همه در برابر اردوغان؛ شگفتی‌های انتخابات پر هیاهوی ترکیه!

اقتصاد۲۴ - ترکیه در حالی به استقبال دور دوم انتخابات می‌رود که رقابت انتخاباتی تا حدودی بین دو جریان لائیسیزم و اسلامگرای ترکی منجر به نتیجه بسیار نزدیک به هم شده است. مخالفت ناکام همچون احزاب؛ دستجات و گروه‌های تاثیرگذار که با تشکیل یک مکعب معوج و دوار شش ضلعی ائتلاف خود را به مقصد زمین زدن سیاستمدار خسته دل، ولی مصمم و موید شکل داده بودند تا این بار بلکه بتوانند زنجیر حاکمیت را بگسلند و خاتم انگشتر ریاست را از دست حاکم فعلی در آورند، ولی از عهده این کار بر نیامدند. هر چند در دوره‌های گذشته نیز این احزاب خیلی تلاش کرده اند که بر اردوغان فائق آیند، لیکن سحربازی و کرنش و نرمش‌های غیر محتمل اردوغان استخوان ائتلاف را شکست و در بند – بند اتصالات در رفتگی ایجاد کرد.

احزاب این بار نیز به دلیل قحط الرجالی بر قیلیچدار اوغلو (فرزند شمشیردار – صاحب السیف) لباس رزم پوشانده با کلاهخود ترکی و زره علوی و علَم کمالیسم و خنجر شش پر او را برای مبارزه با ساحر دوران اردوغان ماهر به میدان فرستاده اند. هر چند این زرق و برق به ظاهر خیره کننده است لیکن الوان متفاوت در این آرایش یک رنگین کمان ناموزون و شکننده را خلق کرده است. این منشور رنگین و مثلث نامتساوی الساقین و مختلف الاضلاع یعنی لائیسیزم کمالی و علوی بکتاشی و پانترکیسم دگرستیز ماهیتا در تضاد همند و تجمع آنان حول محور پسر شمشیرباز حتی به فرض پیروزی در کارزار انتخاباتی می‌تواند تنش‌های پسا انتخابات را به دنبال داشته باشد.

مشکل اساسی این جبهه با وجود این همه موتلف و شریک عبارت از آن است که این جبهه هنوز نتوانسته‌است، سیمای جدید و شخصیتی کاریزماتیک را برای کاندیداتوری معرفی کند. آن‌ها با بی میلی تام و پس از الک و ولک زیاد نهایتاً تحت فشار و هژمونی حزب جمهوری خواه به قیلیچدار اوغلو رسیدند. انتخاب وی به عنوان کاندیداتوری از سر ناچاری بوده است نه از روی توافق. او نه شخصیت کاریزماتیک و ایده‌آل جامعه سکولار ترکیه است و نه از حیث فن بیان، صورت و سیرت در جامعه ترکیه تاثیرگذار است. او نه جذبه فیزیکی، روحی دارد و نه می‌تواند در میدان سیاست ساحری کند. سوتی دادن هایش هم مزید بر علت است.

بیشتر بخوانید:پیام اردوغان به مردم ترکیه یک روز پیش از انتخابات

تازه در معرفی خود هم ثبات ندارد: گاه خود را اصالتاً از خراسان ایران دانسته و خود را به نوعی به ابوالحسن خرقانی و حاجی بکتاش نسبت می‌دهد تا در عین ناباوری به سنت و فرهنگ و آیین علویگری خود را به علوی‌ها نزدیک کرده و از رای حداکثری علوی‌های ترکیه بهره‌مند شود و گاه با خوشحالی از لائیسیزم کمال گرا خود را مدرن جلوه می‌دهد و گاه خود را تنها ناجی ترکیه کنونی و بعضاً پدر معنوی برخی مسئولان و شخصیت‌های میدان سیاست ترکیه معرفی می‌کند. او در این رابطه نیز حرفه‌ای عمل نمی‌کند. به عنوان مثال او شهردار استانبول را به عنوان فرزند خود معرفی کرده بود. پس از آن که تخلف شهرداری استانبول، فرزند خوانده¬اش، علنی شد اردوغان با اغتنام از فرصت پیش آمده قیلیچدار اوغلو را با تمسخر خطاب قرار داد و گفت: «قیلیچدار اوغلو بیا فرزند خود را صاحب باش. "قیلیچدار اوغلو! گل اوغلونا صاحب چیخ. "» و یا وقتی او با حضور در برخی مراکز علوی نسبت به سجاده نماز بی احترامی کرد، به دست اردوغان فرصت افتاد و این بی احترامی را ناشی از بیگانگی وی با دین و نماز و فرهنگ دینی دانست. این موارد هرچند به ظاهر کوچک، ولی در افکار عمومی تاثیرگذار و ماندگار و در تخریب مرتکب بی نظیر عمل می‌کند. تشبث اردوغان به این نکات ظریفه تاثیر گسترده‌ای بر افکار عمومی داشته و در افزایش شانس اردوغان موثر بوده است. مجموعه¬ی این نکات در تقلیل شانس پیروزی و کسب اکثریت آرا برای قیلیچدار اوغلو موثر بود. نتیجه این خارج خوانی آن شد که باز مخالفت متحد القول نتوانست اردوغان تنها را زمین زند.

در مقابل جریان سکولار جریان اردوغانیسم با شعار اسلام گرایی، ترکگرایی فرهنگی، اصلاحات و پیشرفت اقتصادی، همگرایی با جهان، تنش زدایی و توجه به همسایگان، چانه¬زنی برای پیشروی و رواج مذاکرات و بعضا هم عقب نشینی از برخی مواضع در قامت اردوغان شکل گرفته که هرچند این رویکرد با ریزش‌هایی همراه بوده لاکن رویش‌هایی هم به دنبال داشته است.

با این حال اردوغان در عین برخورداری از امتیازات و مزیت‌ها از جمله محبوبیت حداکثری در ترکیه و برخورداری از شخصیت کاریزماتیک و دارا بودن فن بیان قوی و همچنین داشتن فرهنگ سخنوری بسیار بالا در عین حال با چالش‌هایی هم روبه روست که توجیه آن‌ها بسیار هزینه بر و زیان بار است. گرانی ها، تورم، مشکلات اقتصادی، عقب نشینی از موضع ضد صهیونیستی و رو آوری به تجدید و ترمیم مناسبات سیاسی و اقتصادی و حتی همکاری منطقه‌ای با رژیم صهیونیستی، اشتباه محاسباتی در سوریه، حوادث طبیعی، رکود اقتصادی و همچنین فساد‌های اقتصادی بزرگترین چالش و نقص استراتژیک اردوغان است که طرفداران وی با توجه به مجموعه این نکات منفی علامت سوال بزرگی را در جلو اسم وی درج کرده اند.

بیشتر بخوانید: انتخابات ترکیه در ایستگاه پایانی؛ پریشانی در تیم قلیچداراوغلو و دورخیز اردوغان برای پیروزی

اردوغان دسته گل‌هایی به آب داده که سبب شکاف بزرگ در بین طرفداران او شده و صداقت وی را در عرصه اسلام گرایی و مواضع ضد صهیونیستی و ژست "وان مینوتی" اش زیر سوال برده است. اردوغان همچنین با نابسامانی شدید اوضاع اقتصادی، گرانی و تورم در جامعه ترکیه به ویژه بعد از وقوع زلزله ۷ ریشتری ترکیه درگیر است. علاوه بر این بیماری، پیری و تا حدودی از حیث تشکل ایدئولوژیک، تنهایی، اردوغان را اذیت می‌کند. نتیجه این هم در دور اول مشخص شد که اردوغان نتوانست اکثریت آرا را به دست آورد.

به هر حال رقابت انتخاباتی ترکیه فقط در قامت این دو جریان: در قامت اردوغان و قیلیچدار اوغلو شکل گرفت و این دو وارد کارزار انتخاباتی شدند که با در نظر داشت شانس هر یک و با توجه به عوامل افت محبوبیت‌های طرفین در صورتی که تا روز انتخابات دوره دوم عامل تاثیرگذار قدرتمندی در دو طرف ایجاد نشود و فعالیت‌های انتخاباتی آن‌ها تاثیر عمده در افزایش و کاهش شانس دو طرف نداشته باشد، پیش‌بینی می‌شود با شرایط حاضر و اوضاع و احوال فعلی اردوغان پیروز میدان باشد. با این حال عواملی وجود دارد که می‌تواند این پیش‌بینی را به قاطعیت تمام برساند و یا تخطئه کند. این عوامل بیشتر به میزان گسل‌ها و شکاف‌هایی است که در دو طرف در مبارزه انتخاباتی بر یکدیگر وارد می¬کنند. دو طرف با این شگرد تلاش خواهند کرد که آرای بر زمین مانده و یا آرای متردد در دو جبهه و آرای اقلیت تعیین کننده را از آن خود کنند.

هر دو جریان همواره در فعالیت¬های تخریبی خود به افشای فساد‌های اقتصادی و حتی اخلاقی، رانت‌خواری ها، شکست ها، سوتی ها، بی‌تجربگی‌های یکدیگر رو آورده و در سطح گسترده در سطح رسانه‌ها نسبت به اتهام زنی، افشاگری، اهانت، تمسخر و تخریب یکدیگر اقدام می‌کنند.

بزرگترین شانس اردوغان در حوزه تصاحب آرای متردد جبهه لاییک و سکولار‌ها عبارت از آن است که اردوغان بتواند با توجه به تشتت و پراکندگی احزاب مخالف موتلف با وعده و وعید، معامله و یا بخشش امتیاز و یا حتی توافق پنهانی با برخی شخصیت‌های تاثیرگذار جبهه مخالف یعنی لاییک‌ها و سکولار‌ها آرای مردد آنان را از آن خود کند. با توجه به روحیه معامله‌گری اردوغان این احتمال قوت می‌گیرد که اردوغان قطعاً در این خصوص به سراغ گروه‌ها و شخصیت‌های داخلی و خارجی خواهد رفت و با شگرد‌های دیپلماتیک و دموکراتیک نسبت به کسب آرای بیشتر از طریق کسب موافقت آن‌ها اقدام خواهد کرد.

از طرفی دیگر اردوغان یک شانس بالقوه هم دارد و آن وجود اسلامگرایان سنتی معترض و یا قهر کرده جامعه ترکیه در جبهه مخالفت در دوره اول است که می‌تواند در دوره دوم به طرف اردوغان بچرخند. قیلیچدار اوغلو به هیچ عنوان آرای این قهرکردگان از اردوغان را نخواهد توانست در دور دوم نگه دارد. زیرا آنان از حیث ایدئولوژیک با سکولار‌ها مخالفند. اگر اردوغان بتواند احساسات این اسلامگرایان را چنان تحریک کند که آنان در مقابل جبهه لاییک‌ها احساس تکلیف دینی بکنند و در میدان مبارزه روحیه اسلام‌گرایی آنان را تحریک کند و بتواند طیف قهر کرده خود را به مدار و چرخه انتخاباتی خودش بکشاند، پیروز قاطع و مطلق میدان انتخابات در دور دوم اردوغان خواهد بود. به نظر می‌رسد در این حوزه نیز اردوغان تمام تلاش خود را به کار خواهد بست و موضوع انتخابات را در رقابت اسلام گرایی و سکولار مطرح خواهد کرد. اگر امر بر این رقابت دایر شود؛ اردوغان قطعا پیروز است.

همچنین اردوغان در تبلیغات ائتخاباتی خود دستش پر است و هر از گاهی می‌تواند بمب‌هایی را به میدان مبارزه رهنمون سازد. نائلیت‌های وی در زمینه‌های مختلف از قبیل ساخت جنگنده بدون سرنشین به نام قیزیل آلما (پرنده سیب سرخ)، همچنین ساخت تانک آلتای، ساخت خودروی توگو و ناو آناتولی، موفقیت در کشف و استخراج گاز طبیعی، حضور تعیین کننده در قفقاز، اقدامات تشریفاتی برای خروج از معضل ارمنی، شرکت فعال در پیروزی جنگ دوم قره باغ، حضور فعال در اتحادیه کشور‌های ترک‌زبان، رفع سوء تفاهمات با روسیه از طریق مذاکره و اتخاذ سیاست صبوری و ایجاد بالانس با کشور‌های مختلف حتی با کشور‌های در حال جنگ و ستیز از عناصر تبلیغاتی قوی اردوغان است که با توسل به هر یک از این نائلیت‌ها توانست در دور اول خود را از شکست برهاند و روند ارتقای محبوبیت خود در جامعه را تضمین کند.

بیشتر بخوانید: سرنوشت انتخابات ترکیه در دستان اردوغان یا کلیچدار اوغلو؟!

همچنین اردوغان در گفتمان تبلیغاتی و استراتژی خود در روز‌های اخیر توانسته است گفتمان جدیدی را در جامعه ایجاد کند که در کنار موفقیت‌ها و نائلیت‌های تاکتیکی؛ صنعتی؛ سیاسی و دیپلماسی خارجی نبض جامعه را به دست بگیرد.

جبهه لاییک ها، اما با چالش‌های زیادی روبه روست. چالش‌هایی که نسبت به رفع آن از سوی کاندیدای این جبهه اقدامات موثری تاکنون به انجام نرسیده است. حمایت پ. ک. ک از وی و علوی بودن کاندیدای این جبهه و ناتوانی عمده آن‌ها در اعتمادسازی از مشکلات اساسی این جبهه است.

در فاصله دو دوره انتخابی حوادثی رخ داده است که می‌تواند نتایج انتخابات را به طور کلی تغییر دهد. این حوادث و اتفاقات عمدتا به ظاهر در راستای پیروزی اردوغان است.

با این حال انتخابات ریاست جمهوری ترکیه حاوی نکاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

اتفاق اول، جاگیری اوغان در جایگاه اقلیت تاثیرگذار است. همانگونه که همگان از نتایج آرای دور اول اطلاع دارند هیچ یک از جریان‌ها نتوانستند حائز اکثریت آرا شوند لذا جریان سوم یعنی جریان تاثیرگذار اقلیت به رهبری سینان اوغان با اخذ بیش از پنج در صد آرا اکنون به یک عامل تعیین کننده تبدیل شده است. همانگونه که پیش بینی می‌شد سینان با توجه به روحیه ملی گرایی آذری و شیعه بودن و همچنین حضور غیر مستقیم در دولت آذربایجان در نهایت به نفع اردوغان عمل کرد. سینان اوغلو با توجه به ویژگی و گرایش‌ها و اشارات الهام علی اوف و همچنین درخواست‌های برخی عوامل هواداران فعال تیم محبوب سینان اوغان یعنی تیم فوتبالی تراکتور ایران رسما در دوره دوم انتخابات از اردوغان حمایت می‌کند. هر چند کسب پنج درصد آرا چندان نتیجه پیروزمندانه نیست، ولی با توجه به رقابت تنگاتنگ دو جریان اصلی بسیار تعیین کننده است که در علوم سیاسی از آن اقلیت تاثیرگذار ذینفوذ یاد می‌شود و این مورد به نظر می‌رسد بسیار مثال گویایی در تاریخ علوم سیاسی خواهد بود.

اتفاق دوم، طرح تکمیلی احداث جاده ابریشم و اتصال ترکیه از طریق ایران به آسیای مرکزی است که از سوی قیلیچدار اوغلو در مقابل دالان زنگه زور ارائه شد. این طرح از سوی الهام علی اوف و اردوغان با واکنش شدیدی روبه رو شد و در رسانه‌ها از آن به عنوان طرح ضد ترکی یاد شد و علیه قیلیچدار اوغلو شانتاز شدید به عمل آمد. از آن گذشته این طرح نه از سوی جمهوری اسلامی ایران (البته به دلیل عدم دخالت در امور داخلی کشورها) مورد استقبال قرار گرفت و نه ارمنستان نسبت به آن چراغ سبز نشان داد. فارغ از مفید بودن آن، این پیشنهاد عملا واکنش‌های تندی را به همراه داشت که قابل تامل است. در صورتی که قیلیچدار اوغلو پیروز شود به نظر می‌رسد این طرح جایگزین خوبی خواهد بود و مورد استقبال قرار خواهد گرفت. اما وی پس از این واکنش‌ها از سخنش برگشت و گفت: «مساله فقط جاده ایران نیست. در حال حاضر جاده‌ای به نام کریدور زنگه¬زور نیز وجود دارد که هنوز مشکل این جاده حل نشده است. ترکیه برای حل این مشکل باید در کنار آذربایجان باشد. ایران و ارمنستان در تلاش هستند تا موانع مختلفی برای افتتاح این جاده ایجاد کنند، اما اگر این جاده باز شود، هم ترکیه و هم ایران، ارمنستان و آذربایجان از آن سود خواهند برد.» (منتشر شده در فضای مجازی)

برخی از کوته نظران با توجه به نفرتی که از اردوغان داشتند و دارند از روی عداوت و کدورت کورکورانه از قیلیچدار اوغلو حمایت می‌کردند. ولی قیلیچداراوغلو حق این حامیان را کف دستشان گذاشت و گفت: «هیچ کس از طرح من درباره احداث این خط آهن ناراحت نباشد! تمامی احزاب ترکیه درباره جمهوری آذربایجان دیدگاه مشابه دارند! و نمی‌توانند دیدگاه متفاوتی داشته باشند. وزارت امور خارجه برابری و برادری مان با آذربایجان را شکل می‌دهد و به این موضوع با حساسیت کامل برخورد می‌کند! باکو را همانند استانبول خودمان می‌دانیم. دالان زنگه¬زور نیز باید احداث شود و روابط کشور‌های جهان ترک گسترش یابد! چنانچه به ریاست جمهوری انتخاب شوم، پس از قبرس شمالی به جمهوری آذربایجان سفر خواهم کرد!»

موضوع سومی که باید مورد توجه قرار گیرد به نمایش گذاشتن یک مشارکت همگانی بی نظیر و مبتنی بر اصول دموکراتیک و عدالت از سوی دولت و ملت ترکیه است که مایه فخر و مباهات جهان اسلام و مایه تعجب و شگفتی جهان مدرن و غرب شد. این مشارکت همگانی در حدی سالم و به دور از هر گونه شائبه تقلب برگزار شد که علیرغم این که برخی خودکارشناس خوانده ادعای تقلب در انتخابات کرده بودند لیکن هر دو جناح با پذیرش سلامت انتخابات حتی احتمال وقوع تقلب را رد کردند. مردم ترکیه ثابت کردند که برخلاف مردم کشور‌های غربی که کمترین مشارکت را در انتخابات دارند، نه تنها بیشترین مشارکت را دارند حتی در زمینه به نمایش گذاشتن دموکراسی هم از مردم غرب مدنی‌تر و فعالتر عمل می‌کنند. رفتار معقولانه مردم را نه در تحت تاثیر اخلاق سیاسی منبعث از مکتب دموکراسی بلکه باید تحت تاثیر اخلاق سیاسی منبعث از اسلام سنتی و فرهنگ ملی ترکی به صورت توامان دانست.

راه یابی یک زندانی مخالف حزب حاکم از زندان و تعدادی از منتسبان حزب الله حامی اردوغان در مناطق کردنشین به مجلس ملی ترکیه و همچنین بازماندن و شکست یاران پیشین اردوغان و هم پیمانان امروز کمال قلیچ دار اوغلو همچون حزب سعادت و احزاب داود اوغلو و بابا جان که کمترین توفیق را در انتخابات آوردند از شگفتی‌های انتخابات بود.

همچنین پدیده سینان اوغان هم خود به تنهایی یک شگفتی چند منظوره است. اولا نتایج انتخابات تا حدود زیادی به موضع گیری سینان بستگی دارد. او یک شیعه است و از تبار آذربایجانی‌های ترکیه. اساسا جریان‌های ملی گرایی و پان ترکیستی و حتی اسلامگرایی ترکیه مرهون آذربایجانی هاست. جریان پان ترکیسم در ترکیه را نخستین بار آذربایجانی‌ها و ترکان قفقازآغاز کردند و در تدوین ایدئولوژی پان ترکیستی و ملی گرایی بسیار کوشیدند. در شکل گیری این جریانات افکار قفقازی‌ها و تاتار‌های آذربایجانی بسیار مؤثر بوده است. در گنجینه سازی و تولید فکر اسلامی نیز این آذربایجانی‌ها بودند که بیشترین و عمیقترین تاثیر را در ترکیه داشتند. شخصیت‌های عالمی، چون گولپینارلی که خط فکری جدیدی را در دین شناسی و بازخوانی متون اسلامی و تفسیر مولوی ایجاد کردند در شکل گیری جریانات فکری بسیار موثر واقع شدند. البته این تاثیر به فواصل ایام متقابل بوده و از ایام گذشته اقلیت آذربایجانی اغلب در جریان‌های مختلف ترکیه نقش تعیین کننده را ایفا کرده است؛ لذا جامعه ترکیه از این اقلیت تاثیرگذار غافل نبوده است. در جریان انتخابات اخیر نیز این نقش به وضوح نمایان شد. سینان که از تاثیرپذیرفتگان ابوالفضل ائلچی بیگ، پان ترکیست آذربایجانی، بوده و امروزه خود با آذربایجان در تعامل و در ارتباط عمیق است؛ از سویی با دولت آذربایجان در تعامل است و از سوی دیگر هوادار تیم تراکتور ایران از جنبه ناسیونالیستی است. این پدیده نشان می‌دهد در جهان نباید از عناصر و جریان‌های خرد و کلان غفلت کرد. در جریان این پدیده نیز علاوه بر ماهیت فکری سینان تا حدودی درخواست مستقیم و غیر مستقیم از خارج مبنی بر حمایت سینان از اردوغان در متمایل شدن ایشان به اردوغان موثر بود.

بیشتر بخوانید: واکنش قیلیچداراوغلو به حمایت اوغان از اردوغان

قابل توجه است که حزب "دوباره رفاه" به رهبری فاتح اربکان، پسر مرحوم نجم الدین اربکان که از اردوغان طرفداری می‌کرد، توفیق کسب چندین کرسی در مجلس را به دست آورد. این موارد در کل شگفتی‌های انتخابات ریاست جمهوری ترکیه را رقم زد.

جالب توجه است که از سه نامزد ریاست جمهوری یکی از بزرگترین کشور‌های جهان اسلام و جانشین خلافت عثمانی، یکی اردوغان که گرجی تبار (لاز) و سنی مذهب متمایل به اخوانی است. دومی کمال قیلیجدار اوغلو که علوی کرد تبار ایرانی الاصل است و سومی سینان اوغان آذری تبار شیعه مذهب ملی گراست: هیچ یک ترک اصیل از ترکیه فعلی نیستند و این نیز نشانگر تداوم روح عثمانی در فرهنگ و مردمشناسی ترکیه می‌باشد. عثمانی که ده‌ها قوم و نژاد و زبان را در زیر چتر خود داشت و ۶۰۰ سال بر یک جغرافیایی گسترده حکمرانی کرد که نهایت از دل او ده‌ها کشور مستقل زاییده شد.

در دوره دوم با یک رای اضافه هم نامزد‌های راه یافته می‌توانند مسند ریاست را از آن خود کنند. نتایج انتخابات با دوره‌های قبلی بسیار متفاوت و متحول کننده خواهد بود. زیرا در صورتی که حزب عدالت و توسعه پیروزی را از آن خود کند، ثبات در منطقه، تداوم برنامه‌های حزب عدالت و توسعه در داخل کشور و نئواردوغانیسم تضمین می‌شود. در این صورت محتملا اردوغان دست به تغییرات اساسی و بنیادی در حوزه‌های مختلف در راستای جانشینی خود بزند.

تاثیر پیروزی حزب عدالت و توسعه در منطقه نیز حائز اهمیت است. اما شکست این حزب در منطقه بسیار مؤثر خواهد بود شاید شاهد جبهه گیری‌های جدید در منطقه باشیم. به طور کلی شکست اردوغان موازنه و ثبات را در هم خواهد کوبید.

با درنظرداشت مسائل مختلف، کشور‌های منطقه از جمله روسیه، کشور‌های آسیای مرکزی، آذربایجان، پاکستان، چین و حتی جمهوری اسلامی ایران (تلویحا و در کل) تمایل دارند اردوغان پیروز میدان شود. زیرا آنان حوصله تغییر در منطقه و ورود جریان‌های جدید را ندارند. آنان پیروزی حزب عدالت و توسعه را در راستای ثبات سیاسی و ارتباطات و مناسبات حسنه و همچنین در راستای اسلام گرایی ولو به شکل خاص دانسته و پنهان و آشکارا تمایل به پیروزی حزب عدالت و توسعه دارند. حتی کشور ارمنستان نیز می‌توان گفت که با در نظر داشت روحیه مسالمت‌آمیز و نگاه صلح آمیز و شعار‌های اردوغان تمایل به پیروزی حزب عدالت و توسعه دارد.

پیروزی قیلیچدار اوغلو، اما اوضاع را به طور کلی در داخل و خارج دگرگون خواهد کرد. در داخل روحیه غرب گرایی و سکولار و کمال گرایی جبهه لاییک سبب خواهد شد، شکاف عجیبی در جامعه ترکیه پدید آید و حتی در اداره جامعه و صدارت امور با مشکل جدی و گسترده و عمیق روبه رو شود به طوری که مجبور به تغییرات گسترده و جایگزین‌های وسیع در حوزه نیروی انسانی شود. در خارج نیز این جبهه در ایجاد بالانس با کشور‌های منطقه با مشکلات اساسی روبه رو می‌شود. اکثریت مدیران میانی جامعه که امروزه تحت تاثیر حزب عدالت و توسعه هستند، با قیلیچدار اوغلو متضاد خواهند بود و وی اکثریت مدیریت میانی جامعه را باید تغییر دهد که این امر تا حدودی از قدرت و عمل قیلیچدار خارج به نظر می‌رسد. همچنین عدم ثبات در اظهار نظر‌ها و تغییرات زودهنگام در تصمیم گیری‌ها و تغییر نظر و یا تبصره نگاری و حاشیه زنی به اظهار نظرات خود توسط قیلیچدار اوغلو همه نشان از تشتت و عدم ثبات ذهنی و معلومات استراتژیک وی دارد که بار‌ها سوتی هایش در این عرصه ابزار تمسخر اردوغان را فراهم آورده است؛ لذا وی به جای عمق استراتژی از تزلزل استراتژی برخوردار است. تحشیه بر طرح راه ابریشم و عبور آن از ایران، تغییر موضعش در قبال آذربایجان، نامیدن زنگه¬زور به عنوان بخشی از خاک ترک و همچنین خوش رقصی در مقابل آذربایجان و الهام علی اوف با وعده سفر به باکو در صورت رئیس جمهور شدن همه حاکی از عدم انسجام فکری و ذهنی و فقر استراتژیک وی دارد.

به هر حال و به فرض نادر در صورت پیروزی این جبهه ناسیونالیسم ترکی که به مدت طولانی در ترکیه تعطیل شده بود، ایران ستیزی، روس ستیزی و ارمنی ستیزی به شکل گسترده رواج پیدا خواهد کرد. گرایش به غرب گرایی و سکولاریزم و کمالیزم را در صورت پیروزی این جبهه باید حتمی دانست.

چراغ سبزی که اردوغان برای گشایش در‌های ترکیه به روی ارامنه نشان داده است، محتملاً خاموش شود. سهولت ارتباط بین دو کشور ایران و ترکیه به سختی گراید و حتی محتملا پانترکیسم دین ستیز در داخل ایران نیز خیز بردارد.

با توجه به این احتمالات و با در نظرداشت همه شرایط و اتفاقات به نظر می‌رسد مجددا اردوغان پیروزی خود را به نام پیروزی مردم ترکیه جشن خواهد گرفت. در این صورت آیا جبهه مخالف به اعتراضات و آشوب‌های خیابانی رو خواهد آورد و یا به فکر آرایش جدید برای رهایی از اردوغانیسم مبادرت خواهد کرد؟ این سوالیست که پاسخ آن بعد از اعلام نتایج و حتی ساعاتی قبل از آن روشن خواهد شد.

در پایان خاطر نشان می‌سازد که با توجه به سلامتی انتخابات و مشارکت حداکثری مردم ترکیه در انتخابات و همچنین برگزاری آن در فضای آرام و بدون تنش جمهوری اسلامی ایران رسما از انتخابات و مشارکت مردم ترکیه تمجید به عمل آورد و جناب ناصر کنعانی این موضع دوستانه و حاکی از خوشنودی را از تریبون رسمی اعلام کرد.

کشورمان با تمجید از برگزاری مناسب و عاری از تنش و مشارکت حداکثری مردم ترکیه بدون ورود به ماهیت انتخابات و طرفین انتخابات نسبت به نتایج آرا و انتخاب مردم همواره با احترام برخورد کرده است. پس از مشخص شدن نتایج ضروری است ضمن تداوم روند دیپلماتیک گذشته باید نسبت به فعالسازی و تحرکزایی هر چه بیشتر کانال‌های دیپلماتیک و ابزار و عوامل روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و دینی اقدامات موثر و همه جانبه و گسترده به انجام رساند.


منبع: میرزه رسول اسماعیل زاده دوزال/ دیپلماسی ایرانی