گره مشکلات به دست محققان ایرانی باز می‌شود

اقتصاد۲۴- میناسادات حسینی: قرن بیست و یکم، قرن فناوری نانو؛ مهم‌ترین دوران صنعت به شمار می‌رود. نانو نه یک ماده است نه یک جسم، فقط یک مقیاس است، نانو یک میلیاردمِ متر است؛ به اندازه‌ای ریز که دیده نمی‌شود، اما با تاثیری بسیار بزرگ در زندگی انسان.

این مقیاس کوچک به قدری معجزه آساست که نه به واسطه کوچکی اش، بلکه به دلیل خواص تک تک اتم‌ها در چنین سایزی، جای خود را در تولید علم تا کاربرد در صنایع مختلف باز کرده؛ اما حلقه مفقوده کاربرد این علم در صنعت موجب شده دانشگاه در علم نانو راه خود را برود و صنعت نیز راه خود را!

مهیار صحابی، مدرس رسمی بنیاد آموزش فناوری نانو و مدیرعامل واحد فناور بیو فارما در پارک علم و فناوری استان مرکزی سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کند. او در گفتگو با «اقتصاد ۲۴» پیرامون اهمیت توسعه فناوری نانو و به کارگیری آن در صنعت می‌گوید: ایران در تولید علم به لحاظ مقالات علمی نانو جایگاه بسیار خوبی دارد؛ اما بسیاری از مقالات در حد مقاله دانشگاهی و در فضای آزمایشگاه و دانشگاه می‌ماند و به مرحله اجرا نمی‌رسد.

صحابی معتقد است: شکاف عمیقی بین ادبیات دانشگاه و صنعت وجود دارد. دانشگاه، مقاله با درجه علمی بالایی را چاپ می‌کند و هدف استاد دانشگاه این است که کار جدیدی را ارائه دهد؛ در حالی که به پیش نیاز‌های صنعت توجهی نمی‌کند.

جرقه‌های علم نانو

مدرس رسمی بنیاد آموزش فناوری نانو در خصوص روند رشد این فناوری در کشور می‌گوید: ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در سال ۱۳۸۲ تاسیس شده است و تنها دو دهه از عمر آن به صورت رسمی در کشور ما و همچنین در ایالات متحده آمریکا می‌گذرد.

وی با بیان اینکه جرقه‌های علم نانو از سال ۱۹۵۹ زده شده، ولی به صورت رسمی ۲۰ تا ۳۰ سال است که در دنیا به عنوان یک علم پیشرو معرفی شده است، افزود: آنچه موجب اهمیت علم نانو و توجه به آن شده، مقیاس آن است. کوچک شدن اندازه ذرات در حد نانومتر سبب تغییراتی در خواص فیزیکی و شیمیایی آن‌ها می‌شود. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: افزایش نسبت سطح به حجم سطح به حجم (surface area) ذرات و افزایش واکنش پذیری و فعالیت عناصر در این مقیاس.

کاربرد نانو در علم پزشکی

مدیرعامل واحد فناور بیو فارما در پارک علم و فناوری استان مرکزی با ذکر یک مثال از کاربرد فناوری نانو در صنعت پانسمان گفت: استفاده از فناوری نانو در صنعت زخم پوش‌ها و منعقدکننده‌های خونی خواص جالبی دارد. پانسمان‌هایی که با تکنولوژی یا فناوری نانو تهیه می‌شود، درصد جذب آب و جذب عفونت زخم را افزایش می‌دهد و فرایند ترمیم زخم را تسریع و فرایند انعقاد خون را تسهیل می‌کند.

صحابی در ادامه تشریح کرد: مقایسه بین پانسمان‌هایی که با تکنولوژی نانو سنتز شده بودند و پانسمان‌هایی که تکنولوژی نانو نداشتند، نشان داد که استفاده از علم نانو در این صنعت می‌تواند روند درمان را تسریع کند.

ترمیم استخوان‌های شکسته با فناوری نانو

مدرس رسمی بنیاد آموزش فناوری نانو با ذکر مثال دیگری از کاربرد فناوری نانو در علم پزشکی گفت: یکی دیگر از کاربرد‌های فناوری نانو در ترمیم استخوان‌های شکسته بدن یا استخوان دندان است.

صحابی ادامه داد: ۷۰ درصد استخوان بدن از ماده‌ای به نام «نانو هیدروکسی آپاتیت» تشکیل شده است که وقتی این ماده را در ابعاد نانو سنتز می‌کنیم و در بدن قرار می‌دهیم، می‌تواند نقص‌ها یا شکستگی‌های استخوان را به سرعت ترمیم کند؛ بنابراین فناوری نانو می‌تواند به شکستگی استخوان ناشی از تصادفات جاده‌ای یا جراحی‌های لثه و ایمپلنت در دندانپزشکی کمک زیادی کند.

صنعت از چه رنج می‌برد؟

مدیرعامل واحد فناور بیو فارما در پارک علم و فناوری استان مرکزی در پاسخ به سوال اقتصاد ۲۴ مبنی بر اینکه جایگاه علم و صنعت نانو در ایران کجاست؟ گفت: ایران در تولید علم به لحاظ مقالات علمی نانو جایگاه بسیار خوبی دارد؛ اما بسیاری از مقالات در حد مقاله دانشگاهی و در فضای آزمایشگاه و دانشگاه می‌ماند و به مرحله اجرا نمی‌رسد.

صحابی معتقد است: شکاف عمیقی بین ادبیات دانشگاه و صنعت وجود دارد. دانشگاه، مقاله با درجه علمی بالایی را چاپ می‌کند و هدف استاد دانشگاه این است که کار جدیدی را ارائه دهد؛ در حالی که به پیش نیاز‌های صنعت توجهی نمی‌کند. به طور مثال به این می‌پردازد که چگونه یک ماده آلی را از پوسته گردو استخراج کند؛ در حالی که باید از دید صنعت، ابتدا پاسخ دهد که آیا واقعا توجیه اقتصادی دارد که این ماده را از پوست گردو استخراج کند؟

وی با اشاره به ملزومات صنعت گفت: در ادبیات صنعت باید توجیه اقتصادی یک طرح نانویی در نظر گرفته شود.

چگونه راه علم و صنعت در نانو یکی می‌شود؟

مدرس رسمی بنیاد آموزش فناوری نانو با اشاره به حلقه مفقوده پیشرفت علم نانو در صنعت گفت: ما نتوانسته ایم بین دانشگاه و صنعت پیوند ایجاد کنیم و دانشگاه در علم نانو راه خود را می‌رود و صنعت هم راه خود را.

صحابی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر حمایت‌هایی از طرح‌های نانویی توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ستاد توسعه فناوری نانو در کشور شده است، ادامه داد: مانع نخست کاربرد فناوری نانو در صنعت این است که حلقه ارتباطی بین صنعت و دانشگاه وجود ندارد.

وی به مانع دوم پیشرفت علم نانو در صنعت اشاره کرد و گفت: حمایت‌های لازم از دانشجویان ارشد، دکترا و محققان این حوزه انجام نمی‌شود. هرچند در سال‌های اخیر یک سری حمایت‌ها و امکانات در اختیار این گروه قرار داده شده؛ اما واقعیت این است که این حمایت باید فراگیرتر شود تا موجبات تحقیق و توسعه بیشتر این علم فراهم شود.

چرا در کاربرد نانو در صنعت عقب‌تر از دنیاییم؟

به گفته مدیرعامل واحد فناور بیو فارما در پارک علم و فناوری استان مرکزی، برای ترویج فناوری نانو باید دانشگاه‌ها دست به دست هم بدهند. هرچند مقالات دانشگاهی در این حوزه تدوین می‌شود؛ اما نخستین گام در آموزش نانو از مسیر دانشگاه می‌گذرد. نیاز است پیش نیاز‌های این علم به دانشجویان و محققان این فناوری در دانشگاه آموزش داده شود.

صحابی با مقایسه ایران و اروپا در کاربرد نانو در صنعت ادامه داد: در کشور‌های پیشرفته مانند سوئیس و آلمان، پروژه‌های بزرگ صنعتی به اساتید دانشگاه سپرده می‌شود. این در حالی است که در ایران این کار به شکل بسیار محدود انجام می‌شود.