جنگ ایران و عربستان چقدر محتمل است؟

اقتصاد۲۴-روز گذشته رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، در جمع خبرنگاران در فرانسه خبر داد مذاکرات وین بر سر احیای برجام متوقف شده است. مالی گفت: فروش پهپاد توسط ایران به روسیه و ناآرامی‌های اخیر در ایران تمرکز آمریکا را از توافق هسته‌ای برداشته است و واشنگتن هم‌اکنون سیاست تحریم و فشار را علیه ایران دنبال خواهد کرد.

همزمان اتحادیه اروپا نیز تحریم‌های جدیدی علیه ایران وضع کرد. جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اظهاراتی آنچه «خشونت غیرقابل قبول» علیه معترضان خوانده را محکوم کرده و گفته ما تحریم‌های اضافی علیه ایران اعمال می‌کنیم.

علاوه براینها خبرسازی منابع آمریکایی درباره خطر حمله ایران به عربستان نیز در چند روز گذشته جنجال‌های سیاسی زیادی را به دنبال داشته است.

بعد از تهدیدات عربستان توسط سردار سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران در جریان ناآرامی های ایران منابع آمریکایی مدعی شدند که ایران قصد دارد به برخی مواضع عربستان حمله نظامی کند. در پی این ادعا دو بمب افکن آمریکایی که توسط دو هواپیمای اسرائیلی مشایعت می‌شد، بر فراز خاورمیانه به پرواز در آمدند. در همین باره «یک مقام بلندپایه» در پنتاگون در این خصوص عنوان کرد که پرواز دو بمب افکن B-۵۲ بر فراز خاورمیانه، پیامی برای ایران بود، زیرا مقامات آمریکایی و عربستانی تهدیدی قریب الوقوع برای عربستان سعودی را پیش بینی می‌کنند. همچنین آن‌ها مدعی شدند که آمریکا تهدید فراینده ایران برای عراق را که نیرو‌های آمریکایی در تعدادی از پایگاه‌های نظامی این کشور مستقر هستند، زیر نظر دارند.

بعد از این اقدام ایالات متحده و اسرائیل، سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از ساخت موشک بالستیک هایپر‌سونیک پیشرفته خبر داد که قادر است از سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته عبور کند و آن‌ها را هدف قرار دهد. حاجی‌زاده تصریح کرد: این موشک جدید از همه سامانه‌های سپر موشکی عبور می‌کند و فکر نمی‌کنم تا ده‌ها سال بعد هم فناوری‌ای پیدا شود که بتواند با آن مقابله کند. این موشک سامانه‌های ضدموشکی دشمن را هدف قرار می‌دهد و یک جهش بزرگ نسلی در حوزه موشکی است.

در مجموع، اتفاقات اخیر گمانه زنی‌های بسیاری را در خصوص تحولات و رویداد‌های احتمالی در خاورمیانه را رقم زده است. به نظر می‌رسد با توقف مذاکرات برجام و وضع تحریم‌های جدید آمریکا و اروپا علیه ایران و همچنین روی کار آمدن دوباره نتانیاهو در اسرائیل، باید منتظر تحولات در منطقه باشیم.

عربستان فروپاشی می‌خواهد نه جنگ

در همین خصوص حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل بین المللی و امنیتی در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «به نظر من آنچه این روز‌ها شاهدش هستیم، صرفا فضاسازی تبلیغاتی از طرفین ماجرا است و خیلی جای نگرانی نیست. اگر ایران ساخت موشک‌های هایپر سونیک خود را اعلام کرده به دلیل این است که سعی دارد علاوه بر اثبات توان نظامی خود، جایگاه خود در منطقه را نیز تثبیت کند و اقداماتی از این دست، برای دستیابی به این هدف لازم است. زیرا وقتی موازنه قدرت در خاورمیانه به ضرر ایران تغییر می‌کند، ما باید به گونه‌ای عمل کنیم که شرایط دوباره سامان بگیرد. برای ایجاد موازنه هم افزایش توان نظامی بسیار حائز اهمیت است. به هرحال وقتی آمریکا انواع و اقسام سلاح‌ها را در اختیار اسرائیل قرار می‌دهد، ما باید به فکر توان نظامی خود باشیم. در مجموع اگر کشور‌هایی به دنبال ثبات در منطقه هستند، نباید موازنه قدرت را برهم بزنند.»

وی با اشاره به پرواز دو بمب‌افکن ایالات متحده عنوان کرد: «این نخستین بار نیست که آمریکا دست به چنین اقدامی می‌زند. بار‌ها در برهه‌های مختلف ایالات متحده برای عملیات روانی خود اقداماتی از این دست انجام داده و اصلا جای نگرانی نیست. مقامات این کشور همواره برای اینکه جدیدت خود را اعلام کنند و بتوانند به ایران پیام قدرت نمایی بدهند، چندین بار دیگر هم از این قبیل اقدامات انجام داده اند؛ بنابراین خیلی نباید به این‌ها بها داد.»

این کارشناس مسائل بین الملل در خصوص عملیات سایبری ایران در دوماه گذشته، نیز تصریح کرد: «باید توجه داشت که این عملیات‌ها همیشه در حال انجام هستند و نه اولین بار است و نه آخرین بار خواهد بود. این هم صرفا مختص ایران نیست و اکثر کشور‌ها چنین عملیاتی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. یعنی عملا علیه ایران هم انجام می‌شود و مقوله عجیب و یا کم سابقه‌ای نیست. اما به هرحال طی ماه‌های اخیر، این دو حمله سایبری بازتاب رسانه‌ای پیدا کرده است؛ لذا نباید ایران را صرفا محکوم کرد. اگر هم ادعا‌هایی مطرح می‌شود صرفا در راستای ایران هراسی است.»

بهشتی پور درخصوص پروژه ایران هراسی و بعضا برخی شباهت‌ها با پروژه عراق‌هراسی که پیش از سال ۲۰۰۰ کلید خورده بود، گفت: «این دو مقوله تا حدود زیادی با یک دیگر متفاوت است. به هرحال ادعایی که غرب در خصوص عراق مطرح می‌کرد دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی بود که بعد از حمله هم معلوم شد، عراق چنین سلاحی در اختیار ندارد. اما به طور کلی در هر دو موضوع ایران و عراق، کشور‌های غربی و اسرائیل و عربستان در تلاش هستند این پیام را به جهان انتقال دهند که ایران یک خطر بالقوه برای کشور‌های منطقه است. به همین دلیل هم ایران را بار‌ها در حوزه‌های مختلف مانند حمایت از تروریسم و فعالیت‌های خارج از چارچوب هسته‌ای و نقض حقوق بشر، بی ثبات سازی منطقه و... متهم کرده اند و اقدامات تبلیغاتی بسیاری را کلید زده اند. اما در مجموع به نظر من آمریکا تمایلی به حمله به ایران ندارد. آن‌ها بیشتر به دنبال این هستند که ایران از داخل دچار فروپاشی شود. آن‌ها می‌خواهند از مشکلاتی که ما در درون داریم بی دلیل به گردن خارجی‌ها می‌اندازیم استفاده کنند و نظام سیاسی را از درون متلاشی کنند.»

عربستان نه، اما شاید اسرائیل جنگ بخواهد

همچنین قاسم محبعلی تحلیلگر مسائل خاورمیانه در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «در درجه اول به نظر می‌رسد که این قبیل تحرکات صرفا جنبه جنگ روانی و تبلیغاتی داشته باشد. بالاخره در این اختلافات و تخاصماتی که وجود دارد، طرفین از این قبیل ابزار‌ها استفاده می‌کند. اما نباید این نکته را نادیده گرفت که تاریخ خاورمیانه نشان داده که به هیچ عنوان قابل پیش‌بینی نیست. زیرا بازیگران زیادی در آن حضور دارد. یعنی از بازیگران خرد غیردولتی و تروریستی تا بازیگران بزرگ منطقه‌ای و بین المللی که دولتی هستند و رقابت‌ها بسیار شدید است؛ لذا بعید نیست که خواسته یا ناخواسته گروهی شرایط را برهم بریزد؛ بنابراین نمی‌توان پیشبینی کرد که فردا چه اتفاقی در منطقه رخ می‎دهد.»

وی ادامه داد: «اما ادامه این روند برای ایران هزینه‌های به مراتب بیشتری در بر دارد. یعنی حتی اگر جنگ هم رخ ندهد، هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داخلی و بین المللی ایران را بالا می‌برد. ضمن اینکه این‌ها منجر به ایجاد هزینه روی اقتصاد و سرمایه‌گذاری خارجی در ایران خواهد شد. واقعیت این است که ایران در شرایطی قرار دارد که تحرکات اخیر بیشتر روی ما تاثیر می‌گذارد تا باقی کشورها؛ بنابراین من توصیه می‌کنم حدالامکان از این قبیل موارد دوری کنیم. لزومی ندارد در شرایط موجود برای کشور ایجاد هزینه کنیم.»

این کارشناس خاورمیانه افزود: «در بیش از یک سال که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرده همواره تاکید بر ایجاد ارتباط موثر و دوستانه با همسایگان و کشور‌های منطقه داشته است. حال اگر نخواهیم بگویم مهمترین، اما عربستان یکی از مهمترین همسایگان ماست؛ بنابراین اقدامات اخیر ایران برخلاف مواضع رسمی دولت بوده و عملا ادعا‌های دولتی‌ها را نقض کرده است. زیرا اگر به دنبال بهبود روابط با همسایگان هستیم، حمله سایبری نه تنها کمکی به دستیابی به این هدف نمی‌کند بلکه مناسبات منطقه را هم برهم می‌زند. برهم خوردن مناسبات منطقه هم در نهایت منجر به حضور بیشتر آمریکایی‌ها در منطقه می‌شود که پرواز دو بمب افکن ایالات متحده را هم در همین زمینه می‌توان تحلیل کرد؛ بنابراین ما واقعا سودی از افزایش تخاصم با عربستان نمی‌بریم.»

وی در خصوص اظهارات برخی مقامات ایرانی مبنی بر دخالت‌های عربستان در مسائل داخلی کشور، تاکید کرد: «به نظر من این ادعا صرفا به معنی ضعف جمهوری اسلامی است و من قبول ندارم که عربستان این قدرت و توان را دارد که در مسائل داخلی ایران دخالت کند. ما به مراتب کشور قدرتمندتر با مردم فهیم‌تر و هوشمندتری هستیم که کشوری مثل عربستان بتواند در معادلات داخلی ما تاثیر بگذارد؛ لذا لزومی ندارد با چنین ادعا‌هایی به آن‌ها اعتبار و قدرتی بدهیم که ندارند؛ ما باید از تهدید کشور‌های کوچکتر خودداری کنیم، زیرا اعتباری برای ما ندارد.»

محبعلی در خصوص اینکه آیا احتمال جنگ مستقیم میان ایران با کشور‌هایی مانند عربستان وجود دارد یا خیر، گفت: «به نظر من بعید است کشور‌های عربی بخواهند با ایران وارد جنگ شوند. زیرا این مساله هزینه زیادی برای آنها دارد و بعید می‌دانم چنین چیزی در سیاست هایشان وجود داشته باشد. اما نباید تحولات داخل اسرائیل را نادیده بگیریم. به هرحال بازگشت چهره تندرویی مثل نتانیاهو که دشمنی بسیار زیاد و عمیقی با ایران دارد، قطعا نیازمند آن است که مورد توجه قرار گیرد. نتانیاهو همواره بعد از اینکه برجام شکست خورد به دنبال گزینه نظامی بود و الان هم قطعا از این مسئله منصرف نشده است.»