افزایش مرگ ناشی از آلودگی هوا؛ قدمی برای نجات جان شهروندان برداشته نمی‌شود

اقتصاد۲۴- طبق گزارش لحظه‌ای سامانه پایش کیفی هوای کشور، روز جمعه شاخص غلظت آلاینده‌ها از نوع ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در کلانشهر کرج با عدد ۱۴۷ به بالاترین حد در مقایسه با ۸ کلانشهر تبریز، تهران، مشهد، اهواز، شیراز، قم، کرمانشاه و اراک رسید و کرج آلوده‌ترین کلانشهر کشور شد. شنبه هفته گذشته، شهر اهواز به علت غلظت بالای ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون با شاخص ۱۵۴، آلوده‌ترین کلانشهر کشور شده بود. همچنین دیروز شاخص غلظت آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰ میکرون در شهر سنندج به ۳۲۲ رسید که هوای این شهر را در وضعیت خطرناک قرار داد.

طبق گزارش این سامانه، دیروز غلظت آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در شهر‌های اردکان با شاخص ۱۵۱، بندر ماهشهر با شاخص ۱۵۷، باغستان با شاخص ۱۵۲، ملارد با شاخص ۱۵۷، باقرشهر با شاخص ۱۷۶، شهریار با شاخص ۱۵۸ و پاکدشت با شاخص ۱۶۱، کیفیت هوای این شهر‌ها را در وضعیت ناسالم برای تمام گروه‌ها قرار داد. طبق گزارشی که عصر دیروز در سامانه شرکت کنترل کیفیت هوای پایتخت منتشر شد هم، شاخص ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در پایتخت تا شامگاه دیروز به ۸۸ کاهش یافت که وضعیت هوای تهران را به سطح قابل قبول رساند. طبق اعلام این سامانه، تهران در سال جاری فقط ۲ روز هوای پاک داشته، اما ۱۳۸ روز با هوای قابل قبول، ۹۷ روز با هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۱۴ روز با هوای ناسالم تا سطح خطرناک سپری کرده است.

بیشتر بخوانید: بیش از ۲۰ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال گذشته

هشدار‌های بی‌فایده برای آلودگی هوا

طی روز‌های گذشته هشدار‌هایی درباره تاثیر جدی و جبران‌ناپذیر آلودگی هوا بر سلامت ایرانی‌ها منتشر شده است.

مسعود یونسیان؛ استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفتگو با خبرگزاری ایلنا هشدار داد که به ازای یک واحد آلودگی هوا، یک تعداد مشخص به مرگ افزوده می‌شود به این معنا که وقتی ۱۰ واحد به شاخص آلودگی هوا افزوده شود، تعداد مرگ را در همان ۱۰ واحد ضرب می‌کنیم.

این استاد اپیدمیولوژی البته ضمن هشدار‌های خود متذکر شده بود که «مرگ‌های بر اثر آلودگی هوا را نمی‌توان به صورت مستقیم شناسایی کرد، چرا که ما بر اساس یکسری محاسبات به این تعداد رسیده‌ایم. وقتی در یک مزرعه داس برمی‌داریم تا گندم درو کنیم، معمولا دسته‌ها و خوشه‌های بلندتر و بزرگ‌تر درو می‌شوند و خوشه‌هایی که در سطحی پایین‌تر از داس ما قرار دارد درو نمی‌شوند.

آلودگی هوا هم یک انسان جوان سالم و قبراق را نمی‌کشد، اما موجب فوت زودرس می‌شود. فرد مبتلای بیماری زمینه‌ای قلبی و تنفسی اگر قرار بود که مثلا تا ۱۰ سال دیگر زنده باشد بر اثر آلودگی هوا مرگ او زودتر رخ خواهد داد؛ لذا افرادی بر اثر آلودگی هوا فوت می‌کنند که انتظار داشتیم در آینده نزدیک فوت کنند و اکنون به دلیل آلودگی هوا مرگ آن‌ها جلو افتاده است. معمولا افرادی که در مرز سلامت خود با بیماری قرار دارند، بیشتر احتمال دارد که آلودگی هوا موجب مرگ آن‌ها شود. همچنین معمولا افراد بالای ۶۴ سال به دلیل کهولت سن بیماری‌های زمینه‌ای دارند که انتظار داریم این افراد هم از جمله قربانیان مرگ بر اثر آلودگی هوا باشند.»

چند روز پس از این هشدار‌های یونسیان، محمدصادق حسنوند؛ رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوا دانشگاه علوم پزشکی تهران هم، نسبت میان غلظت آلاینده‌های هوا با افزایش بیماری‌ها را تشریح کرد و ضمن ابراز نگرانی از اینکه «غلظت آلایندگی ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در بیش از ۷۰ درصد روز‌های سال گذشته، فراتر از استاندارد‌های جهانی بوده» در گفتگو با خبرنگار ایلنا درباره نتایج برآورد اثرات منتسب به آلودگی هوا بر شهروندان در این مرکز تحقیقاتی گفت: «براساس آخرین برآورد‌های این مرکز، در سال ۱۴۰۰ در شهر تهران حدود ۴ هزار و ۵۰۰ مرگ منتسب به آلودگی هوا و به‌طور خاص؛ ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون داشته‌ایم.

بسیاری از مطالعات نشان داده که آلودگی هوا موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، بروز دیابت و ایجاد بیماری‌های زمینه‌ای می‌شود. مواجهه افراد با هوای آلوده موجب حساس‌تر شدن افراد به بیماری‌هایی مانند کرونا شده و میزان مرگ افراد به دلیل کرونا در مناطقی که هوای آلوده‌تری داشته‌اند بیشتر بوده است.

بیماران قلبی و عروقی، بیماران تنفسی، مادران باردار، کودکان زیر ۵ سال و افراد بالای ۶۰ سال، افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و بیماران سندروم متابولیک یا افراد چاق هم به عنوان گروه‌های حساس، از افرادی هستند که مواجهه با آلودگی هوا موجب تشدید بیماری در این افراد خواهد شد. اگر یک روز نسبت به روز قبل ۵ میکروگرم به غلظت آلاینده‌ها در هوا افزوده شود، ۱۵ تا ۲۰ درصد حملات آسم در افراد افزایش می‌یابد. همچنین به ازای افزایش هر ۵ میکروگرم غلظت آلاینده‌ها، در یک بازه تاخیری ۴۸ساعته حدود ۱۲ درصد بر حملات قلبی و سایر مشکلات قلبی و عروقی افزوده می‌شود.»

حسنوند همچنین درباره اثرات دی‌اکسید گوگرد موجود در هوای آلوده بر سلامتی انسان‌ها گفت: «از سال ۱۳۸۵ ایستگاه‌های سنجش آلودگی در هوای تهران و برخی دیگر از کلانشهر‌های کشور، میزان دی‌اکسید گوگرد را نشان می‌دهند. داده‌های ایستگاه‌ها در رابطه با دی‌اکسید گوگرد از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۹۰ یک روند ثابت بوده، اما از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ غلظت دی‌اکسید گوگرد یک روند کاهشی را نشان می‌دهد که دلیل این موضوع به کاهش ترکیب گوگرد در سوخت‌ها بر می‌گردد. از سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱ دوباره میزان دی‌اکسید گوگرد در هوا به واسطه استفاده از سوخت مازوت در صنایع و نیروگاه‌ها، روند افزایشی داشته.

دی‌اکسید گوگرد تولیدشده به صورت مستقیم می‌تواند به دستگاه تنفسی افراد آسیب بزند یا در هوا با نیتروژن ترکیب می‌شود و ذرات ریزی موسوم به ذرات ثانویه را تشکیل می‌دهد که این ذرات ثانویه می‌تواند وارد دستگاه گردش خون شده و موجب بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی، مرگ و حتی سرطان شود.»

چندی قبل هم عباس شاهسونی؛ رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در توضیح اثرات مواجهه با آلاینده ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در گفتگو با ایسنا گفت: «در سال ۱۴۰۰ تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون بیش از ۸۷ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.»

شاهسونی این نتایج را مبتنی بر آخرین مطالعه وزارت بهداشت در ایران در زمینه آلودگی هوا با عنوان «کمی‌سازی اثرات بهداشتی و اقتصادی منتسب به آلاینده ذرات معلق PM ۲.۵» اعلام کرد و در توضیح باقی نتایج این مطالعه گفت: «این مطالعه در سال ۱۴۰۰ و در ۲۷ شهر تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، همدان، خرم‌آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، شهرکرد، یزد، ارومیه، کرمان، قزوین، بیرجند، قم، زابل، بجنورد، زنجان، بوشهر، اردبیل و زاهدان با جمعیت حدود ۳۵ میلیون نفر انجام شد.

بر اساس این مطالعه مشخص شد در سال ۱۴۰۰ میانگین غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در ۲۷ شهر ذکر شده بیش از ۶ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۵میکروگرم در مترمکعب) و بیش از ۲.۵ برابر استاندارد ملی (۱۲ میکروگرم در مترمکعب) است. همچنین در سال ۱۴۰۰ به‌طور میانگین ۲۴۲ روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM ۲.۵ در ۲۷ شهر ذکر شده بالاتر از رهنمود روزانه سازمان جهانی بهداشت (۱۵ میکروگرم در متر مکعب) بوده است. به استناد نتایج این مطالعه، طی سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ تعداد روز‌های دارای هوای خوب پنج درصد کاهش یافته و شهر‌های تهران، مشهد، اهواز، اصفهان و کرج، کمتر از ۱۰ روز هوای خوب در سال ۱۴۰۰ داشتند.»

شاهسونی در توضیح نتایج دیگری از این مطالعه و درباره مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۰ گفته بود: «میانگین تعداد مرگ منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در ۲۷ شهر مورد مطالعه ۲۰۸۳۷ نفر (در شهر تهران ۶۳۹۸ نفر) بوده و در حالی که به‌طور میانگین، مرگ کل منتسب به ذرات معلق در کشور برابر با ۱۲.۵۹ درصد است، آمار مرگ منتسب در شهر‌هایی نظیر اهواز، تهران، زابل، کرج، اصفهان و دزفول به دلیل درگیری با آلودگی هوای شهری و پدیده گرد و غبار، بالاتر از میانگین کشوری است. همچنین تعداد مرگ به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در سال ۱۴۰۰ در شهر‌های مورد مطالعه به‌طور میانگین ۵۷۴ نفر (شهر تهران ۱۲۰ نفر) میانگین تعداد مرگ به علت سرطان ریه در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال به‌طور میانگین ۵۱۳ نفر (در شهر تهران ۱۶۱ نفر) میانگین تعداد مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی ۴۹۲۳ نفر (در شهر تهران ۱۳۲۲ نفر) تعداد مرگ به علت سکته مغزی منتسب به‌طور میانگین ۱۹۷۲ نفر (۶۶۶ نفر) گزارش شده است.»

شاهسونی ضمن اعلام افزایش ۸۷ درصدی مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ گفت: «تعداد مرگ به علت بیماری‌های ایسکمیک قلبی منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۵ درصد، تعداد مرگ به علت سکته مغزی بیش از ۱۳ درصد، تعداد مرگ به علت سرطان ریه بیش از ۷۲ درصد و تعداد مرگ به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی بیش از ۱۰ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.»

شاهسونی با استناد به نتایج این مطالعه، مجموع هزینه مرتبط با مرگ ناشی از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون را ۸.۱۷ میلیارد دلار (معادل ۲۲۷ هزار میلیارد تومان) برآورد و اعلام کرد که میزان خسارت هم نسبت به سال ۱۳۹۹ بیش از ۹۰ درصد افزایش یافته علاوه بر آنکه کل هزینه‌های مرتبط با مرگ ناشی از همه علل منتسب به ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون (بیماری‌های ایسکمیک قلبی، سکته مغزی، سرطان ریه و بیماری‌های مزمن انسداد ریوی) در کشور در سال ۱۴۰۰ برابر با ۱۱.۳ میلیارد دلار (معادل ۳۱۴ هزار میلیارد تومان) برآورد شده علاوه بر آنکه بیشترین خسارت اقتصادی در کلانشهر تهران (۳.۴ میلیون دلار معادل ۹۴ هزار میلیارد تومان) برآورد شده بود.»

شاهسونی همچنین در اشاره به نتایج مطالعه‌ای درباره هزینه‌های اقتصادی مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در ۹ کلانشهر دیگر علاوه بر تهران که آلودگی هوای بیشتری را تجربه می‌کنند، توضیحاتی ارایه کرد و گفت: «براساس مطالعه‌ای که انجام شده، در شهر اهواز تعداد کل مرگ‌های منتسب به ذرات معلق PM ۲.۵ در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال در سال ۱۴۰۰ به شکل میانگین ۱۰۶۷ نفر، در شهر مشهد ۱۸۹۱ نفر، در شهر اصفهان ۱۶۶۴ نفر، در شهر تبریز ۱۳۱۶ نفر، در شهر شیراز ۹۵۲ نفر، در شهر کرج ۱۲۰۰ نفر، در شهر کرمانشاه ۹۶۶ نفر، در شهر قم ۷۹۲ نفر، در شهر اراک ۴۹۲ نفر بوده علاوه بر آنکه بالاترین میانگین غلظت ذرات معلق PM ۲.۵ در سال ۱۴۰۰ در شهر زابل و بیش از ۱۲ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت گزارش شد که به این ترتیب، بیشترین تعداد روز‌های هوای خطرناک در سال ۱۴۰۰ مربوط به شهر زابل با ۱۵ روز بوده است.»

دیروز هم رییس پژوهشگاه غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با خبرنگار ایلنا هشدار داد که آلودگی هوا تاثیر مستقیم بر افزایش شیوع پوکی استخوان خواهد داشت. افشین استوار در این گفتگو اعلام کرده بود که یکی از دلایل موثر در پوکی استخوان کمبود دریافت ویتامین D است و گفته بود: «این ویتامین از دریافت نور خورشید زیر پوست تشکیل می‌شود.

وقتی به اندازه کافی مواجهه با نور خورشید نداشته باشیم و به دلایلی همچون آلودگی هوا این میزان مواجهه کاهش پیدا کند، در واقع نور کافی دریافت نکرده‌ایم. سالانه نزدیک ۱۷۲ هزار شکستگی ناشی از پوکی استخوان در کشور اتفاق می‌افتد و حدود ۴۲۰۰ نفر نیز به دلیل شکستگی جان خود را از دست می‌دهند. نسبت قابل توجهی از مردم کمبود ویتامین D دارند و نتایج برخی مطالعات در مناطق شهری نشان داده که بالای ۸۰ درصد جمعیت این کمبود را دارند. اکنون در مراحل پایانی انجام یک مطالعه کشوری هستیم، اما نتایج مطالعات دیگری به ما نشان داد که ۴۲ درصد افراد بالای ۶۰ سال (۶۵ درصد بانوان و ۲۵ درصد آقایان) پوکی استخوان داشتند.»