اقتصاد۲۴- اگر به بیماری مزمن کلیوی مبتلا هستید، پیگیری میزان مصرف غذا و مایعات بسیار مهم است؛ زیرا کلیههای بیمار نمیتوانند مواد زائد را مانند کلیههای سالم از بدن خارج کنند. غذاهای خوبی که به ترمیم کلیهها کمک میکنند عبارتند از: سیب، زغال اخته، ماهی، کلم پیچ، اسفناج و سیب زمینی شیرین.
فیلتر کردن مواد سمی و زائد از بدن از طریق ادرار
تولید هورمونی که تولید گلبولهای قرمز را تحریک میکند
حفظ تعادل مواد معدنی بدن
لیستی از غذاهای مناسب برای کلیه وجود دارد که میتواند به ترمیم کلیهها کمک کند و به شما کمک کند مدت طولانی تری سالم بمانید:
سیب منبع خوبی از پکتین، فیبر محلول است. میتواند سطح کلسترول و گلوکز را کاهش دهد. سطح آنتی اکسیدانی بالایی دارد. سیب تازه همچنین منبع خوبی از ویتامین C است.
مطالعات نشان میدهد که این میوه دارای پتانسیل محافظت در برابر سرطان و بیماری قلبی است و فوایدی برای سلامت مغز دارد.
برخی از ماهیها مانند سالمون، ماهی خال مخالی، تن، شاه ماهی و ساردین سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند. این یک ماده مغذی ضروری برای کنترل لخته شدن خون و ساخت غشای سلولی در مغز است. مطالعات نشان میدهد که این ماده میتواند خطر ضربان قلب غیر طبیعی را کاهش دهد، سطح تری گلیسیرید را کاهش داده و فشار خون را اندکی کاهش دهد.
کلم پیچ سرشار از ویتامینهای A و C، کلسیم و بسیاری از مواد معدنی است. همچنین منبعی از کاروتنوئیدها و فلاونوئیدها است که برای سلامت چشم و محافظت از سرطان مفید هستند. کلم پیچ حاوی ویتامین K میباشد که یک رقیق کننده طبیعی خون است. سطح پتاسیم متوسطی دارد؛ بنابراین، افراد دیالیزی باید از آن اجتناب کنند.
اسفناج سرشار از ویتامینهای A، C و K و فولات است. بتاکاروتن موجود در اسفناج به تقویت ایمنی و محافظت از بینایی شما نیز کمک میکند. همچنین منبع خوبی از منیزیم است.
سیب زمینی شیرین قند کمی دارد و فیبر محلول بالایی دارد؛ و به شما کمک میکند احساس سیری کنید.
غذاهای دیگری که میتواند برای کلیه مفید باشد
کرن بری
بلوبری
تمشک
توت فرنگی
آلو
آناناس
هلو
کلم
گل کلم
مارچوبه
لوبیا
کرفس
خیار
پیازها
فلفل
تربچه
کدو حلوایی
سیر
پیتا
نان ذرت
عملکرد اصلی کلیههای شما این است که از طریق ادرار از شر مواد زائد و مایعات اضافی بدن را دفع کنند. آنها همچنین مواد معدنی و مایعات بدن را متعادل میکنند و هورمونی میسازند که فشار خون شما را تنظیم میکند. یک رژیم غذایی مناسب کلیه به محافظت از کلیهها در برابر آسیب بیشتر کمک میکند. شما باید مقداری غذا و مایعات را محدود کنید تا دیگر مایعات و مواد معدنی مانند الکترولیتها در بدن شما تجمع نکنند. همچنین، باید اطمینان حاصل کنید که در رژیم غذایی روزانه خود، پروتئین، کالری، ویتامین و مواد معدنی مناسب دریافت میکنید. اگر بیماری کلیوی در مراحل اولیه دارید، چند ماده غذایی وجود دارد که باید آنها را محدود کنید و مراقب غذای مصرفی روزانه خود باشید.
اگر دیابت همراه با بیماری کلیوی دارید، باید قند خون خود را کنترل کنید تا از آسیب بیشتر به کلیههای خود جلوگیری کنید. رژیم غذایی دیابتی و رژیم غذایی مناسب کلیه مواد غذایی مشابه زیادی دارند، اما تفاوتهای مهمی نیز وجود دارد. راههایی وجود دارد که رژیم غذایی مناسب کلیه و رژیم دیابتی شما با هم همخوانی داشته باشند.
میوهها: توت، گیلاس، سیب و آلو
سبزیجات: گل کلم، پیاز و اسفناج
پروتئینها: گوشت بدون چربی (مرغ، ماهی)، تخم مرغ و غذاهای دریایی بدون نمک
کربوهیدراتها: نان سبوس دار، نان ساندویچی، کراکر بدون نمک و پاستا
مایعات: آب، سوپهای رقیق و چای کمرنگ شیرین نشده
اگر برای درمان قند خون پایین آب پرتقال مینوشید، به آب سیب که برای کلیهها هم مناسب است روی بیاورید. این همان افزایش قند خون را با پتاسیم بسیار کمتر فراهم میکند.
اگر دیالیز میشوید، قند خون شما میتواند افزایش یابد، زیرا مایع مورد استفاده برای تصفیه خون حاوی سطح قند خون بالایی است. پزشک شما را از نزدیک تحت نظر خواهد گرفت و تصمیم میگیرد که آیا به انسولین و سایر داروهای دیابت نیاز دارید یا خیر.
پزشک ویا متخصص تغذیه به شما کمک میکند تا از یک برنامه غذایی پیروی کنید که به شما کمک میکند سطح قند خون خود را کنترل کنید و در عین حال سدیم، فسفر، پتاسیم و مایعات بدن را محدود کنید.
اگر از بیماری کلیوی رنج میبرید، بسیاری از مواد غذایی که بخشی از یک رژیم غذایی سالم معمولی هستند، ممکن است برای شما مناسب نباشند. اگر بیماری کلیوی شما تشخیص داده شود، پزشک ممکن است برخی مواد غذایی را محدود کند:
نمک
از نمک خوراکی و ادویههای غذایی پر سدیم خودداری کنید. سدیم بر فشار خون شما تأثیر میگذارد و به حفظ سطح آب در بدن شما کمک میکند. اگر ورم مچ پا، فشار خون بالا، مشکل تنفسی و تجمع مایعات در اطراف قلب و ریهها دارید، باید از مصرف نمک اجتناب کنید. شما باید کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم نمک در رژیم غذایی روزانه خود داشته باشید. به جای نمک از ادویهها یا گیاهان دارویی استفاده کنید. از غذاهای بسته بندی شده دوری کنید و هنگام خرید برچسبها را بخوانید. روی غذاهای تازه و خانگی تمرکز کنید. در عرض یکی دو هفته به غذاهایی با نمک کمتر یا بدون نمک عادت خواهید کرد.
پتاسیم
در بیماری کلیوی، سطوح بالای پتاسیم میتواند در خون شما جمع شود و باعث مشکلات جدی قلبی شود. سطح مناسب این ماده معدنی باعث میشود اعصاب و عضلات شما به خوبی کار کنند. از گوجه فرنگی، پرتقال، موز، سیب زمینی، آووکادو، کلم بروکلی و نان سبوس دار اجتناب کنید، زیرا پتاسیم بالایی دارند. سیب، هویج و سالاد بخورید. پزشک شما ممکن است یک بایندر پتاسیم را برای کمک به بدن شما برای خلاص شدن از شر پتاسیم اضافی توصیه کند. پزشک ممکن است خوردن غذاهایی مانند سیب، زغال اخته، توت فرنگی، کلم، گل کلم و خیار را توصیه کند.
پروتئین
اگرچه پروتئین برای بدن شما مهم است، اما پروتئین بیشتر باعث میشود کلیههای شما سختتر کار کنند و ممکن است بیماری کلیوی را بدتر کند. برای تعیین ترکیب و مقدار پروتئین مناسب با متخصص تغذیه خود مشورت کنید. ممکن است لازم باشد غذاهایی مانند گوشت، غذاهای دریایی و لبنیات را قطع کنید.
فسفر
فسفر یک ماده معدنی است که استخوانهای شما را قوی و سالم نگه میدارد. در بیماری کلیوی، کلیههای شما نمیتوانند فسفر اضافی را به خوبی از خون خارج کنند. ممکن است استخوان را ضعیف کند و به عروق خونی، چشمها و قلب شما آسیب بیشتری وارد کند. حتی ممکن است به بیماری قلبی مبتلا شوید. از مواد غذایی حاوی فسفر بالا مانند گوشت، ماهی، لبنیات، لوبیا، آجیل، نان سبوس دار، غذاهای بسته بندی شده و نوشابههای تیره رنگ خودداری کنید. اگر مبتلا به بیماری کلیوی در مراحل پایانی هستید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که روزانه کمتر از ۱۰۰۰ میلی گرم غذاهای غنی از فسفر در رژیم غذایی خود داشته باشید. غذاهای کم فسفر مانند میوههای تازه، سبزیجات، ذرت، برنج و غلات را انتخاب کنید.
کلسیم
ممکن است پزشک به شما توصیه کند از مصرف مکملهای کلسیم بدون نسخه و از مصرف غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات خودداری کنید. غذاهایی که کلسیم بالایی دارند نیز دارای فسفر بالایی هستند.
مایعات
به طور کلی، شما باید سطح آب را در بدن خود حفظ کنید. با این حال، در مراحل اولیه بیماری کلیه، باید سطح مایعات خود را محدود کنید. از آنجایی که کلیههای آسیب دیده قادر به دفع مایعات اضافی نیستند، مایعات بیش از حد میتواند برای شما خطرناک باشد. حتی میتواند باعث فشار خون بالا، تورم و نارسایی قلبی شود. همچنین میتواند مایع اضافی را در اطراف ریههای شما جمع کند و ممکن است در تنفس مشکل داشته باشید. همچنین باید مصرف برخی از غذاهای حاوی آب زیادی مانند بستنی، ژلاتین، هندوانه و انگور را کاهش دهید. بسته به مرحله بیماری کلیوی، پزشک به شما توصیه میکند که سطح پتاسیم، فسفر و پروتئین را در رژیم غذایی خود کاهش دهید.
افرادی که از بیماری کلیوی رنج میبرند باید از غذاهای غنی از پتاسیم مانند موز، آووکادو و زردآلو اجتناب کنند. اکثر میوهها در افراد دارای کلیه سالم مضر نیستند. هنگامی که کلیهها آسیب میبینند، فرآیند فیلتراسیون مختل میشود و مواد زائد در بدن باقی میمانند. تجمع مواد زائد یا سمی در خون ممکن است به کلیهها آسیب بیشتری وارد کند. غذاهای سرشار از مواد معدنی مانند نمک، پتاسیم و فسفر به کلیهها فشار وارد میکنند و ممکن است باعث آسیب بیشتر به کلیه شوند. در میان این ترکیبات، پرهیز از غذاهای غنی از پتاسیم و رژیم غذایی با سدیم بالا در شرایط به ویژه آسیب کلیوی بسیار ضروری است. اصلاح رژیم غذایی برای اجتناب از این مواد که باعث افزایش فشار به کلیهها میشود توصیه میشود. اگرچه میوهها معمولاً در رژیم غذایی بسیار مفید هستند، برخی از میوهها سرشار از پتاسیم هستند و بیماران مبتلا به بیماری کلیوی باید از مصرف آنها دوری کنند. این مواد شامل این مواردند:
موز
آووکادوها
مرکبات و آب میوه ها، مانند پرتقال و گریپ فروت
آلو و آب آلو
زردآلو
میوههای خشک مانند خرما و کشمش
خربزه، مانند عسلک و طالبی
اسید سیتریک موجود در پرتقال ممکن است خطر ایجاد سنگ کلیه را در بیماران مبتلا به آسیب کلیوی افزایش دهد. از نمک و جایگزینهای نمکی که با پتاسیم ساخته میشوند باید اجتناب شود. اگر سطح پتاسیم یا سایر مواد سمی در بدن افزایش یابد، ممکن است منجر به دیالیز شود. دیالیز روشی است که برای از بین بردن مواد زائد و مایعات اضافی از خون زمانی که کلیهها به درستی کار نمیکنند استفاده میشود. این روش معمولاً با هدایت مجدد خون به یک دستگاه برای تمیز کردن انجام میشود.
نحوه استخراج پتاسیم از میوهها
در صورت امکان، میوههای تازه یا یخ زده را با میوههای کنسرو شده جایگزین کنید. پتاسیم موجود در محصولات کنسرو شده بیشتر وارد آب آن شده و در نتیجه سطح پتاسیم موجود در میوهها را کاهش میدهد. اگر فردی این آب میوه را در وعده غذایی خود قرار دهد یا آن را مصرف کند، ممکن است سطح پتاسیم او افزایش یابد. خیساندن در آب و شستشوی کامل میوههای تازه قبل از مصرف به از بین بردن ترکیبات مضرکمک میکند.
بیماران مبتلا به آسیب کلیوی یا بیماری حتی پس از مصرف دوز توصیه شده روزانه ممکن است سطوح پتاسیم بالایی در بدن داشته باشند. افراد سالم ۱۹ ساله و بالاتر باید به ترتیب حداقل بین ۳۴۰۰ تا ۲۶۰۰ میلی گرم پتاسیم در روز مصرف کنند. با این حال، در صورت اختلال در عملکرد کلیه، دوز باید کاهش یابد.
هیپرکالمی
(سطح پتاسیم بالا در بدن) ممکن است منجر به موارد زیر شود:
درد شکم
اسهال
حالت تهوع و استفراغ
ضعف عضلانی
بی حسی در اندامها
دشواری در تنفس
آریتمی (ضربان قلب نامنظم)
تپش قلب (ضربان قلب تند یا بال بال)
در صورت تشدید علائم با پزشک مشورت کنید.
کلیه یکی از اندامهای درونی بدن انسان است که وجود آن برای سلامت بدن ضروری است. یکی از اصلیترین وظایف کلیه دفع مواد زاید تولید شده بر اثر متابولیسم و مواد خوراکی مصرف شده میباشد. کلیه در برابر بیمایها بسیار حساس است و معمولا هیچ علایم یا نشانهای در مراحل اولیه از خود بروز نمیدهد. بنابر گفته بهداشت جهانی از هر ۱۰ نفر، یک نفر در معرض ابتلا به بیماریهای کلیوی قرار دارد. هنگام مراقبت از کلیه، تغذیه و موادی که مصرف میکنیم بسیار مهم است. در حقیقت مصرف نامناسب و بی رویه برخی از خوراکیها به کلیهها صدمه میزنند. در مقابل برخی از خوراکی ها، دوست کلیه هستند.
خوراکیهای زیر کلیهها را در معرض ابتلا به بیماری قرار میدهد و بهتر است در مصرف آنها زیاده روی نکنیم. همچنین افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی باید از مصرف آنها پرهیز کنند.
لبنیات
کلیهها برای اینکه سالم بمانند باید بین مقدار کلسیم و فسفر توازن ایجاد کرده و از ازدیاد این نوع مواد معدنی جلوگیری کنند. همچنین کلیههای بیمار به راحتی نمیتوانند مقدار اضافی کلسیم یا فسفر را کاملا از بدن خارج کنند. از طرف دیگر، کلیه برای پاکسازی فسفر اضافی بدن، به جای دفع آنها از بدن، از کلسیم موجود در مغز استخوان استفاده کرده و بدین ترتیب سعی میکند بین این دو ماده معدنی توازن ایجاد نموده و فسفر زیاد موجود در محصولات لبنی را کنترل کند. بنابراین، مصرف زیاد لبنیات برای بیماران کلیوی زیاد ایمن نیست و لازم است مقدار مصرف لبنیات در این بیماران توسط متخصص تغذیه تعیین شود.
گوشت
با اینکه مصرف گوشت چندان مضر نیست، مصرف بیش از آن در رژیم غذایی برای کلیهها بسیار مضر است. وجود پروتئین بیش از حد لازم در رژیم غذایی میتواند کلیهها را بیمار کرده و یا بیماریهای کلیوی را تشدید نماید. معمولا بار پروتئین اضافی روی دوش کلیه هاست. چنین باری؛ دفع اوره از بدن را بسیار سخت میکند. همچنین مصرف زیاد گوشت باعث ایجاد سنگ اگزالات کلسیم میشود؛ زیرا گوشت حیوانات مقداری مواد اسیدی در بدن به صورت ته نشین باقی میگذارد. بدن تمایل به قلیایی بودن دارد؛ بنابراین، سعی میکند تا کلسیم ایجاد شده را دفع نماید. این کار نه تنها وضعیت استخوانهای بدن را به مخاطره میاندازد بلکه وضعیت سنگهای کلیه ایجاد شده را نیز بدتر میکند.
بیشتر بخوانید: علائم مهم کمبود منیزیم در بدن
شیرین کنندههای مصنوعی
شیرین کنندههای مصنوعی در بیشتر محصولات شیرین شده امروزی دیده میشود. باید گفت این نوع خوراکیها به هیچ وجه ارزش غذایی ندارند و در عین حال مضر هم هستند. به طور مثال مصرف دو وعده نوشابه گازدار حاوی شیرین کننده مصنوعی در روز، به مرور باعث بروز بیماریهای کلیوی میشوند. بنابراین، به جای مصرف شیرین کنندههای مصنوعی و مشتقات آنها از جایگزینهای مناسب مثل انواع میوه ها، خرما و یا توت استفاده کنید.
کافئین
اکثر مردم دنیا هر روز از کافئین به عنوان یک خوراکی اصلی در رژیم غذایی خود استفاده میکنند. متاسفانه کافئین به راحتی موجب وابستگی میشود؛ به ویژه که بیشتر مردم از آن برای رفع خستگی و به دست آوردن هوشیاری در صبح استفاده میکنند. اما از آنجا که کافئین به شدت سیستم اعصاب مرکزی را تحریک میکند، تاثیر بسیار بدی روی کلیهها و عملکرد آنها میگذارد. بیشتر کسانی که دچار بیماریهای کلیوی هستند، معمولا برای مدتی کافئین فراوان مصرف کرده اند. مصرف زیاد و طولانی مدت کافئین باعث افزایش میزان استخراج کلسیم از مغز استخوان شده و در نتیجه منجر به تولید سنگ کلیه میشود.
نوشابههای گازدار
نوشابههای گازدار مجموعهای از مواد مضر را یکجا دارند. این نوشیدنیهای ناسالم (و حتی نوع ورزشی آنها)، حاوی مقادیر زیادی کافئین و شکر هستند که مصرف کننده را به خود وابسته میکند. در ضمن شکر هیچ ارزش غذایی و کالری مفیدی ندارد. نوشابههای گازدار پس از مصرف، توسط استخوانها جذب شده و در بافتهای آنها مقادیر زیادی اسید فسفریک باقی میگذارد. صرف نظر از شیرین کنندههایی که هر روز در نوشیدنیهای خود استفاده میکنید، مصرف طولانی مدت نوشابههای گازدار باعث بروز بیماریهای کلیوی مزمن خواهد شد. بهترین نوشیدنی برای بدن آب میباشد؛ در ضمن برای دلچسبتر شدن طعم آن، سعی کنید چند قطره لیموترش در آن بریزید.
نمک
مصرف زیاد نمک برای کلیهها بسیار مضر است، زیرا زمان زیادی لازم است تا سطح نمک بدن به حد نرمال خود برسد. برای این منظور باید مقادیر زیادی آب مصرف شود چرا که نمک اضافی، احساس تشنگی بسیاری در شما ایجاد میکند. به محض مصرف آب زیاد، حجم خون بالا رفته و در نتیجه سیستم گردش خون را به زحمت میاندازد. از طرف دیگر، نمک دشمن کلسیم موجود در استخوانها نیز میباشد. هر چقدر نمک موجود در خون افزایش یابد، میزان کلسیم موجود در اوره نیز افزایش خواهد یافت؛ در نتیجه، روند پیر شدن انسان سرعت مییابد.
پتاسیم بیش از حد در سبزیها و میوهها
هیچ شکی نیست که سبزی و انواع میوهها برای بدن مفیدند؛ اما، یکسری از آنها مثل موز دارای مقادیر زیادی پتاسیم در مقایسه با بقیه هستند. کلیههای سالم مشکلی با کنترل سطح پتاسیم در بدن ندارند، اما اگر دچار بیماریهای کلیوی هستید، این کار تا حدودی برایشان سخت میشود. بنابراین، اگر کلیهها قادر نباشند به خوبی سطح پتاسیم خون را کنترل کنند، تجمع این ماده معدنی باعث نامنظمی در ریتم ضربان قلب و یا ایست قلبی میشود. بدین ترتیب اگر کلیههای سالمی ندارید، از مصرف زیاد موز، کشمش، آلو، گلابی، سبزی ها، سیب زمینی و گوجه فرنگی پرهیز کنید.
غذاهای با اصلاح ژنتیکی
شاید هنوز رای بیشتر مردم بر این باشد که غذاهایی که در آنها اصلاح ژنتیکی صورت گرفته است، برای بدن مفیدند؛ اما تحقیقات نشان میدهد که بعضی از این دسته از خوراکیها ممکن است به کلیهها آسیب بزنند. کانولا، ذرت و سویا احتمالا جزو گروه غذاهای اصلاح شدهای هستند که به دلیل سم زدایی و یا اصلاح ژنتیکی ردی از مواد سمی در خود دارند. البته برای تایید کامل این مورد، هنوز مدارک کافی در اختیار نیست؛ با این وجود اگر در مورد کلیههای خود نگران چیزی هستید، از مصرف این گروه از خوراکیها اجتناب کنید.
ازدیاد مصرف مسکن
عوارض جانبی مسکنها معمولا کلیهها را نشانه میگیرد. در این زمینه، یکی از بدترین نوع مسکنها گروه ضد التهابهای غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن هستند. حدود ۳ درصد بیماریهای کلیوی به دلیل استفاده بی رویه این نوع مسکنها به وجود میآیند. بنابراین، هرگز بیش از حدی که پزشک تان درنظر گرفته و یا بدون تجویز پزشک از این مسکنها استفاده نکنید. همچنین اگر به مسائلی در مورد کارکرد کلیههای خود شک دارید، حتما با پزشک خود مشورت نمایید.
خوراکیهایی که حاوی آنتی اکسیدان هستند میتوانند اثر رادیکالهای آزاد را خنثی و از بدن مراقبت نمایند. بسیاری از خوراکیها جلوی اکسیداسیون را گرفته و انتخابی عالی برای افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی (و از جمله افراد ناچار به انجام دیالیز)، هستند. از این خوراکیها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
فلفل قرمز
فلفل قرمز حاوی پتاسیم اندکی است و منبعی غنی از ویتامین C، A و B ۶ میباشد. علاوه بر این ویتامین ها، ضمنا اسید فولیک و فیبر فراوانی نیز دارد. فلفل قرمز به دلیل دارا بودن آنتی اکسیدان لیکوپن، از ابتلا به بیماریهای کلیوی و برخی سرطانها پیشگیری میکند.
قره قاط
قره قاط مقدار زیادی منگنز و ویتامین C دارد. از این خوراکی همیشه برای مقابله با عفونت مجرای ادراری استفاده میشده است. تحقیقات نشان داده که قره قاط رقیق شده در آب (بدون شیرین کننده) از تشکیل اگزالات و فسفات و در نتیجه سنگ کلیه میکاهد.
دارچین
دارچین میتواند سطح قند خون را تنظیم کند و بدن را در مقابل اختلالهای قند خون محافظت نماید. بالا بودن قند خون به کلیه صدمات جبران ناپذیری میرساند. همچنین در تحقیقات نشان داده شده است که دارچین میتوان جلوی خطر رسوب اگزالات را بگیرد.
لوبیا قرمز
لوبیاها بهترین درمان کنندههای خانگی سنگ کلیه هستند. در دوران قدیم از پوست لوبیا به منظور داروی تقویتی استفاده میکردند. برای درمان درد ناشی از کلیه، پوست لوبیای قرمز را جدا کرده و در ظرفی پر از آب تصفیه شده به مدت ۶ ساعت بجوشانید. سپس مایع را صاف کرده و پس از سرد شدن مصرف کنید.
روغن زیتون
روغن زیتون مانند ماهی، سرشار از مواد مغذی و چربیهای اشباع نشده است. همچنین این روغن اساس "رژیم غذایی مدیترانه ای" است. افراد مبتلا به بیماریهای کلیوی که از این نوع رژیم غذایی تبعیت میکنند، زودتر سلامت خود را باز مییابند. مواد موجود در روغن زیتون موجب سلامت ماندن کلیهها میشوند.
از دیگر خوراکیهای مناسب برای کلیهها میتوان به چای جاوا، پیاز، سیر، سیب، زغال اخته، توت فرنگی و سفیده تخم مرغ اشاره کرد.
منبع: سلامتنیوز
گاهی اوقات لازم است چنین مقالات سودمندی در نشریه تان منتشرنمایید . با سپاس فراوان از مدیریت و کارکنان