سرنوشت طرح صیانت به کجا می‌انجامد؟

اقتصاد۲۴- طرح «صیانت از فضای مجازی» را شاید بتوان یکی از جنجالی‌ترین طرح‌های مجلس یازدهم دانست. طرحی که هر وقت اسمی از آن برده می‌شود، موجی از نگرانی در جامعه بروز می‌کند؛ هرچند که به گفته یکی از نمایندگان طی ماه‌های اخیر به دلیل ناآرامی‌ها، محدودیت فضای مجازی از سوی دولت اعمال شده و دیگر نگرانی اجتماعی برای اجرای محدودیت‌ها یا صیانت این فضا معنایی ندارد، اما به هر حال این قصه پرغصه برای کاربران فضای مجازی به چالشی جدی بدل شده است و وقتی حسن نوروزی، نایب‌رئیس کمیسیون مشترک طرح صیانت در گفت‌وگویی خبر داد که این طرح اخیرا در کمیسیون مشترک نهایی شده و به زودی به شورای نگهبان ارجاع می‌شود، باز هم به نگرانی‌های عمومی دامن زد و واکنش‌های زیادی را برانگیخت.

به حدی که مجلس را به واکنش واداشت و سخنگوی هیئت رئیسه مجلس طی گفت‌وگویی این خبر را تکذیب کرد و گفت که طرح صیانت از دستور کار مجلس خارج شده است و طبق آیین‌نامه داخلی مجلس هیچ طرحی بدون تصویب در صحن علنی نمی‌تواند به شورای نگهبان ارسال شود.

ابعاد این خبر و واکنش‌های منفی افکار عمومی به موضوع تا حدی وسیع بود که جلال رشیدی‌کوچی، نماینده‌ای که اکثرا او را به عنوان یکی از جدی‌ترین مخالفان طرح صیانت از فضای مجازی می‌شناسند و این عامل یکی از عمده دلایل شناخته‌شدن او نسبت به سایر همکارانش در مجلس یازدهم است، روز گذشته در صحن علنی با درگیری لفظی با حسن نوروزی نسبت به این موضوع واکنش نشان داد.

اظهاراتی که دو نماینده را مقابل هم قرار داد

در حالی که نمایندگان در حال بررسی ایرادات شورای نگهبان به طرح بانکداری جمهوری اسلامی بودند، جلال رشیدی‌کوچی با حضور مقابل صندلی حسن نوروزی با صدایی بلند او را خطاب قرار داد و نسبت به اظهاراتش درباره تصویب این طرح و ارجاع آن به شورای نگهبان واکنش نشان داد. واکنشی که برای دقایقی جو مجلس را متشنج کرد. رشیدی‌کوچی خطاب به نوروزی گفت: «شما دارید جامعه را به هم می‌ریزید و می‌خواهید مردم را به کف خیابان بکشید، حتی رئیس کمیسیون نیز اظهارات شما را (درباره طرح صیانت) تکذیب کرده است». در همین حین نوروزی از رشیدی‌کوچی درخواست می‌کرد که با صدای آرام‌تر مطالب خود را بیان کند. در نهایت رشیدی‌کوچی با عصبانیت صحبت با این نماینده را نیمه‌کاره رها کرد و رفت.

برخی با مصاحبه‌های نابه‌جا با اعصاب و روان مردم بازی می‌کنند!

گفتنیست؛ دوشنبه هفته جاری حسن نوروزی در مصاحبه‌ای مدعی شده بود که طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی در کمیسیون مشترک نهایی شده و به شورای نگهبان ارسال می‌شود. اما رشیدی‌کوچی این ادعا را تکذیب کرد و در گفتگو با «شرق» گفت که این خبر صحت ندارد و باید بررسی شود که چرا عده‌ای به دنبال برهم‌ریختن امنیت روانی جامعه هستند. رشیدی‌کوچی همچنین تأکید کرد: «کسانی که در این شرایط بدون درنظرگرفتن اوضاع جامعه و حساسیت موضوع چنین ادعا‌هایی را مطرح می‌کنند که هم در اصل آن تردید وجود دارد و هم مردم نسبت به آن حساس هستند، به کشور و مردم خیانت می‌کنند».

با استناد به اینکه از شهریور ماه امسال که بررسی طرح صیانت در کمیسیون مشترک لغو و به شورای عالی فضای مجازی ارسال شد، این عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور توضیح داد: «به صورت رسمی اعلام می‌کنم دیگر چیزی تحت عنوان طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس نداریم و چنین چیزی هم در مجلس تصویب نشده است.

کمیسیون مشترکی هم دیگر در این باره وجود ندارد. سخنگوی مجلس هم در این باره اعلام کرد که این خبر صحت ندارد؛ بنابراین اگر نماینده‌ای در این باره اظهار نظری می‌کند، نقطه نظرات شخصی است». این نماینده مخالف فیلترینگ و محدودیت فضای مجازی اضافه کرد: «تعجب می‌کنم چرا برخی همکاران با مصاحبه‌های نابجا سعی دارند با اعصاب و روان مردم بازی کنند! بنده با توجه به اینکه عضو کمیسیون مشترک بودم، اعلام می‌کنم به بنده اطلاعی از تشکیل جلسات این کمیسیون و تصویب این طرح نرسیده است. چه کسانی که اعضای کمیسیون مشترک از قبل بودند، چه نمایندگان دیگر هیچ یک از این موضوع اطلاع ندارند. هرچند دیگر چیزی برای صیانت‌شدن وجود ندارد و با فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی عملا این اتفاق افتاده است».

رد پای طرح صیانت در بودجه ۱۴۰۲

همان‌طور که رشیدی‌کوچی به عنوان عضو کمیسیون مشترک فضای مجازی اعلام کرده بود که از تشکیل چنین جلسه‌ای بی‌اطلاع است، غلامرضا نوری‌قزلجه، دیگر عضو کمیسیون مشترک صیانت از فضای مجازی که او نیز از مخالفان ایجاد محدودیت در این فضاست، در گفتگو با «شرق» به روشنگری درخصوص تشکیل جلسه غیرقانونی کمیسیون مشترک صیانت بدون اطلاع سایر اعضا پرداخت و گفت: «هفته گذشته برخی به عنوان کمیسیون مشترک جلسه‌ای تشکیل دادند که خلاف آیین‌نامه بود و حتی عدد آن حد نصاب نداشت. نه عدد آن درست بود و نه از قبل این جلسه را اعلام کرده بودند.

حتی شرایط آیین‌نامه‌ای کمیسیون مشترک رعایت نشده بود که از بخش خصوصی و دستگاه‌ها و مرکز پژوهش‌ها کسی در جلسه حضور داشته باشد». نوری‌قزلجه ادامه داد: «حتی حداقل ۱۶ نفر از اعضای کمیسیون در آن جلسه حضور نداشتند و از تارنمای خانه ملت هم این جلسه به صورت مستقیم پخش نشده است. یعنی هیچ یک از موارد فوق رعایت نشده است؛ به همین دلیل این جلسه وجاهت قانونی ندارد. آن‌ها در این جلسه تصمیم گرفته‌اند که این طرح ۱۲ ماده‌ای جدید را تصویب کنند و پنج سال اجرای آزمایشی هم مصوب کنند تا به صحن برود سپس به شورای نگهبان بفرستند».

این عضو کمیسیون مشترک صیانت با اشاره به سخنانی که بین او و سایر اعضای کمیسیون مشترک رد و بدل شده بود، اضافه کرد: «حرف من با این افراد این بود که باید جلسه رسمی کمیسیون تشکیل شود و روی محتوا و هم سال آن بحث شود و هر تصمیمی که توسط همه اعضا گرفته شد به صحن برود. به آن‌ها تأکید کردم اگر این موارد لحاظ نشود این تصمیم موجه نخواهد بود».

نماینده بستان‌آباد به تکذیب این خبر توسط سخنگوی هیئت رئیسه مجلس اشاره کرد و گفت: «اگرچه سخنگوی مجلس این ادعا را رد کرده و گفته است مجلس چنین مصوبه‌ای نداشته است، اما مصاحبه‌های برخی افراد در این روز‌ها چیز دیگری می‌گوید». نوری‌قزلجه همچنین با اشاره به اینکه طرح صیانت اصل ۸۵ شده بود یعنی خارج از صحن علنی و در کمیسیون مشترک قرار بود، بررسی شود و در نهایت مصوبه آن‌ها به صحن بیاید و به صورت آزمایشی سه یا پنج یا ۷ ساله اجرا شود، نمایندگان طی نامه‌ای به این موضوع واکنش نشان دادند و درخواست کردند این موضوع از کمیسیون مشترک به صحن بیاید.

البته نوری‌قزلجه در ادامه به نکته دیگری در این خصوص اشاره کرد و گفت: «با وجود همه تأیید و تکذیب‌ها و خبر‌های ضدونقیض درباره تصویب طرح جنجالی صیانت از فضای مجازی باید به این نکته هم اشاره کرد که رد پای صیانت از فضای مجازی در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نیز دیده می‌شود». رئیس فراکسیون مستقلین ولایی در این باره توضیح داد: «ذیل تبصره ۷ رد پای صیانت از فضای مجازی در لایحه بودجه ۱۴۰۲ دیده می‌شود. به این شکل که در مورد اول صندوقی برای توسعه شبکه ملی که یک ساختار جدید است دیده شده. به این عبارت که در قالب جزئی از یک تبصره قصد دارد شرکتی دولتی را ایجاد کند در حالی که این کار بودجه‌ای نیست و هیچ‌گاه برای اقدامی یک‌ساله، قانون‌گذاری نمی‌کنند. جزء دوم تبصره ۷ هم می‌گوید هر فعالیت و کسب‌وکار اینترنتی اعم از فعالیت اینترنتی در پلتفرم‌های خارجی مثل واتس‌اپ، تلگرام و اینستاگرام مشمول مالیات‌اند و هر کسب‌وکار اینترنتی که در سکو‌های داخلی باشد از مالیات معاف می‌شود».

فضای مجازی به نیاز اساسی جامعه تبدیل شده است

حسین حاتمی، نماینده خداآفرین و کلیبر در مجلس نیز  موضع رسمی مجلس را همان سخنان سخنگوی هیئت رئیسه دانست و گفت: «ملاک نظر در موارد این‌چنینی سخنان سخنگوی مجلس است که آخرین تصمیمات اجماعی نمایندگان را به گوش جامعه می‌رساند.

البته نمایندگان در اظهار نظر آزادند و می‌توانند درباره مواردی که تمایل دارند خواست و برداشت خودشان را بیان کنند. اما من هم مثل بسیاری از همکارانم از تصویب این طرح بی‌اطلاع هستم». این نماینده مجلس یازدهم درخصوص فضای مجازی بیان کرد: «استفاده از فضای مجازی هم موضوعی سهل و ممتنع است. یعنی نه می‌توانیم رهایش کنیم و نه می‌توانیم محدودش کنیم. استفاده از این فضا نیازمند مدیریتی بینابین و فضایی عقلانی است».

نماینده کلیبر و خداآفرین در مجلس درخصوص اینکه با فروکش‌کردن فضای التهابات اخیر، باید برای بازگشت به فضای عادی دست به کار شویم، اظهار کرد: «فضای مجازی به یک نیاز اساسی جامعه تبدیل شده و بدون استخدام پلتفرم‌های مجازی، اساسا زندگی امروزی بدون ارتباطات گسترده حتی قابل حدس‌زدن هم نیست؛ بنابراین باید محدودیت‌های فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را با شیب ملایم حذف کنیم و به یک فضای عادی برگردیم. در عین حال با صاحبان پلتفرم‌های خارجی هم مذاکره کنیم که شرایط کشور ما را لحاظ کنند و در فضای مجازی مثل خودرو‌های بدون پلاک عمل نکنیم».

با استناد به اصل ۹ قانون اساسی باید محدودیت‌های فضای مجازی برای مردم برداشته شود

تصویب طرح صیانت است. نماینده چابهار در مجلس نیز در گفتگو با «شرق» گفت: «درباره تصویب و ارسال طرح صیانت در کمیسیون مشترک اطلاعی ندارم، اما با توجه به اتفاقاتی که در کمیسیون مشترک افتاد و قاطبه نمایندگان برای رئیس مجلس نامه نوشتند که از کمیسیون مشترک و اصل ۸۵ خارج شده و این طرح به صحن بیاید، اما همان زمان گفته شد این طرح به شورای عالی فضای مجازی ارسال شده است، پس دیگر طرح موضوع در کمیسیون مشترک مجلس موضوعیتی ندارد».

بیشتر بخوانید:  طرح جنجالی مجلس؛ دهان‌ها را می‌بندند؟!

سعیدی در عین حل افزود: «البته طرح محدودیت اینترنت و فیلترینگ فضای مجازی بعد از ناآرامی‌های اخیر توسط دولت و بر مبنای مصوبه شورای عالی امنیت ملی در حال اجراست و محدودیت‌هایی برای برخی شبکه‌های اجتماعی ایجاد شده است. اما اکنون با رفع‌شدن ناآرامی‌ها دولت مکلف است بر اساس اصل ۹ و اصل ۳ قانون اساسی این محدودیت‌ها را که مخالف حقوق ملت است بردارد».

این نماینده مخالف طرح صیانت و محدودیت فضای مجازی تأکید کرد: «اتفاق تلخ‌تر نگاه دوگانه کسانی است که بر طبل محدودیت فضای مجازی می‌کوبند. چراکه خودشان از این پلتفرم‌های خارجی و فضای مجازی استفاده می‌کنند و آن را برای دیگران بد می‌دانند. این دوگانگی با هر توجیهی که باشد از سوی مردم پذیرفته‌شده نیست؛ بنابراین با استناد به اصل ۹ قانون اساسی که حق آزادی‌های مشروع را برای مردم به رسمیت شناخته است، معتقدم محدودیت‌هایی که برای پلتفرم‌های خارجی بعد از ناآرامی‌های اخیر اعمال شده است، باید برداشته شوند. با ذکر این موضوع که این مسئله با معیشت میلیون‌ها کاربری که کسب‌و‌کار اینترنتی دارند در ارتباط است».

تأیید و تکذیب‌های سردرگم‌کننده

از شهریور سال جاری بررسی طرح صیانت در کمیسیون مشترک مجلس لغو و به شورای عالی فضای مجازی واگذار شد و اعضای کمیسیون هم اعلام کردند این طرح دیگر در دستور کار مجلس نیست. در نهایت هم برخی از بند‌های آن که مربوط به تشکیل کمیسیون تنظیم مقررات بود در شورای عالی فضای مجازی با عنوان به‌روزرسانی ساختار مرکز ملی فضای مجازی تصویب شد.

اما این روز‌ها مدام خبر‌هایی مبنی بر بررسی چراغ خاموش طرح صیانت از فضای مجازی در مجلس به گوش می‌رسد و حالا هم خبر نهایی‌شدنش در کمیسیون مشترکی که بخش اعظمی از اعضای آن در این جلسه حضور نداشته و فاقد حد نصاب بوده تیر خلاص را به افکار عمومی شلیک کرده است. خبری که سخنگوی مجلس آن را تکذیب و بعضی آن را تأیید می‌کنند. موضوعی که باعث سردرگمی افکار عمومی و نگرانی بخش اعظمی از جامعه شده است؛ هرچند که به گفته برخی نمایندگان این طرح عملا توسط دولت اجرا شده است.