دلیل کاهش تولید گوشت گوسفند چیست؟

اقتصاد۲۴-مرکز آمار کشور روز گذشته گزارشی منتشر کرده است که نشان می‌دهد با وجود افزایش تولید گاو و گوساله در کشور، میزان تولید دام سبک مانند دو سال گذشته روند کاهشی داشته است. مسئله‌ای که به گفتۀ کارشناسان به‌دلیل حذف دام مولد اتفاق افتاده است و بر قیمت تمام‌شدۀ گوشت گوسفند اثر دارد. از سوی دیگر افزایش تولید گاو و گوساله نیز به‌دلیل ممنوعیت صادرات دام زنده مورد انتقاد‌های فراوان است.

مرکز ملی آمار کشور اعلام کرده است: «خرداد امسال تعداد ٦٨,٤ میلیون رأس دام سبک شامل ٥١.٣ میلیون رأس «گوسفند و بره» و ١٧.٢ میلیون رأس «بز و بزغاله» در دامداری‌های کشور موجود بود که در مقایسه با زمان مشابه سال ١٤٠١، تعداد دام سبک نزدیک به ٧.١ درصد، تعداد گوسفند و بره ٧.٣ و تعداد بز و بزغاله ٦.٥ درصد کاهش یافته است.»

مرکز آمار کشور اعلام کرده است که تعداد گاو و گوسالۀ پروارشده در بهار سال ١٤٠٢ نزدیک به ٤٩٣ هزار رأس برآورد شد که نسبت به بهار سال قبل، ٢٣,٣ درصد افزایش داشته است.

بیشتر بخوانید:گوشت ارزان کنیایی آماده ورود به بازار ایران

براساس اطلاعات منتشرشده در درگاه ملی آمار کشور، اندازه‌گیری فصلی تعداد و تولیدات فصلی دام سنگین (گاو و گوساله) که از سوی مرکز آمار ایران در خرداد ١٤٠٢ اجرا شد، نشان می‌دهد تعداد گاو و گوسالۀ موجود در دامداری‌های کشور در انتهای بهار سال جاری، ٥,٤٧ میلیون رأس شامل ١.٤٥ میلیون رأس دام اصیل، ٢.٣٢ میلیون راس دام آمیخته و ١.٧٠ میلیون رأس دام بومی بوده است که نسبت به زمان مشابه سال قبل از آن، ٢٨ هزار رأس کمتر شده است.

تعداد گاو و گوسالۀ پروارشده در بهار سال ١٤٠٢ نزدیک به ٤٩٣ هزار رأس برآورد شد که نسبت به بهار سال قبل، ٢٣,٣ درصد افزایش داشته است.

تعداد گوسالۀ متولدشده در فصل بهار ١٤٠٢ نیز ٣٧٥ هزار رأس گزارش شد که نسبت به مدت مشابه سال ١٤٠١ حدود ٧,٨ درصد افزایش داشته است.

تعداد دام سبک متولدشده در بهار شامل ٥,٨ میلیون رأس «بره» و ٢.٣ میلیون رأس «بزغاله» برآورد شد که نسبت به مدت مشابه به‌ترتیب ٩.٤ و ٢١.٢ درصد کاهش دارد.

در بهار امسال مقدار ٢,٠٥ میلیون تن شیر گاو در دامداری‌های کشور تولید شده که ١٠.٧ درصد بیشتر از بهار سال قبل است. همین مرکز در گزارشی دیگر. همزمان با انتشار گزارش دام‌های سنگین اعلام کرده است که تعداد دام سبک موجود در دامداری‌های کشور در بهار سال ١٤٠٢ نسبت به بهار سال ١٤٠١ نزدیک به ٧,١ درصد کاهش پیدا کرده است.

به گزارش این مرکز و براساس نتایج طرح آمارگیری اندازه‌گیری تعداد و تولیدات دام سبک در فصل بهار ١٤٠٢ نشان می‌دهد که در خرداد امسال تعداد ٦٨,٤ میلیون راس دام سبک شامل ٥١.٣ میلیون رأس «گوسفند و بره» و ١٧.٢ میلیون رأس «بز و بزغاله» در دامداری‌های کشور موجود بود که در مقایسه با زمان مشابه سال ١٤٠١، تعداد دام سبک نزدیک به ٧.١ درصد، تعداد گوسفند و بره ٧.٣ و تعداد بز و بزغاله ٦.٥ درصد کاهش یافته است.

کاهش تولید، بره، بز و بزغاله

همچنین تعداد دام سبک متولدشده در این واحد‌ها در فصل بهار سال جاری شامل ٥,٨ میلیون رأس «بره» و ٢.٣ میلیون رأس «بزغاله» برآورد شد که نسبت به فصل مشابه سال ١٤٠١ به‌ترتیب ٩.٤ و ٢١.٢ درصد کاهش یافته است.

در فصل بهار سال ١٤٠٢ بیش از ٤,٦ میلیون رأس «گوسفند و بره» و نزدیک به ١.٤ میلیون رأس «بز و بزغاله» پروار شد که نسبت به مدت مشابه فصل سال قبل به‌ترتیب ٢٠.٨ و ١٧.٥ درصد کاهش داشته است.

این اعداد در حالی از سوی مرکز آمار کشور اعلام شده است که به نظر می‌رسد میزان صادرات و واردات گوشت قرمز و دام زنده در ایران تابع سیاست‌های همگونی نیست. عشایر به‌عنوان اصلی‌ترین تولیدکنندگان دام و گوشت قرمز کشور همیشه از خرید ارزان دام مازاد توسط دولت گلایه دارند و واردکنندگان، اما معتقدند که ارزانتر تمام شدن واردات گوشت به نفع مردم است، گرچه ممکن است علیه تولیدکننده باشد.

سندیکای تولیدکنندگان دام کشور هم معتقد است که این آشفتگی در سیاستگذاری، قیمت گوشت قرمز را غیرواقعی کرده است. قیمتی که در نظر تولیدکننده ارزان است و در نظر مصرف‌کننده گران.

یک عضو اتحادیۀ دامداران: دام موجودی زنده است وقتی تولید به‌صرفه نباشد و سهمیۀ نهاده به‌راحتی در دسترس دامدار قرار نگیرد، لاجرم دامداران بخشی از دام‌های خود را حذف می‌کنند.

اما مهمترین چالشی که اتحادیۀ دامداران از آن نام می‌برند، نبود امکان صادرات دام زنده است. مسئله‌ای که مانعی در واردات ندارد و به گفتۀ کارشناسان این اتحادیه سیاست تشویق مازاد تولید را زیر سؤال می‌برد.

عضو اتحادیه دامداران کشور معتقد است در تولید شیر مشکلی نیست و روی روال تولید می‌شود و کمبودی هم احساس نمی‌شود ضمن اینکه در دام سنگین هم شرایط بهتر از دام سبک است: «باوجوداین، در حوزۀ دام سبک دامداران به‌دلیل فشار زیاد دام‌های مولد را حذف کردند به همین دلیل تولید پایین آمده است.»

کمبود و گرانی عاقبت مشکلات

به گفتۀ «حسین نعمتی» در سال‌های قبل معمولاً تفاوت قیمت دام زنده در بخش سبک و سنگین ۱۰ هزار تومان بود و در بخش گوشت هم بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان تفاوت داشت، الان تفاوت قیمت دام زنده سبک با دام سنگین حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان شده و در بخش گوشت هم تفاوت به حدود ۱۰۰ هزار تومان رسیده است: «به عبارت دیگر، چون دام موجودی زنده است، وقتی تولید به‌صرفه نباشد و سهمیۀ نهاده به‌راحتی در دسترس دامدار قرار نگیرد، لاجرم دامداران بخشی از دام‌های خود را حذف می‌کنند و به این ترتیب آمار کلی کشور تا حدودی به هم خورده است.

تبعات این اتفاق که طی دو سال اخیر رخ داد، کمبود و گرانی گوشت گوسفند است؛ یعنی درحالی‌که در سال‌های قبل معمولاً تفاوت قیمت دام زنده در بخش سبک و سنگین ۱۰ هزار تومان بود و در بخش گوشت هم بین ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان تفاوت داشت، الان می‌بینیم که تفاوت قیمت دام زنده سبک با دام سنگین حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان شده است و بخش گوشت هم این تفاوت به حدود ۱۰۰ هزار تومان رسیده است.»

خشکسالی، مزید بر علت

به نظر می‌رسد، اما چالش مربوط به تولید گوشت دام سبک فقط به امسال مربوط نبوده است. سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس، در گزارشی که از سوی دفتر مطالعات زیربنایی با عنوان «بررسی سیاست حمایتی دولت جهت مدیریت دام مازاد در شرایط خشکسالی موجود» و در مورد سال ۱۴۰۰ منتشر کرده بود، نوشت: «براساس آخرین آمار ارائه‌شده توسط وزارت جهاد کشاورزی در ارتباط با تولید گوشت قرمز در کشور، در سال ۱۳۹۹ میزان تولید گوشت قرمز ۳/۸۸۴ هزار تُن بوده که از این میزان تولید، ۸/۴۰ درصد مربوط به گوسفند و بز، ۴/۴۷ درصد مربوط به انواع گاو (اصیل، دورگ و بومی) و کمتر از ۲ درصد مربوط به گاومیش و شتر است. به‌استثنای سال ۱۳۹۹ که میزان واردات گوشت قرمز به کشور حدود ۳۶ هزار تُن بود، طی سال‌‏های اخیر، واردات گوشت قرمز به کشور حدود ۱۰۰ تا ۱۷۵ هزار تُن بوده است. این میزان واردات درصورت عدم اتخاذ سیاست‌‏های حمایتی مناسب می‌‏تواند به‌‏شدت افزایش پیدا کند.»

 بیشتر بخوانید:گرانی عجیب به سراغ گوشت می آید!

این گزارش در بخش دیگری می‌نویسد: «کاهش میزان نزولات جوی و بروز خشکسالی کم‌سابقه در سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ با کاهش شدید تولیدات گیاهی مراتع و تولید نهاده‌های دامی در داخل کشور (به‌ویژه دانۀ جو)، بخش دامپروری و به‌ویژه پرورش دام کوچک (گوسفند و بز) را با چالش جدی مواجه ساخت.

طبق اطلاعات دفتر مطالعات پایۀ منابع آب شرکت مدیریت منابع آب ایران، ارتفاع کل ریزش‌های جوی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۹۹ تا پانزدهم تیرماه سال ۱۴۰۰ حدود ۱۵۳ میلی‌متر گزارش شده است. این میزان بارندگی نسبت به میانگین بلندمدت ۳۴ درصد و نسبت به دورۀ مشابه سال آبی گذشته ۵۱ درصد کاهش داشته است. کاهش شدید تولید خوراک دام و عدم دسترسی به میزان کافی از آن، با افزایش قیمت نهاده‌های دامی در بازار همراه بود. به‌طوری‌که قیمت نهاده‌ه‏ایی مانند کاه گندم به بیش از ۴۰۰۰ تومان افزایش یافت. افزایش هزینه‌های تغذیه و پرورش، قیمت پایین فروش دام زنده (حدود ۴۵ تا ۵۰ هزار تومان به‌ازای هر کیلوگرم دام زنده)، وجود دام مازاد و رکود بازار، فعالیت در این حرفه را دچار آسیب کرد به‌طوری‌که بسیاری از دامداران دام مولد خود را راهی کشتارگاه کردند. این شرایط فضا را برای حضور پُررنگ‌‏تر دلالان در بازار نهاده و دام فراهم کرد، به‌گونه‌‏ای که تفاوت بین قیمت فروش دام زنده و قیمت گوشت به بیش از ۳ برابر افزایش یافت.

در شرایط مذکور به‌منظور مدیریت دام مازاد و ساماندهی بازار دام، در هشت‌ماهۀ نخست سال جاری تصمیماتی به شرح ذیل از سوی مسئولان ذیربط اخذ شد که به بررسی آن‌ها پرداخته می‌شود.»