تشدید نگرانی تهران درباره آغاز تجاوز زمینی اردوغان به شمال سوریه

اقتصاد۲۴- در گفت وگوی تلفنی سه شنبه گذشته بین حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان و مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، آخرین وضعیت تحولات مرزی و درگیری‌های نظامی بین دو کشور ترکیه و سوریه مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. در این تماس وزیر خارجه ایران ضمن اشاره به درک جمهوری اسلامی ایران از نگرانی‌های امنیتی ترکیه و لزوم رفع این نگرانی‌ها تاکید کرد: «تحقق این امر مستلزم تداوم گفتگو‌های امنیتی فیمابین دو کشور بوده و توسل به عملیات نظامی زمینی نه تنها کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد، بلکه موجب ایجاد خسارت و پیچیده‌تر شدن وضعیت خواهد شد.» امیرعبداللهیان همچنین آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای ارائه هر گونه کمک به منظور حل و فصل سیاسی مشکلات موجود میان دو کشور اعلام کرد.

وزیر امور خارجه ترکیه نیز در این گفتگو ضمن تشریح وضعیت جاری و مواضع کشورش در قبال آن، از نقش سازنده جمهوری اسلامی ایران تقدیر کرد و مقرر شد این تماس‌ها ادامه یابد. این در حالی است که مولود چاووش‌اوغلو روز شنبه هفته جاری طی سخنانی در هشتمین مجمع گفت‌وگوی مدیترانه‌ای که در رم پایتخت ایتالیا برگزار شد، درباره تجاوز به شمال سوریه تاکید کرد: «همان طور که شمال سوریه را از لوث داعش پاکسازی کردیم، باید به عملیات خود ادامه دهیم و این منطقه را از حضور پ‌ک‌ک و شاخه‌های آن پاکسازی کنیم.» وی ادامه داد: «نیاز به تعامل با دمشق نیز وجود دارد تا مذاکرات در چارچوب کمیته قانون اساسی و روند آستانه سازنده‌تر از امروز باشد. این مسئله برای اطمینان از بازگشت داوطلبانه آوارگان سوری به کشورشان نیز ضروری است.»

چاووش‌اوغلو همچنین گفت: «در عین حال، ما همچنین باید در جنگ خود علیه گروه‌های تروریستی بدون هیچ گونه تبعیض و تمایز بین آن‌ها همکاری کنیم.» در حالی سکان دار سیاست خارجی ترکیه از تلاش برای تعامل با دولت سوریه می‌گوید که منابع خبری اعلام کردند بشار اسد پیشنهاد ملاقات با اردوغان در حضور پوتین را رد کرده است. به دنبال ادعا‌های ماه‌های اخیر مقامات ترکیه در قبال سوریه و مطرح شدن گزینه دیدار میان سران دو کشور با تلاش مسکو، منابع مطلع از رد پیشنهاد پوتین برای برگزاری دیداری سه‌جانبه میان رؤسای جمهور ترکیه، سوریه و روسیه توسط بشار اسد پرده برداشتند.

به گزارش خبرگزاری رویترز به نقل از سه منبع گزارش داد که سوریه پس از بیش از یک دهه قطعی روابط با ترکیه، در برابر تلاش‌های میانجی‌گری روسیه برای برگزاری نشستی میان سران دو کشور مقاومت می‌کند. این منابع رویترز در این باره اعلام کردند، بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه پیشنهاد دیدار با اردوغان، همتای ترکیه‌ای خود با حضور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه را رد کرده است.

طبق گفته یکی از این منابع، دمشق معتقد است که چنین دیداری موقعیت اردوغان پیش از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را تقویت می‌کند؛ به ویژه اینکه موضوع بازگرداندن بخشی از ۳.۶ میلیون آواره سوریه به کشورشان مطرح است. این منبع تاکید کرده است: «چرا یک پیروزی مجانی به اردوغان هدیه کنیم؟ قبل از انتخابات هیچ نزدیکی در روابط وجود نخواهد داشت.» منابع مذکور همچنین اعلام کردند که دمشق پیشنهاد دیدار میان وزرای خارجه ترکیه و سوریه را نیز رد کرده است. یک منبع آگاه دیگر که یک دیپلمات است، به رویترز گفت: سوریه معتقد است که این نشست اگر نتیجه محسوسی به همراه نداشته باشد، بی‌فایده است و خواسته فعلی سوری‌ها خروج کامل نیرو‌های ترکیه از کشورشان است.

بیشتر بخوانید: علی‌اف در تله دالان زنگه‌زور و بازی ناتو!

الکساندر لاورنتیف، نماینده ویژه دولت روسیه در امور سوریه جمعه در سخنانی با اشاره به موانع موجود برای ازسرگیری روابط میان سوریه و ترکیه، از تلاش مسکو برای برگزاری دیداری میان رؤسای جمهور این دو کشور خبر داده بود. این مقام روس اظهار کرد: «احتمالاً دو عامل اصلی مانع از تحقق این عادی‌سازی روابط می‌شود؛ عامل نخست مسئله مرز‌ها و حضور ترکیه در خاک یک کشور مستقل و دارای حاکمیت بوده و عامل دوم نیز حمایت همه‌جانبه ترکیه از مخالفان سوری است. این دو مسئله مانع از نزدیک شدن دمشق و آنکارا می‌شود یا شاید تأثیر منفی در این زمینه دارند.»

با درنظرگرفتن مجموعه تحولات میدانی، سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی به نظر می‌رسد ترکیه چه با اهداف داخلی و انتخاباتی برای شخص اردوغان و چه با هدف توسعه نفوذ منطقه‌ای، تجاوز زمینی به شمال سوریه را برای چندمین بار کلید خواهد زد. اگرچه شرایط نشان داده است که در مقاطع مختلف این تجاوز زمینی ترکیه به دلیل حضور نیرو‌های روسیه در سوریه کنترل شده است، اما اکنون که مسکو به واسطه تداوم جنگ اوکراین تمرکز بیشتری روی این موضوع گذاشته است و به تبع آن حضور کم رنگ تری در سوریه دارد، می‌تواند منافع ایران را به خطر بیندازد. چرا که روس‌ها مهره توازن بخشی بین تهران و آنکارا بوده اند. علیرغم آنکه این گزاره تحلیلی هم وجود دارد که ترکیه به دلایل متعدد سعی نخواهد کرد تجاوز زمینی به شمال سوریه به نقطه‌ای کشیده شود که اختلافات جدی را با تهران به دنبال داشته باشد، اما تا همین جای کار هم ایران به هیچ وجه تجاوز ترکیه به سوریه را در راستای اهداف و منافع خود در منطقه نمی‌بیند.

حال اینکه با آغاز حملات زمینی مناسبات دو کشور ایران و ترکیه در سایه خلاء روس‌ها قابل کنترل و قابل مدیریت باشد؟ سوالی است که پاسخش را علی اکبر فرازی اینگونه می‌دهد: «با توجه به تقابل گفتمانی و تضاد عملکرد آنکارا در برابر تهران ذیل مبارزه با تروریسم، بدون شک هر گونه تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه در آینده می‌تواند به ضرر منافع و امنیت ایران در منطقه بینجامد.» با چنین برداشتی، این دیپلمات باسابقه کشورمان بر این باور است که ترکیه همواره در سایه ادعای مبارزه با تروریسم از حامیان جدی آن‌ها مشخصا در سوریه بوده است.

موید این گفته از نگاه تحلیلگر ارشد حوزه بین الملل به سابقه اردوغان و خانواده او در حمایت از گروه‌های ترویسیتی، چون جیش الحر، جبهه النصره و حتی داعش در سال‌های ابتدایی جنگ داخلی در سوریه باز می‌گردد؛ لذا علی اکبر فرازی در گفت وگویش با «شرق» تصریح می‌کند: «در صورت شروع تجاوز زمینی ارتش ترکیه به شمال سوریه این امکان وجود دارد که آنکارا دور تازه‌ای از حمایت تسلیحاتی، لجستیکی و حتی حمایت مالی و نظامی خود را از گروه‌های تروریستی در شمال سوریه شکل دهد که بدون شک منافع ایران را به مخاطره می‌اندازد، آن هم در شرایطی که هم روسیه و هم ایالات متحده اکنون تمرکز جدی خود را روی جنگ اوکراین گذاشته اند و این فرصت خوبی را برای اردوغان ایجاد کرده است.» 

سکوت و مماشات تهران به دلیل نیاز به ترکیه به خصوص پس از حملات ایران به اقلیم کردستان عراق هم نکته‌ای بود که این تحلیلگر حوزه بین الملل در تشریح آن بر این واقعیت دست می‌گذارد که تفاوت جدی بین تهران و آنکارا در نگاه به کرد‌ها وجود دارد.

بیشتر بخوانید: چراغ سبز آمریکا به اردوغان برای حمله زمینی به شمال سوریه!

به زعم فرازی، ترکیه از اساس همه کرد‌ها را در هر جایی، چه کرد‌های ترکیه، چه عراق، چه سوریه و حتی ایران را دشمن اول و خط قرمز امنیتی خود می‌داند، اما تهران با بینش و خوانشی کاملا عکس، کرد‌ها را از اقوام کهن ایران می‌داند؛ لذا فرازی بیان می‌دارد که نباید و نمی‌توان به دلیل اقدامات چند هفته اخیر ایران در اقلیم کردستان اینگونه تصور شود که تهران در برابر تجاوز ترکیه به سوریه سکوت کرده است تا با همدیگر گروه‌های کردی را از بین ببرند.

این دیپلمات باسابقه کشور در ادامه تحلیل خود به این مهم نیز اشاره دارد که تهران باید واکنش و موضع خود را پیرامون تجاوز زمینی ترکیه به سوریه به شکل صریح به طرف ترک اعلام کند. چرا که از نگاه فرازی امنیت و منافع ملی امری «تعارف بردار» نیست؛ یعنی همان گونه که ترکیه و شخص اردوغان در راستای منافع خود، حتی در نشست سران محور آستانه در تهران و حتی پس از مواضع رهبری از تلاش برای حمله به شمال سوریه گفتند و عمل کردند، تهران نیز باید قاطع عمل کند. البته این تحلیلگر حوزه بین الملل باور دارد که «قرار نیست قاطعیت ایران در برابر ترکیه با جار و جنجال دیپلماتیک و یا حریان سازی رسانه همراه شود.»

در همین راستا فرازی به مصاحبه قبلی خود با «شرق» اشاره دارد که تصریح کرده بود ترکیه و شخص اردوغان عملا در وضعیت نه چندان مناسبی، چه به لحاظ اقتصای و چه به لحاظ سیاسی قرار دارد؛ درگیر شدن با تورم حدود ۸۰ درصدی و جایگاه متزلزل اردوغان در جامعه سیاسی ترکیه، آن هم در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ترکیه برای سال ۲۰۲۳ یقینا باعث خواهد شد که رئیس جمهور ترکیه، نه به حرف‌های تهران گوش دهد و نه به خروجی نشست سران آستانه اهمیت دهد، بلکه آنچه که تعیین کننده رفتار ترکیه در سوریه خواهد بود فقط به تاثیرگذاری اشغال سوریه و به تبع آن ارتقاء وزن اردوغان در جامعه ترکیه و همچنین انحراف در افکار عمومی این کشور (ترکیه) از مشکلات اقتصادی و معیشتی است.

با این بازخوانی از مصاحبه قبلی، دیپلمات پیشین کشورمان اعتقاد دارد باید ایران هم جدی، قاطع، صریح و البته هوشمندانه عمل کند، به ویژه که دیگر روسیه هم تمرکز خود را روی اوکراین گذاشته است، به همین دلیل فرازی تاکید می‌کند که خلاء مسکو می‌تواند منافع ایران را بیش از گذشته به مخاطره بیندازد. در همین راستا این کارشناس حوزه بین الملل احتمال دور خوردن ایران را توسط ترکیه و روسیه را دور از ذهن نمی‌داند.

سفیر پیشین کشورمان در رومانی به بخش دیگری از تحلیل خود می‌پردازد و به دنبال آن بیان می‌دارد که ترکیه هم به موازات روسیه سعی دارد در سایه جنگ اوکراین و نیاز وافر پوتین به آنکارا، شرایطی را رقم بزند که به تحقق منافع اردوغان منجر شود؛ لذا آنکارا در تلاش است از روسیه امتیازاتی را بگیرد، اما برای رسیدن به این نقطه، ترک‌ها هم باید امتیازاتی را به پوتین بدهد. چون که چراغ سبز کرملین در خصوص افزایش واردات گندم و غلات بعد از جنگ اوکراین و نیاز جهانی به این کالا راهبردی و هم چنین مسئله انرژی از جمله حوزه‌های نیاز ترکیه به روس هاست؛ بنابراین ایران باید این هوشمندی را به کار بگیرد که با نوعی دیپلماسی دقیق و منعطف عملاً مانع از دور خوردنش توسط آنکارا و مسکو در سوریه، قفقاز جنوبی و دیگر حوزه‌ها شود.

منبع: شرق