دیپلماسی در آرایش جنگی؛ برجام گروگان جنگ اوکراین!

اقتصاد۲۴- بنابر گزارش روزنامه "اسراییل هایوم"، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا روز سه شنبه به الی کوهن، وزیر امور خارجه تازه اسرائیل گفته که توافق هسته‌ای ایران، کمابیش مرده است. هرچند یک مقام رسمی ارشد آمریکایی در گفتگو با المانیتور، این گزارش را رد کرد، آمریکا و اسرائیل در تمرکز بر سرکوب‌های خشونت بار معترضان در ایران و حمایت تهران از جنگ روسیه در اوکراین، زمینه مشترکی پیدا کرده اند.
یک دیپلمات اروپایی درگیر در گفتگو‌های هسته ای، تهران را (برای شکست آن) مقصر می‌داند. این مقام رسمی به المانیتور گفت که "تهران خود را در کانون طوفان قرار داد: اوضاع داخلی، ارسال سلاح به روسیه و بن بست گفتگو‌های هسته ای. "

منابع آمریکایی و اروپایی می‌گویند در چندین مقطع زمانی در سال ۲۰۲۲، انجام توافق نزدیک بود، اما تهران مانع تراشی کرد و رویگردان شد. آخرین فرصت در سپتامبر حاصل شد. از آن زمان، بروکسل و واشنگتن بر برنامه‌های جایگزین برای انزوای تهران متمرکز شدند و به اعمال فشار بر تهران به خاطر سرکوب‌ها و حمایت از روسیه رو آوردند.

این دیپلمات اروپایی می‌گوید: "قدرت‌های غربی، رویکرد یکپارچه‌ای دارند. تفاوت در این است که برخی اعضا، همچون آلمان، بیشتر در مسائل حقوق بشری فشار می‌آورند. جنگ اوکراین، همه پرونده‌ها را مسموم کرده از جمله گفتگو‌های هسته‌ای ایران را. "

همه این‌ها به معنی مرگ برجام نیست بلکه مسیرش به سمت گورستان را نشان می‌دهد. توافق هسته ای، از بیانیه‌های آمریکا حذف شده و تنها نوعی پایبندی مبهم به دیپلماسی به عنوان بهترین راه جلوگیری از بمب هسته‌ای ایران، جایگزین آن شده است.
حالا ایران می‌گوید که برجام را می‌خواهد. تازه‌ترین تلاش‌های تهران برای احیای برجام، در سفر ۲۸ دسامبر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران به عمان مشاهده شد و نیز دیدار ۲۰ دسامبر وی با جوزف بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در اردن. با این حال بروکسل و واشنگتن، در بدبینی خود نسبت به چشم انداز یک توافق، همراه شده اند.

بیشتر بخوانید: مذاکرات در بن بست؛ غرب منتظر برجام‌های دو و سه

مقام‌های رسمی اتحادیه اروپایی، بطور خصوصی، دیدارهایشان با مقام‌های ایرانی را "دشوار و رو راست" توصیف کرده اند. همان دیپلمات اتحادیه اروپایی به المانیتور گفت: "مشکلی عظیم‌تر از برجام وجود دارد: ایران در کنار کره شمالی، تنها حکومت‌هایی هستند که سلاح به روسیه می‌فرستند. " دیپلمات‌های اتحادیه اروپایی به ایران درباره پیامد‌های حمایت از روسیه هشدار داده اند.

وادیم اسکیبیتسکی، معاون سازمان اطلاعات اوکراین، روز چهارشنبه به رسانه‌های محلی گفت که مسکو تا کنون ۶۶۰ پهپاد ایرانی را در جنگ اوکراین به کار گرفته و هم اکنون ۳۰۰ پهپاد دیگر هم به عنوان بخشی از قرارداد با ایران، به روسیه می‌رسند.

همان دیپلمات اروپایی می‌گوید: "ایرانی ها، بهترین دیپلمات‌ها را دارند و به خوبی آگاهند که روز به روز منزوی‌تر می‌شوند. اما وزارت امور خارجه ایران، قدرتی ندارد همانطور که ابراهیم رئیسی هم چیزی در دستش نیست. " 

حسین موسویان، دیپلمات پیشین ایران می‌گوید: "اکنون توافق هسته ای، از روی میز کنار رفته است، اما هنوز در دستور کار قرار دارد. " به گفته موسویان، اوضاع داخلی ایران، قدرت‌های غربی را از توافق هسته‌ای دلسرد کرد و آن‌ها تصمیم گرفتند که مسائل حقوق بشری را در اولویت قرار دهند. وی افزود: "اروپایی‌ها نقش فعالتری در ایجاد یک اجماع بین المللی علیه ایران برعهده گرفته اند و این بیشتر به خاطر مسئله اوکراین است. می‌شود گفت که در قیاس با آمریکا، اکنون اروپایی ها، کاتولیک‌تر از پاپ شده اند و سیاست‌های خصمانه‌ای را علیه ایران پیش می‌برند. "
یک مقام ارشد آمریکایی دخیل در گفتگو‌های هسته‌ای هم به المانیتور می‌گوید: "در این چند ماه گذشته، ایران تصمیمات بسیار پرهزینه‌ای گرفته است که پیامد‌های زیادی دارد. در داخل صدای اعتراضات مردم را نمی‌شنود، در صحنه بین المللی در کنار جنگ تجاوزکارانه و رو به شکست روسیه قرار گرفته و در صحنه دیپلماتیک، چندین توافق منصفانه را که به گشایش چشمگیر تحریم‌ها می‌انجامید، رد کرده و از همکاری با آژانس هسته‌ای هم رویگردان است. "

این مقام آمریکایی افزود که چنین رفتارهایی، پیامد دارد و "نظام را از مردم ایران و از جهان جدا می‌کند. دولتمردان ایران باید فکر کنند که آیا این چیزی است که خواهانش بودند و ببینند که این راه به کجا می‌رسد. " 

در طرف مقابل یک مقام ایرانی به المانیتور گفت که "تهران از همان آغاز به حصول توافق پایبند بود، اما سیاسی کردن آژانس هسته ای، مانع این کار شد. " این مقام ایرانی، واشنگتن را متهم کرد که منافع اسرائیل را در اولویت قرار می‌دهد. وی گفت: "اسرائیل خواهان یک توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها علیه تهران نیست و آمریکا هم دنباله روی می‌کند. به همین سادگی. " وی همچنین اظهاراتی را به آنگلا مرکل، صدراعظم پیشین آلمان درباره اوکراین نسبت داد که او نگفته بود.

آن مقام ارشد آمریکایی هشدار داد که کشورش بیکار نخواهد نشست تا ایران به گسترش برنامه هسته‌ای اش ادامه دهد و گفت: "ما در سخت‌تر کردن فشار اقتصادی بر تهران، درنگ نخواهیم کرد. " وی افزود: "در حالی که آن‌ها وقتشان را صرف تقویت یک برنامه هسته‌ای می‌کنند که هیچ دستاوردی برایشان نخواهد داشت، ما سرگرم ایجاد گسترده‌ترین اجماع بین المللی تاریخ برای مخالفت با آن و با دیگر سیاست‌های بی ثبات کننده این نظام هستیم. "

همان دیپلمات اروپایی هم می‌گوید: "ایران در حال انباشتن اورانیوم غنی شده است، اما به سمت بمب نمی‌رود. اگر کل چرخه هسته‌ای آن‌ها از خطوط قرمز عبور نکند، آن‌ها در کنترل هستند. "

آن مقام ارشد آمریکایی، اما می‌گوید: "به رغم همه انکار‌های حکومت ایران، هیچ تردیدی در ذهن هیچ کس باقی نمانده که آن‌ها در کنار متجاوز قرار گرفته اند. " وی افزود که این تصمیمی است با پیامد‌های بسیار. وی همچنین گفت: "آن‌ها حامی شماره یک تسلیحاتی کشوری هستند که یک جنگ تحریک نشده را برای کشورگشایی و تجاوز در اروپا به راه انداخت. البته ما امیدواریم که حکومت ایران به سرعت مسیر خود را تغییر دهد. " 

این مقام ارشد آمریکایی افزود: "تمرکز ما بر حمایت از حقوق بنیادین مردم ایران است که با خشونت نادیده گرفته می‌شود، ما کسانی را که مسوول بدرفتاری‌های حقوق بشری هستند تحریم می‌کنیم و گام‌هایی را برای مختل کردن و بازداشتن حمایت حکومت از روسیه در تجاوزش به اوکراین بر می‌داریم و همزمان در‌ها را برای دیپلماسی باز می‌گذاریم چرا که هنوز هم بر این باوریم که بهترین مسیر برای حل و فصل مسئله است. "

آن دیپلمات اروپایی نیز گفت که یک قربانی دیگر شکست گفتگو‌های برجام، توافقی است که برای آزادی زندانیان آمریکایی در ایران به انجام رسیده بود: "یک توافق مبادله زندانی، نهایی شده بود، اما محقق نشد. " همان مقام ارشد آمریکایی تاکید کرد که تماس غیرمستقیم با ایران ادامه می‌یابد تا آمریکایی‌های دربند در ایران آزاد شوند. وی همچنین گفت: "ما به تماس‌های غیرمستقیم با تهران ادامه داده ایم بویژه در زمینه بازداشت "ناعادلانه" سیامک نمازی، مراد طاهباز و عماد شرقی سه شهروند آمریکایی زندانی در ایران. " 

دیپلمات اروپایی نتیجه گیری کرد که تا زمانی که حل و فصلی برای جنگ اوکراین یافته نشود، هیچ پیشرفتی در زمینه توافق هسته‌ای ایران بوجود نخواهد آمد.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی