پیامد‌های خطرناک نزدیکی ریاض_تل‌آویو؛ توافق ایران و عربستان جوانمرگ می‌شود؟

اقتصاد۲۴-سیاستگذاران آمریکایی و خاورمیانه‌ای درگیر رایزنی بر سر امکان عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل، در ازای یک پیمان دفاعی رسمی با ایالات متحده هستند. چیزی که بسیار کمتر توجه‌ها را جلب کرده است، یک سوال حیاتی، حداقل برای ریاض است: آیا چنین اقدامی توافق دیپلماتیک اخیر عربستان سعودی با ایران را به خطر می‌اندازد؟

آنطور که اکوایران گزارش داده است، دلایل محکمی وجود دارد که فکر کنیم چنین سناریویی بسیار محتمل است. ایران با اسرائیل فقط روابط خصمانه ندارد. دو طرف دهه‌هاست که در یک جنگ در سایه بوده‌اند -جنگی که در هفت سال گذشته تشدید شده است. سال گذشته گزارش شد که ارتش اسرائیل از سال ۲۰۱۷، بیش از ۴۰۰ حمله هوایی در سوریه و سایر مناطق خاورمیانه، علیه اهداف نیرو‌های نزدیک به ایران انجام داده است. می‌توان حدس زد که طی این یک سال، تعداد چنین حملاتی افزایش یافته است.

به نوشته فارن‌پالیسی، اگر عربستان سعودی اسرائیل را در آغوش بگیرد، ایران به احتمال زیاد آرام نخواهد نشست. تهران مشروعیت پادشاهی را به عنوان رهبر جهان اسلام بیش از پیش به چالش خواهد کشید و تنش میان دو کشور شدیداً افزایش خواهد یافت- چه به طور مستقیم، یا به طور غیرمستقیم از طریق گروه‌های منطقه‌ای.
ببرای تهران، دوستی ریاض با واشنگتن -چیزی که ایرانی‌ها به آن عادت کرده‌اند- یک داستان است، اما شراکت با اسرائیل، که هیچ تردیدی برای استفاده از نیروی نظامی برای مقابله با برنامه‌ها و نفوذ ایران در منطقه ندارد، یک داستان دیگر است. ایران همچنین بیش از ایالات متحده، نگران حمله پیش‌دستانه اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای خود است. بنابراین، اگر عربستان سعودی با اسرائیل همراه شود، ممکن است تهران فرض کند که ریاض بستری را برای ارتش اسرائیل فراهم می‌کند تا حمله‌ای سریع علیه ایران انجام دهد، حتی اگر رهبری عربستان سعودی چنین قصدی نداشته باشد.

تجربه عادی‌سازی‌های پیشین و کمپین فشار حداکثری

زمانی که امارات متحده عربی و بحرین در سپتامبر ۲۰۲۰ برای عادی سازی روابط با اسرائیل به توافق رسیدند، هر دو به طرز باورنکردنی مراقب بودند تا هرگونه صحبت از همکاری نظامی با اسرائیل را به مفاهیم مبهم [ادعایی]صلح و ثبات محدود کنند. این مسئله به این دلیل نبود که ابوظبی و منامه نمی‌خواستند روابط نظامی خود با اسرائیل را بهبود بخشند. آن‌ها فقط می‌دانستند که افزایش همکاری امنیتی با اسرائیل می‌تواند ایران را تحریک کند، در شرایطی که ابوظبی برای کاهش تنش و جلوگیری از حملات بیشتر حوثی‌ها به اهداف اماراتی، با تهران دیپلماسی برقرار می‌کرد.

اگر عربستان سعودی یا هر یک از کشور‌های عربی خلیج فارس بیش از حد به اسرائیل نزدیک شود و به عنوان مثال، دسترسی‌های اطلاعاتی و نظامی مهمی را برای آن فراهم کند، ایران به احتمال زیاد آن‌ها را هدف قرار خواهد داد. در نظر ایران، ابوظبی، منامه و به طور بالقوه ریاض به دلیل نزدیکی مقصر خواهند بود. این دقیقاً همان چیزی است که طی افزایش تنش‌ها در سپتامبر ۲۰۱۹ برای سعودی‌ها اتفاق افتاد، نه به خاطر کاری که سعودی‌ها انجام داده بودند، بلکه به دلیل حمایت آن‌ها از کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ.

تفاوت عادی‌سازی عربستان با امارات

اما حتی اگر عربستان راه امارات و بحرین را دنبال کند و پس از عادی‌سازی همکاری امنیتی خود با اسرائیل را محدود کند، این امر این کشور را از محکومیت سیاسی و مذهبی ایران در امان نخواهد گذاشت.

به دلیل موقعیت، نقش و اقتدار عربستان سعودی در جهان اسلام، خطرات برای عربستان بسیار بیشتر از امارات، بحرین یا هر کشور مسلمان عرب دیگری است که روابط خود را با اسرائیل عادی می‌کند. پادشاه عربستان، سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، لقب «خادم حرمین شریفین» را برای خود دارد. او نه تنها مسئولیت حفاظت و نگهداری از دو مکان مقدس اسلام در مکه و مدینه را بر عهده دارد، بلکه همچنین مسئولیت دارد که بر سرنوشت بیت‌المقدس -سومین مکان مقدس مسلمانان- مداخله کند -موضوعی که اهمیت مذهبی عمیقی برای جامعه عربستان و مسلمانان در سراسر جهان دارد.

بیشتر بخوانید: پذیرش خشکسالی افغانستان توسط برخی مسئولان فاقدتخصص؛ ماجرای کانال‌های انحرافی آب چیست؟

اگر عربستان سعودی فلسطینی‌ها و بیت‌المقدس را رها کند، ایران کمپین فشار سیاسی شدیدی را علیه آل سعود آغاز خواهد کرد؛ و این اولین باری نخواهد بود که مقامات ایران مشروعیت و اقتدار رهبری عربستان را به چالش می‌کشند. مقامات ایران سال هاست که از جهان اسلام خواسته که خاندان سلطنتی عربستان را به عنوان خادم حرمین شریفین رد کنند، زیرا این یک «شجره نفرین شده» است که اسرائیل در آن نفوذ کرده است.

سعودی‌ها نمی‌توانند مانند امارات و بحرین، یک توافق عادی سازی با اسرائیل را برقرار کنند که صرفاً الحاق شهرک‌های یهودی و دره اردن در کرانه باختری را به اسرائیل به حالت تعلیق درآورد یا متوقف کند. سعودی‌ها به چیزی معنادارتر نیاز دارند، زیرا اعتبار، مشروعیت، اقتدار و حتی امنیت آن‌ها به آن بستگی دارد.

مخاطرات پیمان امنیتی با آمریکا؛ یا این یا آن

اگر واشنگتن خواسته‌های عربستان را برآورده کند، هنوز ممکن است رهبری این کشور و به‌ویژه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، دستاوردی غیر قطعی را در موضوع فلسطین بپذیرد-، اما بیشتر از آنچه به امارات و بحرین داده شده بود. در واقع، ممکن است هویج یک پیمان امنیتی با ایالات متحده -مهم‌ترین چیزی که سعودی‌ها درخواست کرده‌اند- بیش از حد برای پادشاهی وسوسه برانگیز باشد. رهبران سعودی ممکن است فکر کنند که ایران همان کاری را که همیشه کرده، انجام خواهد داد؛ که عربستان سعودی را به چالش می‌کشد و تهدید می‌کند، اما با داشتن سپر دفاعی ایالات متحده برای محافظت از آنها، سعودی‌ها ممکن است شانس خود را امتحان کنند.