گسترش برنامه هسته‌ای زیر سایه فشار و قطعنامه

اقتصاد۲۴- در روزی که وزیر امور خارجه در یک نشست خبری از آمادگی ایران برای توافق احیای برجام به‌شرط رعایت خطوط قرمز جمهوری اسلامی سخن گفت، رئیس سازمان انرژی اتمی با توضیحاتی درباره اقدام متقابل ایران در راستای تولید اورانیوم ۶۰ درصد در واکنش به قطعنامه هفته گذشته شورای حکام آژانس، گفت که «کل این عملیات در چارچوب موازین و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.»

به گزارش پیام ما،  پر بیراه نیست اگر بگوییم فاصله ایران و آمریکا بیشتر از هر زمان در یک دهه گذشته است و روابط تهران‌-‌واشنگتن سردتر از هر زمان در این بازه زمانی؛ روابطی که البته نه‌تن‌ها در این یک دهه، بلکه از بیش از چهار دهه پیش به این سو، هرگز به‌طور مستقیم برقرار نبوده و اگر هم تعامل و گفت‌وگویی بوده، با واسطه و میانجی‌گری یک کشور و بازیگر ثالث برقرار شده است. آن‌چه، اما حالا فضای تعاملات دیپلماتیک غیررسمی، غیرمستقیم، و نه‌چندان دوستانه جمهوری اسلامی و ایالات متحده را با چالشی مضاعف مواجه کرده، از قضا رویکرد تازه و متفاوتی است که از سوی یکی از مهمترین واسطه‌های دیپلماتیک میان تهران-واشنگتن اتخاذ شده و درنتیجه امید به بهبود روابط ایران و آمریکا را نیز به کمترین میزان در تمام این یک دهه کاهش داده است. بحث بر سر مواضع تازه‌ای است که اتحادیه اروپا نسبت به جمهوری اسلامی پیش گرفته است. آن هم در حالی که واکنش تهران به این تغییر موضع اروپایی، مطابق انتظار اقدامی متقابل بود و در راستای کاهش بیش از پیش تعهداتی که جمهوری اسلامی به‌موجب توافق برجام در سال ۲۰۱۵ میلادی برعهده داشت.

اقدامی که سازمان انرژی اتمی ایران با غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم در سایت فردو رقم زد تا به قطعنامه‌ای پاسخ دهد که در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصویب رسید. قطعنامه‌ای انتقادی در خصوص چند و، چون همکاری‌های ایران با آژانس که آمریکا و تروئیکای اروپا [آلمان، فرانسه و انگلیس]پیشنهاد کرده و فشار بسیاری بر دیگر اعضای حاضر در آن نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آوردند تا به قطعنامه پیشنهادی‌شان رای مثبت بدهند. لابی و رایزنی‌هایی که در نهایت موثر واقع شد و در حالی واکنش تهران را در راستای کاهش تعهدات برجامی و افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم در پی داشت که نماینده روسیه این واکنش تهران را «قابل پیش‌بینی» می‌داند و معتقد است «تروئیکای اروپا» که به ایران به‌خاطر این تصمیم انتقاد می‌کند، «نقش خودشان در این تحولات را فراموش کرده‌اند.».
اما این تنها واکنش به مجموعه این تحولات در راستای افزایش تنش در روابط ایران و اروپا نبود. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران که پیش از این و پس از اعلام تصمیم جمهوری اسلامی مبنی بر تولید اورانیوم ۶۰ درصد در فردو گفته بود «فشار و قطعنامه سیاسی چیزی را تغییر نمی‌دهد»، دیروز در حاشیه نشست هفتگی هیئت دولت در این رابطه اظهار نظر کرد. او با تکرار آن‌چه درباره فشار و قطعنامه سیاسی گفته بود، این رفتار تروئیکای اروپا را «از جنس عدم توجه به روند توافق و مذاکرات» توصیف کرده و البته در توضیح واکنش تهران، گفته «کل این عملیات در چارچوب موازین و مقررات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.» محمد اسلامی همچنین در اظهاراتی دیگر که در جریان یک گفتگو با ایسنا مطرح کرد، با تاکید بر اینکه برنامه توسعه صنعت هسته‌ای ایران در چارچوب پادمان جامع است، تصریح کرد: «ما این برنامه را با وجود تحریم‌های ۲۰ ساله پیش می‌بریم.» او با استناد به آن‌چه «مذاکرات و اسناد نهایی» خوانده و ظاهراً خواسته بدون اشاره مستقیم به «برجام» استناد کند، گفته طرف مقابل اذعان کرده که شواهدی مبنی بر اینکه «ایران انحرافی از برنامه صلح‌آمیز داشته، وجود ندارد.» اسلامی همچنین از اقدامات متقابل جمهوری اسلامی از جمله «گازدهی به زنجیره‌های جدید در نطنز و شروع تولید اورانیوم ۶۰ درصد در فردو با حضور بازرسان آژانس» سخن گفته و در حالی اعلام کرده «آقای گروسی اگر می‌خواهند می‌توانند به ایران بیایند» که در ادامه تاکید کرده است: «ما نمی‌توانیم بپذیریم آن‌ها بیایند بگویند ایران «سایت اعلام نشده» دارد؛ جایی که گاوداری است و آهن قراضه در آن می‌فروشند، چطور می‌تواند سایت هسته‌ای باشد؟!» همزمان مشاور تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی در مذاکرات وین نیز آغاز غنی‌سازی ۶۰ درصدی در تاسیسات فردو را که در پی قطعنامه‌ای انتقادی درباره ایران در شورای حکام انجام شد، پاسخ ایران به تحریکات و تهدیدات غرب خوانده و تاکید کرده که «ایران همواره به تحریکات و تهدیدات غرب پاسخ داده است.» محمد مرندی در توییتی تاکید کرد «آمریکا و اتحادیه اروپا باید بدانند که تکبر عواقب دارد.» او در ادامه نوشت: «امید رژیم‌های غربی به تحریم‌ها، لیبرال‌های ایران، اغتشاشگران و تروریست‌ها، تماما شکست خورده است؛ با عمیق‌تر شدن بحران جهانی، اهرم فشار غرب رنگ می‌بازد.».

بیشتر بخوانید: بازگشت جنگ نفتکش‌ها به خلیج فارس

اما شاید مهمترین تحول روز گذشته در این مسیر، مواضعی بود که در جریان دومین نشست خبری وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی با خبرنگاران داخلی و خارجی اتخاذ شد. آن‌جا که حسین امیرعبداللهیان با انتقاد نسبت‌به آن‌چه «مواضع غیر سازنده سه کشور اروپایی و آمریکا در هشت هفته گذشته» خوانده، تاکید کرده «در مسیر دیپلماتیک، گفتگو‌ها برای لغو تحریم‌ها با طرف آمریکایی از طریق اتحادیه اروپا در دستور کار قرار داشته» و گفته «تبادل پیام بین ایران و آمریکا در مسیر دیپلماتیک خود همچنان ادامه دارد.» او البته در عین حال می‌گوید: «در چارچوب رسانه‌ای برخی مقام‌های آمریکایی به مواضع غیرسازنده و ریاکارانه خود ادامه می‌دهند.» وزیر امور خارجه ایران با تاکید بر اینکه جمهوری اسلامی به دنبال دستیابی به توافق خوب و پایدار است، گفته است: «ما مبتنی بر تامین حداکثری منافع ملی با هدف بازگشت به برجام مذاکرات را ادامه می‌دهیم. از نظر ما برجام با همه ضعف و قوت‌ها روی میز است و معتقدیم موضوعی که در پایان دولت قبل و در یک سال گذشته مذاکره شده می‌تواند به نقطه نهایی و توافق برسد.» او همچنین در پاسخ به پرسشی در خصوص آن‌چه وزیر خارجه انگلیس مبنی بر درخواست از تهران برای پذیرش طرحی که از ماه مارس روی میز قرار دارد، گفت: «متن روی میز نتیجه گفتگو‌های چندماهه در وین و ایده‌های مختلف در ماه‌های گذشته است. ما در سه موضوع با طرف آمریکایی هنوز تفاوت دیدگاه داریم و سه کشور اروپایی در این موضوعات با آمریکا همکاری می‌کنند، اما آقای بورل و مورا تلاش دارند به راه‌حلی دست پیدا کنیم. این موضوعات حل مسائل آژانس و تضمین اقتصادی و تسری تحریم به طرف‌های ثالث است.».

اما همزمان با این تحولات شماری از وزیران امور خارجه پیشین و دیپلمات‌های ایرانی که عمدتاً به جناح راست نزدیک هستند، در بیانیه‌ای به برخی تحولات در منطقه و جهان واکنش نشان دادند. بیانیه‌ای که می‌توان آن را به تعبیری مشابه بیانیه‌ای دانست که چندی پیش، شماری از وزیران امور خارجه پیشین و دیپلمات‌های نزدیک به جریان اصلاحات صادر کرده و خواستار تعامل با جهان شده بودند. در بیانیه دیروز وزیران امور خارجه و دیپلمات‌های نزدیک به اصولگرایان، مواضعی متفاوت اتخاذ شد و آن‌ها ضمن محکومیت آن‌چه «اقدامات ناجوانمردانه و ددمنشانه تروریست‌ها و اغتشاشگران و توطئه دشمنان در جنگ ترکیبی علیه جمهوری اسلامی ایران» خوانده‌اند، از خواص جامعه خواستند که «مسئولانه به میدان آمده و با دفاع از کیان اسلام، انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، وظیفه دینی و ملّی خود را ادا نمایند.»