یک اقتصاددان: دولت نمی‌تواند قیمت دلار را کنترل کند/ مشکل بازار ارز FATF و تحریم‌هاست

اقتصاد۲۴-دلار در آستانه ۵۰ هزار تومانی شدن قرار دارد و هر لحظه رکورد می‌زند. به باور برخی از اقتصاددانان، دولت از افزایش نرخ دلار نفع می‌برد، اما مرتضی افقه، استاد اقتصاد دانشگاه چمران اهواز، نظر دیگری دارد. او در گفتگو با دیده‌بان ایران در پاسخ به اینکه دولت نمی‌خواهد یا نمی‌تواند بازار ارز را کنترل کند، بیان کرد: «از نظر من نمی‌تواند. برخی از همکاران می‌گویند دولت برای کسری بودجه‌ای که دارد، از روی عمد نمی‌خواهد نرخ دلار کاهش پیدا کند، اما باور من این است که دولت حتی اگر مشکل کسری بودجه را نداشت باز هم نمی‌توانست آن را کنترل کند. چراکه متغیر‌های اقتصادی از جمله قیمت ارز و به دنبال آن نرخ تورم و نقدینگی تحت تاثیر متغیر‌های غیراقتصادی است.»

افقه درباره این متغیر‌های غیراقتصادی، عنوان کرد: «در شرایط فعلی متغیر غیراقتصادی، تحریم و روابط سیاسی ما با کشور‌های دیگر است. در حال حاضر این متغیر فعال و بر همه متغیر‌های اقتصادی تاثیرگذار است؛ بنابراین دولت تا مشکل تحریم و به طور کلی مشکل فروش نفت را از طریق رفع تحریم یا دور زدن‌های کم هزینه حل نکند، نمی‌تواند بازار ارز را کنترل کند.»

این اقتصاددان درباره علت پرهزینه بودن دورزدن تحریم‌ها برای فروش نفت، گفت: «به این علت که مجبوریم نفت را ارزان‌تر از بازار آزاد بفروشیم و وجهش را اگر هم وارد می‌کنیم، باز هم در یک یا دو نوبت باید هزینه نقل و انتقال پولی دهیم؛ بنابراین هم به قیمت پایین‌تر می‌فروشیم و هم پولش را پرهزینه‌تر وارد می‌کنیم.»

مرتضی افقه؛ استاد دانشگاه در ادامه به دیده بان ایران گفت: «در مجموع، چون آقایان نتوانستند مشکل تحریم را حل کنند، عملا عرضه ارز پایین است و تقاضا هم تغییر نکرده است. در واقع علاوه بر تقاضا‌های واقعی، به دلیل التهابات سیاسی و نگرانی از آینده همه دارند ریال‌هایشان را به ارز تبدیل می‌کنند. از این رو به جز تقاضا‌های واقعی، بخشی از تقاضا‌ها ناشی از انتظارات تورمی، نگرانی از آینده و تقاضا برای خروج سرمایه است. مجموع این موارد منجر شده است که تقاضا‌ها تحت تاثیر التهابات سیاسی و تنش بین‌المللی باشد. بانک مرکزی شاید بتواند تقاضا‌های واقعی‌تر را از طریق سیستم‌ها کنترل کند، اما متغیر سیاسی و تاثیرگذار که همان متغیر سیاسی است را نمی‌تواند کنترل کند.»

وی درمورد نقش بودجه‌بندی دولت در افزایش نرخ ارز بیان کرد: «بخشی از این تقاضا به دلیل نگرانی است، اما به شرطی این تقاضا می‌تواند در بازار موثر باشد که نقدینگی وجود داشته باشد؛ بنابراین بودجه‌ای بسیار پرهزینه یعنی با ردیف هزینه‌های زائد داریم. متاسفانه بسیاری از اقتصاددانان ما هم تاکید می‌کنند که نقدینگی زیاد است و باید کم شود تا تورم کاهش پیدا کند، اما اگر ساختار‌های بودجه و هزینه‌های زائد دولت کم نشود، طرف دیگری که باعث می‌شود انتظارات تورمی واقعی شود، وجود نقدینگی است که ریشه آن هم در کسری بودجه است؛ بنابراین بودجه‌بندی هم یک محرکه جدی برای افزایش قیمت ارز است.»

این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ دیده بان ایران به اینکه در شرایط فعلی آیا می‌توان سقفی را برای نرخ دلار تعیین کرد، گفت: «متاسفانه خیر. به باور من تا زمانی که مشکل اف‌ای تی اف و تحریم حل نشود، زیر قیمت ارز فنر است. با این حال تنها چیزی که این فنر را می‌تواند کنترل کند، میزان نقدینگی است که دولت نمی‌تواند یا نمی‌خواهد نقدینگی ناشی از هزینه‌های اضافی بودجه و کسری بودجه را کم کند. بر این اساس افزایش یا کاهش تنش سیاسی، نگرانی، خوشبینی یا بدبینی نسبت به آینده تحریم‌ها می‌تواند فقط و فقط تاثیرگذار باشد، چون در شرایط فعلی هیچ نشانه مثبتی برای رفع تحریم‌ها وجود ندارد، از نظر من نرخ دلار فعلا رو به بالاست.»