیت، حداقل ۵۰درصد افزایش مخاطب می‌داشتیم تا به فروش قبل برسیم.»

دبیر شورای صنفی نمایش در پاسخ به این که در شرایط فعلی جامعه برخی معتقدند کم‌شدن مخاطب سینما به نوعی قهر و بیان اعتراض است و آیا در این وضعیت اصلا باید تلاشی صورت گیرد تا وضعیت سینما بهتر شود؟ گفت: «ممکن است این کم شدن مخاطب، قهر هم تعریف شود، اما به نظرم یک نگاه دیگر هم می‌تواند وجود داشته باشد؛ این که وقتی تصمیم می‌گیریم از خانه بیرون برویم و دوری بزنیم و به سینما برویم، باید اوضاع و احوال خوب باشد. ما نباید این پارامتر را فراموش کنیم که به هر حال التهابات یک ماه گذشته در کشور بر روحیه مردم تأثیرگذار بوده و اخبار و شنیده‌ها و حتی یک آتش‌سوزی در جایی، نگرانی‌هایی را به وجود می‌آورد. من به این پرسش که آیا در این شرایط باید برای سینما رفتن و اکران فیلم‌ها کاری کرد، پاسخ می‌دهم: باید برای حفظ «سینما» کاری کرد. اینکه فکر کنیم تلاش ما در این شرایط برای افزایش فروش گیشه است، اساسا غیرمعقول است، اما اینکه سالن‌های سینما را حفظ کنیم، مسأله‌ای غیرمعقول نیست؛ زیرا اگر این وضعیت ادامه پیدا کند و منجر به تعطیلی سالن‌ها شود سینمادار‌ها از عهده تأمین بودجه برای حقوق کارمندان خود برنمی‌آیند و وقتی سالن سینما تعطیل شود، تعدادی آدم بیکار می‌شوند و به تعداد بیکاران دیگر اضافه خواهد شد.»

با این توضیحات به نظر می‌رسد که نیم بها شدن بلیت سینما در صورتی می‌توانست اثرگذار باشد که فیلم جدیدی روی پرده سینما‌ها رفته باشد.

پیشنهاد‌هایی که سازمان سینمایی نمی‌شنود

مساله دیگر در این میان نیز عدم توجه سازمان سینمایی کشور به پیشنهاد‌ها و شرایط کشور و به طبع آن وضعیت نابه سامان سینما و بحران شدید مالی برای سینماداران است.
در همین حال پیشنهاد‌هایی مانند پخش قسمت‌های جدید سریال‌های پرمخاطب شبکه نمایش خانگی در سالن‌های سینما و یا اکران فیلم‌های روز سینمای جهان که برای نجات موقت گیشه‌ها مطرح می‌شود نیز همگی تاکنون توسط سازمان سینمایی رد شده اند. از سوی دیگر بنا بر گزارش مهر، طرح‌هایی مانند برنامه‌ریزی برای اکران بازی‌های جام‌جهانی نیز متأثر از ناآرامی‌های اخیر و برخی ملاحظات امنیتی، فعلاً مسکوت گذاشته شده و حتی مشخص نیست درباره این پیشنهاد‌ها چه زمانی تصمیم گیری خواهد شد.
در این میان پیشنهاد دیگر که حل مشکل فیلم‌های توقیفی مانند «چپ، راست»، «قاتل و وحشی» و «صدسال به این سال‌ها» و اکران زودهنگام آنان نیز از پیشنهادات اعضای شورای صنفی نمایش بوده که همگی با پاسخ منفی سازمان سینمایی روبه رو شده است.

بیشتر بخوانید: امید سینما بسته شده به بلیت‌های نیم بها!

این شرایط در حالی است که هم چنان حدود ۱۵ فیلم در سینما‌های کشور در حال اکران هستند که امید آن وجود داشت با ادامه اجرای طرح بلیت شناور در آغاز پاییز و همچنین با اکران فیلم‌های جدید از جمله اکران عمومی فیلم «جنگ جهانی سوم» که نماینده ایران در اسکار است، گیشه سینما‌ها پس از دوران رکود کرونا و بازگشت عادت سینمارفتن به روزانه‌های شهروندان شاید فروش فیلم‌ها نیز با تغییرات چشمگیری مواجه شود، اما به نظر می‌رسد که روند حوادث و ناآرامی‌هایی که هفته گذشته در سطح جامعه پیش آمده، بر کم شدن فروش سینما‌ها و کاهش مخاطبان سینما بی‌تاثیر نبوده و این موضوع توسط سخنگوی انجمن سینماداران نیز در تلویحا تایید شده است.

با این حال با نگاهی به میزان فروش فیلم‌های درحال اکران، بر اساس اطلاعات سامانه مدیریت فروش و اکران سینما (سمفا) مشخص می شود که سه فیلم پرفروش امسال همچنان «انفرادی»، «سگ بند» و «علف‌زار» هستند که البته به نظر می‌رسد ممکن است در هفته‌های آینده «علف‌زار» جای خود را به فیلم‌های دیگری بدهد.
بر اساس این آمار فیلم «انفرادی» به کارگردانی مسعود اطیابی که از اردیبهشت‌ماه روی پرده رفته با حدود ۶۷ میلیارد تومان فروش و بیش از ۲ میلیون نفر مخاطب در صدر گیشه سینما در سال ۱۴۰۱ قرار دارد.
«سگ بند» به کارگردانی مهران احمدی با بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تماشاگر حدود۴۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان فروش داشته است.

فیلم «علف‌زار» به کارگردانی کاظم دانشی هم فعلاً ۵۸۶ هزار نفر تماشاگر داشته و تاکنون بیش از ۲۰ میلیارد تومان بلیت فروخته است؛ و باید توجه کرد که تمامی این فیلم‌ها مربوط به اکران بهار هستند و تاکنون حتی هیچکدام از فیلم‌های اکران تابستان نتوانستند به سه سرلیست این فهرست نزدیک شوند.
در حقیقت با نگاهی به سمفا و هم چنین فهرست فیلم‌های روی پرده می‌توان دریافت که تقریبا تمامی فیلم‌های روی پرده بیش از سه ماه سابقه اکران دارند و پرفروش‌ترین فیلم نیز مربوط به اکران اسفند سال ۱۴۰۰ است که هم چنان در صدر پرفروش‌ترین فیلم جا خوش کرده است.

در این میان یکی از راهکار‌هایی که در دوران کرونا توانست برخی از سرمایه گذاران و مالکان آثار را راضی به اکران فیلم هایشان کند مساله ضمانت فروش فیلم‌ها برای ورود به چرخه اکران بود که در نهایت پشتوانه‌ای برای ترغیب فیلمسازان شد و به نظر می‌رسد در دوره جدید معاونت سازمان سینمایی و وزارت ارشاد دولت سیزدهم هنوز جمع بندی در این زمینه انجام نشده است.