ادعای وزیر ارتباطات درباره اختلال جزئی اینترنت چقدر واقعی است؟

اقتصاد۲۴- «عیسی زارع‌پور»، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم در حاشیه جلسه دولت در ۳۰ آذرماه،  درباره اختلالات چند روز اخیر در اینترنت کشور گفته که اختلال‌ها «جزئی» بوده و حالا برطرف شده‌است. «زارع پور» در اثبات اظهاراتش، به خبرنگار خبرگزاری دانشجو گفت: «می‌توانید تست کنید». اما این ادعای زارع‌پور چقدر نزدیک به واقعیت است؟ داده‌های فنی چقدر این ادعا را ثابت می‌کنند؟ 
حدود ۳ ماه از افزایش اخلال گسترده دولتی در اینترنت کشور می‌گذرد. البته مشکلات کاربران ایرانی در دسترسی به فضای مجازی، از ماه‌های نخستین فعالیت دولت سیزدهم افزایش یافته بود و آغاز اعتراضات به مرگ مشکوک مهسا امینی تلنگر دیگری بود تا شرایط از آنچه بود نامطلوب‌تر شود. در این مدت، گزارش‌های متعددی از اختلال در اینترنت‌های همراه و خانگی منتشر شده‌است. اینترنت ADSL در بسیاری از استان‌ها با افت شدید سرعت همراه بود و اینترنت همراه نیز، علاوه بر چند هفته قطعی سازمان‌یافته بین ساعت‌های ۱۶ تا ۲۴،  در بسیاری از روز‌ها قطع کامل و یا بسیار کند بوده‌است.

روزنامه اینترنتی فراز در ۳ ماه گذشته، از ۳۰ شهریورماه تا ۲۷ آذرماه، گزارش‌هایی از وضعیت اختلال‌های اینترنتی در سطح کشور منتشر کرده‌است. با استناد به گزارش‌های رصدخانه اینترنتی IODA، دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت در تمام این مدت با اختلال شدید مواجه بوده‌است. روز چهارشنبه ۳۰ شهریورماه و در سومین روز از آغاز اعتراضات خیابانی،  وضعیت اینترنت در استان‌های اردبیل، گلستان، آذربایجان شرقی، البرز، یزد و کرمان با اختلالات گسترده و گاه قطعی کامل همراه بود.  «عیسی زارع‌پور»، همان روز در واکنش به قطعی گسترده اینترنت در کشور گفت: «به خاطر مسایل امنیتی، امروز احتمال دارد محدودیت‌هایی توسط نهاد‌های امنیتی در خصوص سرعت اینترنت ایجاد شود که طبیعی است». او در ادامه گفته بود که «کسی به دنبال قطعی اینترنت نیست».
دو روز بعد، در یکم مهرماه، گزارش‌های IODA از وضعیت اینترنت شرایط بدتری را نشان می‌داد.  وضعیت کلی اینترنت در کشور نسبت به چند روز قبل، با اختلال بیشتری همراه بود. در شبانه‌روز منتهی به روز نخسا ماه مهر، بیشترین اختلال در استان‌های تهران، سمنان، خوزستان، اردبیل، زنجان، البرز و کردستان دیده می‌شد. اخلال دولتی در اینترنت همراه و خانگی، به طور عمده از حوالی ساعت ۲۰ آغاز می‌شد و تا ۱۱:۰۰ صبح روز بعد ادامه داشت. همزمان، گزارش‌هایی نیز از قطعی کامل و چندساعته اینترنت در سه اپراتور «رایتل»، «همراه اول» و «ایرانسل» منتشر می‌شد. کارشناسان حوزه ارتباطات در بحبوحه تداوم اعتراضات، حدس می‌زدند که اختلال‌های اینترنت، گسترده‌تر خواهد شد. گزارش‌هایی نیز از آغاز عملیات قطع دیتا سنتر‌ها منتشر می‌شد که از قطعی کامل اینترنت کشور در روز‌ها یا هفته‌های بعدی خبر می‌داد. آینده اینترنت در کشور به قدری مبهم بود که واکنش چهره‌هایی مثل «ایلان ماسک» را نیز برانگیخت. گروه هکری «انانیموس» نیز در همان بین اعلام کرده بود که دسترسی دولت ایران را به اینترنت قطع خواهد کرد. این، اما فقط یک ادعای غیرفنی بود که تنها برای چند روز، به خوراک خبری برخی رسانه‌ها و کاربران فضای مجازی بدل شد.

حدود دو هفته بعد،  اخلال دولتی در اینترنت همچنان ادامه داشت. بسیاری از کسب‌وکار‌های مجازی در آستانه ورشکستگی بودند و قطعی سراسری ۸ ساعته در اینترنت، روزانه خسارت مالی بسیاری به کشور وارد می‌کرد.  اینترنت همراه، باز به دلایلی که توسط مقامات، «امنیتی» خوانده شد، هر روز از ساعت ۱۶ تا ۲۴ به کلی قطع می‌شد و اینترنت خانگی نیز به مرز درماندگی رسیده بود. به طوری که بارگزاری و بارگیری صفحاتی که دامنه و سرور داخلی ندارند عملا غیرممکن بود. IODA،  استان‌های فارس،  تهران،  البرز و اردبیل را به ترتیب با بیشترین اختلال اینترنتی نشان می‌داد. ادعای مسوولان کشور همچنان ضد نقیض بود و سرنوشت اینترنت همچنان در فضایی غبارآلود معلق بود.

با گذشت دوماه، در واپسین روز‌های آبان‌ماه، قطعی گسترده همچنان در کشور ادامه داشت.  قطعی اینترنت فقط به کسب‌وکار‌های حوزه صنایع و بازرگانی بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان آسیب وارد کرده بود. بسیاری از کسب‌وکار‌های مجازی دیگر قادر به ادامه فعالیت‌شان نبودند. بیش از یازده استان کشور درگیر کندی و یا قطعی گسترده بودند.  پلتفرم‌های اینستاگرام،  واتس‌اپ،  وایبر و چند بازی آنلاین دیگر فیلتر شده‌بودند و عزمی برای رفع فیلترینگ در مسوولان دیده نمی‌شد. همه این‌ها در حالی بود که مسوولان نظامی و امنیتی کشور، از بازگشت آرامش به خیابان‌ها خبر می‌دادند. دست‌برد به فضای اینترنت آزاد، انتقاد بسیاری از کاربران فضای مجازی را علیه «عیسی زارع‌پور» برانگیخت. در میانه‌های آبان‌ماه، اما زارع‌پور با اعلام اینکه «اینترنت ثابت کشور در طول ناآرامی‌ها قطع نبود» در تلاش بود تا به نقطه مثبتی از عملکرد وزارت‌خانه‌اش اشاره کند.

آخرین گزارش رصدخانه اینترنتی IODA از وضعیت اینترنت در ایران که روز ۲۷ آذرماه در روزنامه اینترنتی فراز منتشر شد، علی‌رغم ادعای وزیر ارتباطات، حاکی از ادامه اخلال دولتی گسترده در اینترنت کشور بود. در شب ۳۰ آذرماه نیز، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی از سرعت اینترنت گلایه کردند. فیلترشکن‌ها یکی پس از دیگری از دسترس خارج می‌شوند. دسترسی به سایت‌های داخلی نیز دشوار شده است. آپلود تصاویر با افت سرعت شدید همراه است و پای اینترنت‌های همراه و خانگی نیز لنگ می‌زند.

وزیر ارتباطات ابراهیم رئیسی در حالی از رفع چند «اختلال جزئی» حرف می‌زند که کندی سرعت اینترنت در کشور، هم قابل استناد است و هم مشهود و نیازی به تست نیز ندارد.  کسب‌وکار‌های کشور، روزانه حداقل ۵۰ میلیون تومان و حداکثر ۵۰۰ میلیون تومان آسیب دیده‌اند.  بیش از ۴۱درصد شرکت‌ها، ۲۵ تا ۵۰ درصد درآمد خود را در این مدت از دست داده و حدود ۴۷ درصد نیز، بیشتر از ۵۰ درصد کاهش فروش داشته‌اند. بررسی داده‌های معاونت پژوهشی سازمان امور مالیاتی کشور نیز از خسارت روزانه ۳۰۰۰ میلیارد تومانی ناشی از اخلال دولتی در اینترنت حکایت می‌کند. ۳ماه قطعی اینترنت در ایران، برابر با ۴۳درصد یک سال درآمد نفتی کشور (۲۵میلیارد دلار) ا خسارت‌زا بوده‌است.