بررسی وضعیت حاشیه نشینی و سکونت در مناطق ناایمن ۲۵ استان کشور

اقتصاد۲۴-به گفته این مسوولان، این مساحت ۱۶۷ هزار هکتاری، بیش از ۶ میلیون و ۶۷۰ هزار خانوار و معادل ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور را در خود جای داده که به طور مشخص، ۱۰ میلیون نفر از این جمعیت، در ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار بنای ناپایدار واقع در ۵۵۰۰ محله فرسوده ساکن هستند.

به استناد گزارش این مسوولان، شهروندان ایرانی ساکن در بافت فرسوده (شامل محلات حاشیه‌ای شهر‌ها و سکونتگاه‌های غیررسمی، بافت تاریخی و قدیمی شهر‌ها و همچنین سازه‌های قدیمی و احداث شده به روش غیراصولی و مقاوم‌سازی نشده) درحالی همواره به دلیل ناایمن بودن محل سکونت در معرض خطر است که هم‌اکنون حدود ۳۲ هزار هکتار بافت فرسوده تاریخی در ۲۰۰ شهر، حدود ۶۰ هزار هکتار سکونتگاه غیررسمی در قالب ۱۱۵۳ محله در بیش از ۱۱۰ شهر و حدود ۷۴ هزار هکتار بافت فرسوده (بافت میانی) در ۵۴۰ شهر کشور شناسایی شده است.

فروردین امسال، علی بیت‌اللهی؛ عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره تهدید فرونشست در پهنه‌های فرسوده، تاریخی و سکونتگاه‌های غیررسمی استان‌های تهران، اصفهان، یزد و کرمان هشدار داد و با ابراز نگرانی درباره فاجعه انسانی در این مناطق ناامن به دنبال وقوع حوادث طبیعی از جمله زلزله، اعلام کرد که ۸۶ هزار هکتار بافت فرسوده، غیررسمی و سکونتگاه غیررسمی (حاشیه شهرها) در معرض تهدید فرونشست زمین قرار دارد و خطر سکونت در این مناطق، به خصوص در استان‌های اصفهان، یزد، کرمان، خراسان رضوی، آذربایجان‌شرقی و تهران بسیار جدی است.

بیت‌اللهی افزود: «براساس داده‌های موجود از مجموع نزدیک به ۸۸ هزار و ۶۵۰ هکتار بافت فرسوده شهری، حدود ۴۱ هزار و ۲۰۰ هزار هکتار (معادل ۴۷درصد) در معرض خطر فرونشست زمین هستند.در این میان، استان اصفهان به جهت وسعت پهنه‌های بافت فرسوده، در معرض خطر بیشتری قرار دارد و استان‌های یزد، خراسان رضوی، کرمان و آذربایجان‌شرقی در رده‌های بعد قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید:تله‌های فضایی فقر در جامعه

همچنین از حدود ۵۸ هزار هکتار بافت غیررسمی شهری (سکونتگاه‌های غیررسمی و مناطق حاشیه‌نشین) حدود ۲۹ هزار هکتار (معادل ۵۰درصد) در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارد که بیشترین خطر در بافت غیررسمی استان کرمان است و استان‌های خراسان‌رضوی، اصفهان و تهران از این بابت در رده‌های بعد قرار می‌گیرند. علاوه بر این از مساحت ۳۱ هزار هکتاری بافت‌های تاریخی شهری، حدود ۵۲درصد آن در پهنه‌های فرونشستی واقع شده که این خطر در استان‌های خراسان رضوی، اصفهان و یزد شدت بیشتری دارد.»

وضعیت حاشیه‌نشینی، سکونت در بافت فرسوده و غیرمقاوم تاریخی در ۲۵ استان کشور

استان تهران: ۱۵۹هزار بافت فرسوده در شهر تهران وجود دارد که ۱۷درصد جمعیت پایتخت ساکن این مناطق هستند.

استان خوزستان: علاوه بر آنکه بافت ۱۲۳ محله در ۱۹ شهر استان خوزستان ناایمن و نیازمند مقاوم‌سازی و بازسازی است، وسعت مناطق حاشیه‌نشین و بافت فرسوده و ناایمن در کلان‌شهر اهواز بیش از ۳ هزار هکتار برآورد شده و این مناطق، جمعیتی بیش از ۴۵۰ هزار نفر را در خود جای داده است.

استان سمنان: (به استناد اخبار منتشر شده در زمستان ۱۴۰۱) بیش از ۶۱ هزار و ۴۶۰ نفر در ۵۸۰ هکتار بافت فرسوده واقع در شهرستان‌های شاهرود و میامی در شرق استان سمنان ساکن هستند. شهرستان‌های شاهرود ۴۶۸ هکتار، بسطام ۵۳ هکتار، مجن ۱۴ هکتار، کلاته خیج ۵ هکتار، بیارجمند ۱۷ هکتار و میامی ۲۳ هکتار بافت فرسوده دارند. ۴۷درصد بافت فرسوده و ناکارآمد شاهرود در هسته مرکزی شهر قرار دارد.

استان سیستان و بلوچستان: (تابستان ۱۳۹۳) مساحت بافت‌های فرسوده در این استان ۲۶۸۶ هکتار و بیشترین وسعت بافت فرسوده در شهر‌های زاهدان، زابل، خاش، سراوان، ایرانشهر و چابهار و دلگان است که بیش از ۴۰ درصد جمعیت شهری استان هم ساکن در این مناطق هستند (به استناد اخبار منتشر شده در زمستان ۱۳۹۷). از مجموع ۲۶۱۸ هکتار بافت فرسوده در ۱۱ شهر استان، ۱۲۲۲ هکتار در شهر زاهدان واقع شده است.  

استان مازندران: (زمستان ۱۴۰۱) ۱۶۵۰ هکتار از بافت فرسوده استان در شهر ساری قرار دارد.
استان البرز: شناسایی ۲۰۰۰ هکتار بافت فرسوده در استان. ۱۰۹۶ هکتار بافت فرسوده در شهر کرج واقع شده درحالی که ۳۰ درصد جمعیت شهر (حدود ۳۰۰ هزار نفر) در بافت فرسوده شهر ساکن هستند.

استان کرمانشاه: ۲ هزار هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه غیررسمی و تاریخی در این استان شناسایی شده که ۱۲۲۸ هکتار، بافت فرسوده و ۳۴۰ هکتار، بافت تاریخی است. ۱۲ درصد مساحت شهر کرمانشاه در بافت فرسوده است درحالی که ۲۰ درصد جمعیت شهر هم در همین منطقه ساکن هستند.

استان آذربایجان غربی: ۳۳۰۰ هکتار بافت فرسوده در استان شناسایی شده که شهرستان ارومیه با ۴۱۷ هکتار بیشترین وسعت بافت فرسوده استان را دارد. در این استان ۸ سکونتگاه غیررسمی در شهر‌های ارومیه، سلماس، پیرانشهر، بوکان، مهاباد، نقده، خوی، میاندوآب شناسایی شده که ۴۳۷ هزار و ۷۶۵ نفر در این مناطق حاشیه‌نشین سکونت دارند و مساحت این مناطق در مجموع ۱۷۶۱ هکتار برآورد شده است.

استان چهارمحال و بختیاری: بیش از ۱۸۲۰ هکتار بافت فرسوده و سکونتگاه غیررسمی و بافت تاریخی در شهرستان‌های شهرکرد و بروجن واقع شده است.

استان هرمزگان: بیش از ۴۲۴۰ هکتار بافت فرسوده در ۹ شهر استان شناسایی شده درحالی که بیش از ۳۶۵ هزار نفر در این مناطق سکونت دارند. بیشترین وسعت بافت فرسوده با مساحت ۱۳۷۲ هکتار در شهر بندرعباس شناسایی شده و شهر‌های میناب، جاسک، رودان، حاجی‌آباد، بندر لنگه، کنگ، بستک و بندر خمیر بابت مساحت بافت فرسوده در رده‌های بعد قرار می‌گیرند.

استان اردبیل: بیش از ۶ هزار هکتار بافت فرسوده در استان شناسایی شده و بیش از ۳۰ درصد جمعیت استان در بافت فرسوده ساکن هستند. ۹۶۳ هکتار از بافت فرسوده در شهر اردبیل است علاوه بر اینکه ۲۰ سکونتگاه غیر‌رسمی در شهر اردبیل، ۱۲ تا در مشکین‌شهر، ۱۱ تا در پارس‌آباد و ۷ سکونتگاه غیررسمی در خلخال وجود دارد.

استان ایلام: (زمستان ۱۴۰۱) ۱۶۳۳ هکتار بافت فرسوده در استان شناسایی شده که ۲۹ درصد جمعیت استان ساکن در بافت فرسوده هستند و بیشترین مساحت بافت فرسوده استان در شهر ایلام است که ۲۱ درصد مساحت کل بافت فرسوده استان را شامل می‌شود و ۴۶ درصد شهر ایلام در این مناطق سکونت دارند.

استان کردستان: (شهریور ۱۴۰۱) بیش از ۵۱ درصد جمعیت استان در بافت فرسوده سکونت دارند. ۹ شهر استان دارای بافت فرسوده است.

استان خراسان جنوبی: بیش از ۱۰۷۰ هکتار بافت فرسوده شهری و سکونتگاه غیررسمی در استان شناسایی شده که ۶۵۴ هکتار در شهر بیرجند است و ۲۵ هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده این شهر قرار گرفته است. در شهر‌های نهبندان، قاین، فردوس، بشرویه، سرایان، گزیک، قهستان و خوسف هم بافت فرسوده وجود دارد و مجموع ساکنان بافت فرسوده استان بیش از ۱۰۳ هزار نفر است.

بیشتر بخوانید:تهران؛ شهری که اجاره‌نشین‌ها را بیرون می‌کند!

استان خراسان رضوی: (زمستان ۱۴۰۱) حدود ۱۱.۵ درصد از بنا‌های ناپایدار کشور در این استان واقع شده و مساحت بافت ناکارآمد شهری (فرسوده) در شهر‌های مشهد، نیشابور، سبزوار و تربت‌حیدریه بیش از ۵۵۰۰ هکتار و مساحت سکونتگاه غیر رسمی در این شهر‌ها بیش از ۴۳۰۰ هکتار برآورد شده است.

استان خراسان شمالی: (زمستان ۱۴۰۱) بیش از ۷۳۰۰ هکتار بافت فرسوده شهری در این استان شناسایی شده که مساحت بافت فرسوده در شهر بجنورد حدود ۱۵۴ هکتار است و اسفراین و شیروان هم در رده‌های بعد قرار می‌گیرند.

استان همدان: ۵۰۰ هکتار از مساحت شهر همدان، بافت تاریخی و ۵ منطقه خضر، حصار، کوی ولیعصر، دیزج و قاسم‌آباد، بافت فرسوده است.

استان قزوین: (زمستان ۱۳۹۹) ۱۳ محله با وسعت ۱۴۳۸ هکتار به عنوان بافت فرسوده در استان شناسایی شده که وسعت بافت فرسوده در شهر قزوین به بیش از ۵۰۰ هکتار می‌رسد.

استان قم: وسعت بافت فرسوده شهر قم حدود ۱۵۰۰ هکتار برآورد شده درحالی که ۳۷۰ هزار نفر در این منطقه سکونت دارند و همچنین مساحت سکونتگاه‌های غیررسمی در شهر قم هم بیش از ۲۰۰۰ هکتار است.

استان کرمان: بیش از ۴۵۰ هزار نفر از جمعیت استان در ۶۲۰۰ هکتار بافت فرسوده استان ساکن هستند.

استان گیلان: مساحت بافت فرسوده، سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت تاریخی ناایمن در استان بیش از ۵۳۰۰ هکتار برآورد شده که ۲۶۷۱ هکتار از این مساحت، بافت فرسوده، ۱۵۳۸ هکتار سکونتگاه غیررسمی و ۱۱۳۷ هکتار بافت تاریخی است. بیشترین بافت فرسوده استان در شهر‌های رشت، لنگرود و انزلی است.
استان گلستان: ۲۸۰۰ هکتار در ۱۸ شهر استان در بافت فرسوده واقع شده و مساحت بافت فرسوده در شهر گرگان از باقی شهر‌ها بیشتر است و ۵۴ هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی استان است.

استان کهگیلویه و بویراحمد: ۶۷۷ هکتار بافت فرسوده در استان شناسایی شده که بیشترین وسعت در شهر‌های یاسوج، گچساران، دهدشت، سوق و سی‌سخت است. بیشترین تعداد سکونتگاه‌های غیررسمی استان هم در حاشیه شهر‌های یاسوج و گچساران شناسایی شده علاوه بر اینکه شهر سمغان در دهدشت هم یک منطقه حاشیه‌نشین است.

استان اصفهان: ۱۰۴ شهر استان بافت فرسوده دارد و ۱۴ هزار هکتار از اراضی شهری استان در بافت فرسوده، سکونتگاه‌های غیررسمی یا بافت تاریخی ناایمن قرار گرفته است.

استان لرستان: ۳۸۴ هزار نفر از جمعیت استان (۳۴ درصد جمعیت استان) در بافت فرسوده سکونت دارند و بیشترین بافت فرسوده در شهر‌های خرم‌آباد، بروجرد، ازنا و پلدختر شناسایی شده است.