بررسی تغییرات دامنه نوسان بورس در دوره عشقی

اقتصاد۲۴ بررسی اجمالی تاریخچه دامنه‌نوسان در بازار سرمایه ایران به‌وضوح نمایانگر بلاتکلیفی روسای مختلف بازار سرمایه درخصوص این موضوع است. دامنه‌نوسان تا به حال بار‌ها دستکاری شده یا پیشنهادات عجیب و غریبی برای محدودیت‌های مثبت و منفی داشته است، اما آنچه در این بین اهمیت دارد و در حال‌حاضر بازار را رنج می‌دهد نبود یک وحدت‌رویه در دامنه‌نوسان بازار‌های مختلف بورس و فرابورس است.

ناهماهنگی که چنانچه بازار عمق بیشتری داشت و حجم معاملات بالاتری، هسته معاملات را نیز دچار مشکلات متعددی می‌کرد. رئیس فعلی سازمان بورس نیز از همان ابتدا با موضوع دامنه‌نوسان گلاویز بود. عشقی در اولین نشست خبری خود در سمت ریاست سازمان بورس اعلام کرد: «دامنه‌نوسان ابعاد مختلفی دارد که سازمان درحال بررسی آن است تا متناسب با شرایط بازار درمورد آن تصمیم‌گیری شود.

این مطلوب است که مانند بورس‌های بزرگ دنیا دامنه‌نوسان پویایی داشته باشیم، اما درحال حاضر با عدم‌تعادل در بازار مواجه هستیم و اگر محدودیت دامنه‌نوسان وجود نداشته باشد، این نوسان‌ها شدیدتر می‌شود.» در اواخر سال‌گذشته رئیس سازمان بورس از ایجاد فرآیندی برای تغییر دامنه‌نوسان خبر داد و این نوید را به فعالان بازار سرمایه داد که دامنه به‌تدریج بازتر خواهد شد. در نهایت خردادماه سال‌جاری خبر تغییر دامنه‌نوسان تا مثبت و منفی ۷‌درصد رسید و رئیس سازمان بورس در این خبر گفت پایان سال با رفع این محدودیت، صفوف خرید و فروش حذف خواهند شد.  

درحالی‌که محدوده دامنه ۷‌درصدی فقط برای بازار‌های اول بورس و فرابورس اجرا شد مجید عشقی در مرداد ماه امسال از ادامه تغییرات دامنه‌نوسان به‌صورت فصلی خبر داد و عنوان کرد: «شاید این دامنه‌نوسان بیشتر یا کمتر از ۱۰‌درصد باشد که با توجه به وضعیت تابلو‌های مختلف، قطعا متفاوت خواهد بود.» با گذشت چهار ماه از آخرین اظهارنظر‌های رئیس سازمان بورس درخصوص دامنه‌نوسان امروز یکی از مهم‌ترین مشکلات، نه محدوده دامنه‌نوسان که دامنه‌نوسان‌های مختلف برای بازار‌های متفاوت است. آنچه امروز بازار سرمایه را در این‌خصوص دچار مشکل می‌کند از لزوم حذف یا افزایش دامنه‌نوسان به دامنه‌نوسان یکسان رسیده است.

لزوم وحدت رویه در دامنه‌نوسان

علیرضا تاج بر، کارشناس بازار سهام در این‌خصوص عنوان کرد: دامنه‌نوسان در چند سال‌اخیر همواره از بحث‌های مهمی بوده که در مورد زیرساختار‌های بازار سرمایه توسط فعالان و ارکان بازار پیگیری می‌شد و واقعا تصمیم‌گیری در مورد دامنه‌نوسان یکی از سخت‌ترین تصمیم‌ها است، چون همان‌طورکه بسیاری از افراد اعتقاد دارند محدودیت دامنه‌نوسان نباید وجود داشته باشد؛ بسیاری نیز معتقدند به دلایلی این محدودیت باید وجود داشته باشد، بنابراین اینکه ما به‌صورت دوره‌ای دامنه‌نوسان را بازتر کنیم (استراتژی که اخیرا سازمان بورس در پیش گرفته) تصمیم درستی است، چون از یک طرف دامنه‌نوسان به یکباره باز‌نمی‌شود و از سوی دیگر کسانی که اعتقاد دارند دامنه‌نوسان باید باز شود به خواسته خود می‌رسند.

بیشتر بخوانید: معادله نرخ بهره بانکی و نوسان در بورس

وی ادامه داد: بنابراین این تصمیم درست است، اما ما باید یک مورد را درنظر داشته باشیم و آن این است که یک وحدت رویه‌ای در موردزیرساختار‌ها داشته باشیم. در مورد ساعت معاملاتی یک تجربه داشتیم که ساعت معاملاتی فرابورس مقداری بیشتر شد؛ درحالی‌که بورس بدون تغییر ماند و همین موضوع اعتراض اهالی بازار سرمایه را به‌دنبال داشت. در نهایت نیز این طرح شکست خورد و به حالت قبل برگشت.

در مورد زیرساختار‌ها به‌نظر من کل بازار باید از شرایط یکسانی تبعیت کند، کما اینکه ما می‌بینیم سهم‌های خوبی در بازار وجود دارند که به دلیل محدودیت دامنه‌نوسان با عدم‌اقبال مواجه هستند، به‌خصوص در بازار صعودی، بنابراین من موافقم که خوب است مقدار دامنه‌نوسان به‌صورت دوره‌ای افزایش پیدا کند و بازتر شود، اما اگر قرار است دامنه‌نوسان عدد مشخصی باشد بهتر است که در تمام بازار‌های بورس و فرابورس وحدت رویه‌ای داشته باشند و به یک میزان دامنه‌نوسان داشته باشیم.  

این کارشناس بازار سهام اظهار کرد: دامنه‌نوسان بیشتر یک بحث زیرساختاری و مالی-رفتاری است که روی تصمیم سرمایه گذار اثر می‌گذارد، یعنی سرمایه‌گذاری ممکن است به این نتیجه برسد که سهمی در کف قیمتی قرار دارد و پارامتر‌های بنیادی، پارامتر‌های مناسبی هستند، اما چون دامنه‌نوسان آن کم است ممکن است سراغ این سهم نرود و با توجه به اینکه در بازار سرمایه ما برخی از افراد به‌دنبال این هستند که سریع‌تر به مقصود خود برسند، دامنه‌نوسان کمتر مانع این مساله است.

وحدت رویه و رفتار مشابه در مورد دامنه‌نوسان در بورس و فرابورس منجر به این می‌شود که تبعیضی در این مورد در سهم‌های مختلف یک گروه وجود نداشته باشد و فشار کمتری به هسته معاملات وارد می‌شود.  

تاج بر اضافه کرد: محدودیت‌هایی که روی بخشی از بازار اعمال می‌شوند، ممکن است در زمانی‌که حجم معاملات بالا می‌رود، فشار مضاعفی به هسته معاملات وارد کنند. در حال‌حاضر سازمان بورس می‌تواند سهم‌های با دامنه‌نوسان پنج درصد را به هفت‌درصد تبدیل کند. ما از تغییر دامنه‌نوسان به هفت‌درصد بازخورد مثبتی داشتیم و می‌توان در گام دوم برخی از سهام را فقط به دلیل اینکه در بازار‌های دیگری هستند، تنبیه نکرد و برای آن‌ها هم دامنه‌نوسان مشابهی را درنظر بگیریم.

الان زمان تغییر دامنه‌نوسان است

سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سهام ضمن تاکید بر اینکه آزاد‌شدن محدودیت‌ها در هر زمینه‌ای (دامنه‌نوسان، حجم مبنا و...) به نفع تطهیر روند بازار و جذاب‌شدن آن است، گفت: قطعا نمی‌توان این موضوع را کتمان کرد، اما باید توجه داشت اگر دامنه‌نوسان بازتر یا حتی آزاد شود نیز نمی‌تواند به بهبود روند بازار کمک کند، چون مشکل بازار سهام این نیست، اما این موضوع می‌تواند درمیان و بلندمدت و با بزرگ تر‌شدن بازار، افزایش ذی‌نفعان و رفع ابهامات بازار سرمایه را جذاب‌تر و کارآمدتر کند.

این موضوعی است که باید به سمت آن حرکت کرد و تعدیل فضا و رفع محدودیت‌ها در بازار سرمایه حال‌حاضر که ذی‌نفعان کمتری دارد و بازار کوچک‌تری است، اتفاق بهتری است، چون هنوز بازار داغ نیست و عمق کمی دارد و می‌توان با رفع این محدودیت‌ها و ایرادات آن برای دوره رونق بازار سهام آماده شد.  

وی اظهار کرد: متاسفانه برخی از تغییرات مثبت را در دوره‌های رونق بازار و با آزمون و خطا‌های زیاد شاهد بودیم که مشکلات زیادی به‌وجود می‌آورد، ولی الان که بازار کوچک است و عمق معاملات نیز کم است زمان بهتری برای این تغییرات و رفع محدودیت‌هاست.

حال این محدودیت‌ها می‌تواند دامنه‌نوسان، حجم مبنا یا توسعه ابزار‌ها باشد. باید خودمان را با این شرایط برای دوره رونقی آماده کنیم که قرار است پول‌های سرگردان زیادی وارد بازار شوند. چنانچه بازار سهام در آن زمان با این محدودیت‌ها مواجه نباشد بازار جذاب‌تر و روان تری است.