محمدباقر قالیباف با حکمرانی نوین به دنبال چیست؟

اقتصاد۲۴- رئیس مجلس که مدت‌هاست با اصطلاح «حکمرانی نوین»، واژه جدیدی در ادبیات سیاسی کشور وارد کرده است، این روز‌ها سعی در تبیین ابعاد این مبحث دارد، هرچند توضیحات او منبعث از مکان و فضایی که در حال سخنرانی یا گفتگو در آن است، متفاوت می‌شود؛ مثلا وقتی سال گذشته در همایش سه‌جانبه وزارت اطلاعات، سازمان اطلاعات سپاه و اطلاعات ناجا سخن می‌گفت، با انتقاد از سرکشی عنان نظام اجرائی کشور توضیح داد: «امروز نظام اجرائی و اداری کشور تبدیل به اسب سرکشی شده که عنان آن در اختیار کسانی که باید در حوزه خود حکمرانی کنند، نیست.

نظام اداری و اجرائی کشور هیچ نسبتی با مبانی باور‌های انقلاب اسلامی ندارد و این چالش بزرگی برای کشور است که باید آن را اصلاح کنیم».

او با تأکید بر اینکه در عرصه حکمرانی نیاز به یک تحول و انقلاب و یک حکمرانی نو داریم، تصریح کرد: «نظام اداری و اجرائی کشور هیچ نسبتی با مبانی باور‌های انقلاب اسلامی ندارد و این چالش بزرگی برای کشور است که باید آن را اصلاح کنیم».

قالیباف با بیان اینکه نظام اجرائی و اداری کشور باید مبتنی بر آرمان‌های امام یعنی خداباوری و مردم‌باوری باشد، خاطرنشان کرد: «ما امروز وظیفه داریم کارآمدی دین در جامعه را نشان دهیم تا اثر آن در زندگی مردم و رفع مشکلات دیده شود».

بیشتر بخوانید: فعال سیاسی اصولگرا: صحبت‌های اخیر قالیباف، شائبه تلاش برای انتخابات آینده را تقویت می‌کند

قالیباف وقتی هم که در هفتم آذر سال جاری به مناسبت فرارسیدن سالروز تشکیل بسیج مستضعفان در مجلس سخن می‌گفت، حکمرانی نو را به تفکر بسیج گره زد و گفت: «نسخه شفابخش فرهنگ بسیجی تکیه بر مردم و باور بر سنت‌های الهی بود و بر همین اساس است که تصریح می‌کنم تا زمانی که این دو باور در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مبنای برنامه‌ریزی و اقدام قرار نگیرد، نخواهیم توانست چالش‌های این عرصه‌ها را حل کنیم؛ لذا تأکید می‌کنم تنها راه برون‌رفت کشور از مشکلات پیش‌رو، مخصوصا در حوزه اقتصاد، نوسازی نظام حکمرانی با بازگشت به مردم و تأکید بر خداباوری به عنوان دو رکن اصلی فرهنگ بسیجی است که باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد».

او همچنین در همایش ملی مسئولیت اجرای قانون اساسی، یکباره حکمرانی نوین را به اجرای قانون اساسی و نه حتی اصلاح بخش‌هایی از آن گره زد و گفت: «در بحث حکمرانی نو که نکاتی را بعضا خدمت مردم در سال‌های قبل تا به امروز گفته‌ام، بر همین نکته تأکید داشته‌ام که آنچه نیاز به تغییر دارد، نگاه ما و نحوه اجرای قانون اساسی بوده و حل مشکلات در تغییر قانون اساسی نیست».

رئیس مجلس ادامه داد: «باید بدانیم حکمرانی یک امر ملی بوده و شعار جناحی نیست که با خواستن یا نخواستن یک گروه یا یک حزب، تعیین تکلیف شود و باید بدانیم کارآمدی ارزش کانونی حکمرانی است».

حال نیز قالیباف در برنامه «ملک سلیمان» که به مناسبت سالروز شهادت سردار شهید سلیمانی تدارک دیده شده بود، از حکمرانی مردمی یاد کرده که خواست شهید سلیمانی بود و گفته است: در مسائل سیاسی داخل کشور آن‌هایی که خودشان را از بقیه انقلابی‌تر یا سوپرانقلابی می‌دانند، برخی مواقع نقد‌های جدی به حاج قاسم داشتند. بعضی وقت‌ها نیز دیگر ایشان را انقلابی نمی‌دانستند و تصور می‌کردند حاج قاسم از ارزش‌های انقلاب عقب‌نشینی کرده است.

نه! ما باید حتما ارزش‌های انقلاب را حفظ کنیم، اما مردم را نیز مانند صحبتی که درباره حرم شد، باید حفظ کنیم و این وظیفه ما است. ما باید خودمان را درست کنیم. امروز بخشی از مشکلات به ما مسئولان برمی‌گردد که مسئول حکمرانی هستیم. مدیریت در بخش‌های مختلف دست ماست، لذا اشکالات بیشتر به ما باز‌می‌گردد.

او افزوده است: «حکمرانی که شهید سلیمانی به آن ایمان داشت که ما متولیان همه باید به آن ایمان داشته باشیم، همان حکمرانی مردمی بود. در جمهوری اسلامی حکمرانی باید مردمی باشد».

قالیباف افزود: «اگر به عنوان متولیان و کسانی که در حال حکمرانی بوده به دنبال ایجاد حکمرانی مردمی هستیم و قصد داریم تحول و نوسازی در حکمرانی ایجاد کنیم که بعد از این حوادث باید انجام گیرد، باید این حکمرانی را به جنس حکمرانی حاج قاسم و به نوع حکمرانی برگردانیم که مردم را محترم بشماریم. باید فهم کنیم که اگر ما بخواهیم جامعه را منسجم کنیم و ارزش‌ها را حفظ کنیم، لازم نیست تلاش کنیم آن‌ها را بسازیم، بلکه باید تلاش کنیم خودمان را بسازیم».

رئیس مجلس شورای اسلامی یادآور شد: «مسئولیتی را که مسئول آن هستیم به درستی انجام دهیم. حضرت آیت‌الله‌العظمی جوادی‌آملی به موضوعی اشاره کردند که ظاهر مردم، باطن مسئولان آن جامعه است؛ خیلی مهم است.

اگر اشکال یا نقدی به جامعه یا بخشی از آن داریم، به باطن ما بازمی‌گردد. همین جامعه نشان داد که وقتی فردی مثل حاج قاسم، صادق است و صداقت دارد، آدم‌هایی که صداقت دارند خود صداقت اخلاص تولید می‌کند. خود صداقت و اخلاص، قدرت تولید می‌کند».

سردرگمی در تعریف حکمرانی نوین در مباحث مختلف رئیس مجلس موج می‌زند، هرچند نباید قضاوت پیش از واقعه داشت و شاید در نهایت طرح یا متنی مدون در این باب منتشر شود که قابل بررسی و حتی دفاع باشد، اما این سخنان نتیجه واضحی برای افکار عمومی نداشته و به نظر می‌رسد فقط بر ضرورت تلاش برای برون‌رفت از شرایط سیاسی و اقتصادی فعلی با اصلاح حکمرانی تأکید دارد.

از این‌رو این سخنان به برنامه تبلیغاتی قالیباف برای انتخابات سال آینده مجلس و با نیم‌نگاهی به انتخابات ریاست‌جمهوری دوره بعد تعبیر می‌شوند و این‌گونه تاکنون از سوی افکار عمومی جدی گرفته نشده، هرچند در بین اصولگرایان به‌شدت مورد نقد و واکنش قرار گرفته است.

با اینکه مخاطب سخنان قالیباف به وضوح مشخص نیست، اما بخش مهمی از اصولگرایان همین سخنان گنگ و مملو از ابهام را برنتابیده و حملات به او کم نبوده است.

برای نمونه رجانیوز، رسانه نزدیک به جبهه پایداری، در گزارشی اظهارات قالیباف را در راستای جذب «بدنه خاکستری جامعه» و «حفظ ایشان در دامان انقلاب» توصیف کرد و نوشت: «خواه عقب‌نشینی در برابر خواسته‌های ناحق شورشیان باشد، خواه همکاری با ظریف و وزیر خارجه بالقوه قلمدادکردن وی. اصلا هم اهمیتی ندارد که در این مسیر و در آینده چه بلایی بر سر کشور خواهد آمد».

در این گزارش آمده است: «نئولیبرال‌های اصلاح‌خواه ابایی از افتادن به ورطه سکولاریسم نیز نداشته و اگر شرایط اقتضا کند، این مطالبه را نیز علم کرده و خواهان جدایی دین از سیاست شده و حتی حکومت پارلمانی را نیز مطالبه می‌کنند.

فرقی هم ندارد شومنی، چون ضرغامی باشد یا تکنوکراتی، چون قالیباف»، البته پیش از این رجانیوزی‌ها از لفظ «تکنوکرات» برای حمله به طیف‌های نزدیک به هاشمی‌رفسنجانی استفاده می‌کردند و این روز‌ها تکنوکرات به کلیدواژه حمله به رئیس مجلس تبدیل شده است.

هفته‌نامه صبح صادق متعلق به معاونت سیاسی سپاه پاسداران هم از قالیباف خواست تا منظورش از حکمرانی نو را بگوید و تنها به تکرار مکررات نپردازد: «برای آنکه دچار تکرار نشوند، باید به طرح عنوان و جعل واژه کفایت نکرده و مختصات و ابعاد آنچه را «حکمرانی نو» خوانده‌اند، ترسیم کنند».

این ارگان مطبوعاتی از قالیباف، مشاوران و همفکرانش خواسته است: «ایده‌ای منسجم، عملیاتی و قابل پذیرش در افکار عمومی ارائه دهند و آن‌گاه برای تکمیل نزد نخبگان و صاحب‌نظران ارائه کنند».

البته گزارش‌هایی از این دست بی‌پاسخ هم نماند و روزنامه «خراسان» در واکنش به حمله پایداری‌ها به رئیس مجلس نوشت: «برخی تحلیلگران معتقدند این اقدام رجانیوز نشان می‌دهد رویکردی که بخش قابل توجهی از اردوگاه اصولگرایی در پیش گرفته‌اند، به مذاق جریان پایداری خوش نیامده است».

وب‌سایت فردانیوز نزدیک به قالیباف در جواب رجانیوز نوشت: «رویکرد دوقطبی‌سازی و خالص‌سازی نیرو‌های انقلاب از شگرد‌های طیف نزدیک به پایداری بوده که ضربات سختی در سطح اجتماعی به این جریان وارد کرده و موجب سوءاستفاده جریان رقیب شده است. اکنون هم این سایت با سیاسی‌کردن مطالبات مردم از روی خواسته‌های اقتصادی و معیشتی عبور کرده و آن را نادیده می‌گیرد.

بهبود شرایط معیشتی و بازکردن گره‌های اقتصادی و تغییر شیوه‌های حکمرانی را که در پی کارآمدسازی نهادهاست، نمی‌توان با انگ‌های قدیمی و سوخته نادیده گرفت».

همان‌طور که اصولگرایان نزدیک به طیف قالیباف که تعدادشان هم کم نیست این روز‌ها روی برد انتخاباتی سال آینده برای حرکت به سمت پاستور حساب ویژه باز کرده‌اند، طیف‌های دیگر اصولگرایی به‌خصوص تندرو‌ها و پایداری‌ها برای مقابله با این تلاش‌ها در تکاپو هستند و همین برنامه برای اصلاح نظام حکمرانی دستاویز حمله و دفاع بین اصولگرایان شده است که نشان از نبود همگرایی و ائتلاف بین اصولگرایان برای اصلاح وضع موجود دارد و مردم معترض به وضع موجود تنها فراموش‌شدگان این ناهماهنگی‌ها که قرار بود در قدرت یکدست‌شده اصولگرایان محو شود، هستند؛ زیرا تعابیر و هدف‌گذاری طیف‌های مختلف اصولگرایی برای تغییرات ضروری، بسته به منافع و مصالح جناح‌های خود آن هم از دستیابی به کرسی‌های مجلس دوازدهم و رسیدن به ریاست‌جمهوری آینده، متفاوت و بعضا در تضاد منافع با سایر اصولگرایان است.

نه دیگر خبری از یکپارچگی اصولگرایان است و نه شعار‌هایی از این دست می‌تواند برای انتخابات آینده نجات‌بخش آن‌ها باشد و بنابراین ارگان اصولگرایی نیازمند طرحی نو در تعریف خود از ائتلاف و یکپارچگی و البته اصلاح حکمرانی است.

قالیباف ابتدا باید «حکمرانی نو» را تعریف کند

رئوفیان گفت: صحبت‌های قالیباف شائبه‌ای به وجود می‌آورد که ایشان می‌خواهند در انتخابات نامزد شوند یا برای راهیابی به یک کرسی یا مسئولیت خطیر در نظام جمهوری اسلامی کار جدیدی را شروع کردند.

غلامرضا رئوفیان، فعال سیاسی اصولگرا، در پاسخ به این پرسش که آقای قالیباف در روز‌های گذشته صحبت از حکمرانی نو را مطرح کرده، در حالی که در گذشته واژ‌هایی مانند سوپرانقلابی و نواصولگرایی از‌جمله واژه‌های پرتکرار رئیس مجلس بوده است، تحلیل شما درباره این صحبت‌ها چیست، گفت: ما در ارتباط با خلق واژه‌های سیاسی که در ادبیات سیاسی ما جا می‌گیرد، معمولا در قالب پیشنهاد یا انتقاد، کلیدواژه‌هایی را به کار می‌بریم مانند آنچه آقای قالیباف در گذشته از عنوان نواصولگرایی یا اخیرا نوحکمرانی مطرح کردند.

وی افزود: خلق این نوع کلیدواژه‌ها قاعدتا صرف بیان موضوع کفایت نمی‌کند، بلکه مهم‌تر از بیان موضوع، باید به جهت رسیدن به یک هدف روشن یا تبیین راهبرد برای دستیابی به آن هدف غایی و نهایی باشد و اگر غیر از آن باشد، فقط بیان‌کردن یک موضوع است.

در حالی که خود آن مسئله باید به عنوان یک موضوع مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرد و منجر به حل مسئله و در نهایت دستیابی به آن هدفی که از تبیین آن راهبرد استفاده می‌کنیم، شود؛ بنابراین خیلی این موضوعات کارگشا نیست.

رئوفیان تصریح کرد: این نوع اظهارات بیشتر کار پژوهشگران، محققان و کسانی است که به عنوان کاوشگران در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند و با هدف حل مشکل و مسئله راهکاری ارائه می‌کنند. مسئله امروز ما در جامعه چیست؟ مسئله امروز ما نارضایتی مردم و افزایش میزان نرخ نارضایتی از نحوه حکمرانی است.

ما باید این معضلات را به عنوان یک موضوع با حضور اندیشمندان، متفکران و کسانی که می‌توانند بعد از بررسی‌ها و تجزیه و تحلیل‌ها نتیجه بگیرند، در دستور کار قرار دهیم و بعد از آن نتیجه خروجی راه‌حلی برای حل مشکلات باشد.