مشمولین ارزش افزوده چه کسانی هستند؟

اقتصاد۲۴- مشمولین ارزش افزوده در حقیقت مصرف کنندگان نهایی کالا یا خدمات مختلف هستند که به صورت غیر مستقیم ملزم به پرداخت مالیات می شوند. به عبارت دیگر تولید کنندگان و ارائه دهندگان خدمات  برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده باید مازاد درآمد خالص خود که از تفاضل هزینه های تولید و فروش کالا به دست می آید را به صورت دقیق محاسبه کنند. 

به عبارت ساده تر مالیات بر ارزش افزوده یکی از مفاد قانونی مطرح شده در موضوع مالیات های غیر مستقیم است. اما آیا شما می دانید براساس این ماده قانونی کدامیک از  مشاغل، اصناف و ارائه دهندگان خدمات اقتصادی مشمول تکالیف مالیات بر ارزش افزوده می شوند؟

مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

ارزش افزوده (Value Added) در حقیقت به میزان سود خالصی اشاره دارد که تولید کننده بعد از کسر هزینه های تولید از قیمت تمام شده محصول کسب می کند. به عبارت ساده تر ارزش افزوده را می توان به تفاضل قیمتی و ارزشی کالا یا خدمات ارائه شده با هزینه و ارزش تولید کالا دانست. 

کشور های مختلف در راستای دریافت عادلانه موضوعات متنوعی را برای دریافت مالیات تعریف کرده اند که یکی از متداول ترین آنها مالیات بر ارزش افزوده است.

مالیات بر ارزش افزوده به شکل‌های مختلف از مودیان مالیاتی در بازه های زمانی مشخص توسط نهاد های اجرایی مربوطه دریافت می شود. این ماده مالیاتی به صورت غیرمستقیم در طی هر پروسه خرید و فروش یا انتقال دارایی و... از مصرف‌کننده دریافت می‌گردد. 

بازه زمانی پرداخت مالیات بر ارزش افزوده توسط مودیان

در قوانین امور مالیاتی جمهوری اسلامی ایران نیز ماده سوم قانون مالیات بر ارزش افزوده صراحتا در مورد بازه زمانی مشخص این پرداختی مشمولین ارزش افزوده صحبت کرده است. بر اساس این ماده قانونی در حقیقت مشمولین مالیات ارزش افزوده خریداران نهایی یا مصرف‌کنندگان کالا یا خدمات مختلف هستند. 

طبق ماده سوم قانون مالیات ارزش افزوده مودیان مالیاتی بایستی در پایان هر فصل کاری و حداکثر 15 روز بعد از آن نسبت به ارائه اظهارنامه مالیاتی خود و پرداخت آن اقدام کنند. طبق قانون اصناف مشمول مالیات بر ارزش افزوده موظف هستند ظرف حداکثر 15 روز بعد از اتمام تاریخ تعیین شده اظهارنامه مالیات بر ارزش‌افزوده بر روی طریق سامانه مودیان بارگذاری کنند. 

مشمولین مالیات ارزش افزوده، باید برای پرداخت مالیات، ثبت نام سامانه مودیان مالیاتی را انجام بدهند، در غیر اینصورت شامل جریمه خواهند بود.

لیست مشمولین ارزش افزوده

براساس ماده (۱۳) و (۱۸) قانون مالیات بر ارزش افزوده تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که در حال فعالیت های اقتصادی هستند باید طی فراخوان‌های مراحل اول تا هشتم اجرای این موضوع قانون مالیات نسبت به انجام تکالیف مالیاتی خود در مدت زمان تعیین شده اقدام نمایند. 

طبق موضوع قوانین فوق باید تمامی ارائه دهندگان خدمات و مشاغل مشمول ارزش افزوده بخشی از سود خالص حاصل از فروش یا درآمد به عنوان مالیات به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز نمایند. مشاغل مشمول ارزش افزوده را می توان به صورت خلاصه بدین شکل بیان کرد. 

• اشخاص حقیقی و حقوقی که در حوزه واردات و صادرات مشغول هستند. 
• اشخاص حقیقی و حقوقی که به عنوان صاحبان مجموعه های تولیدی و صنعتی معرفی  می شوند. 
• اشخاصی که تملک و مجوز بهره برداری از معادن را بر عهده دارند. 
• مودیانی که خدمات مختلف حسابداری، حسابرسی، دفترداری و خدمات مالی را به عموم مردم ارائه می دهند. 
• مالکان مراکز مدیریتی و مشاوره ای
• مالکان هتل و مهمانپذیر ها،  چلوکبابی، سالن غذاخوری، سفره خانه سنتی
• مغازه داران، بنکداران و عمده فروشان توزیع کالاهای داخلی و خارجی
• صاحبان یا اشخاص حقوقی که تملک موسسات تجاری، صنعتی داخلی و خارجی را برعهده دارند. 
• مالکان دفاتر پیشخوان و خدمات دولتی یا ارتباطی
• اشخاص حقیقی و حقوقی که تملک و مجوز مجموعه هایی همچون مراکز چاپ و انتشار روزنامه یا کتاب را برعهده دارند. 
• اشخاص حقیقی و حقوقی که در حوزه درمان و توانبخشی، بازار سرمایه، حمل و نقل در حال فعالیت هستند. 

خدمات و مشاغل مشمول ارزش افزوده

• کلیه صادرکنندگان
• کارخانه‌ ها و کارگاه‌ های تولیدی و بهره‌ برداری
• بهره‌ برداران از معادن
• ارائه‌ دهندگان خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و خدمات مالی
• حسابداران رسمی شاغل و مؤسسه‌ های حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی ایران
• ارائه‌ دهندگان انواع خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای
• ارائه‌ دهندگان انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای
• هتل‌ها، متل‌ها و مهمان‌ پذیرها
• بنکداران، عمده‌ فروش‌ها، فروشگاه‌ های بزرگ، واسطه‌ های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و صاحبان انبارها
• نمایندگان مؤسسه‌ های تجاری و صنعتی اعم از داخلی و خارجی
• مؤسسه‌ های حمل‌ و نقل موتوری و باربری، زمینی، هوایی، دریایی
• مؤسسه‌ های مهندسی
• مؤسسه‌ های تبلیغاتی و بازاریابی
• فروشندگان طلا و جواهرات
• فروشندگان آهن‌آلات
• صاحبان تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
• صاحبان نمایشگاه‌ ها و فروشگاه‌ های خودرو و بنگاه معاملات املاک
• صاحبان تعمیرگاه‌ های مجاز خودرو
• چایخانه‌ ها
• صاحبان دفاتر اسناد رسمی
• صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ ای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت
• صاحبان سینما ها، تماشاخانه‌ ها و مکان‌ های تفریحی و ورزشی
• چلوکبابی‌ها، سالن‌ های غذاخوری و سفره‌خانه‌ های سنتی
• اغذیه‌ فروشی‌ها با مالکیت و نام تجاری
• صاحبان دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی

نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال 1402 چقدر است؟

قبل از سال 1400 سازمان امور مالیاتی کشور دو بخش عوارض و پرداخت مالیات را برای محاسبه  مالیات بر ارزش افزوده تعریف کرده بود که به طور میانگین مودیان مالیاتی باید 3 درصد از سود خالص خود را به عنوان عوارض و 6 درصد از آن را برای پرداخت مالیات ارزش افزوده در نظر میگرفتند. اما در طی سال های 1401 و 1402 سازمان امور مالیاتی کشور برای محاسبه کل نرخ مالیات بر ارزش افزوده یک درصد تک نرخی و مقطوع را تعریف کرد. 

بر همین اساس طبق لیست مشمولین ارزش افزوده معرفی شده توسط سازمان های مربوطه مودیان و مشمولین این ماده قانونی مالیات بایستی 9% از سود خالص درآمد خود را برای پرداخت مالیات در نظر بگیرند.

برای مثال نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال 1402 برای کالاهای اساسی و ضروری مانند گوشت، گندم، قند و شکر و... یک درصد عنوان شده در حالی که برای اقلامی چون نوشابه و دخانیات نرخ مالیات بر ارزش افزوده در سال 1402 در حدود 25% است. 

ثبت نام در سامانه مودیان

طبق قانون مربوط به مشمولین، مودیان مالیاتی مورد نظر باید نسبت به ثبت نام و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده خود از ابتدای تیرماه سال ۱۴۰۲ اقدام نمایند. به عبارت دیگر تمام مشاغلی فعال در حوزه تولید، خرید یا فروش کالا  و خدمات باید برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده مدارک و اطلاعات زیر را در سامانه مورد نظر درج نمایند. 

• کد اقتصادی یا شناسه ملی مجموعه اقتصادی به همراه درج نشانی و کدپستی دقیق دفتر مرکزی شرکت
• ارائه کلیه اطلاعات مالی و حساب های بانکی مجموعه
• ارائه اسناد هویتی همه اعضای هیئت مدیره
• کپی آگهی تاسیس شرکت در روزنامه

کلام آخر

هرچند مشمولین ارزش افزوده خریداران و مصرف کنندگان نهایی محصولات یا خدمات مختلف هستند؛ اما مودیان مالیاتی تولیدکنندگان و فروشندگان محصولات عنوان می شوند. زیرا این اشخاص با فروش محصول و ارائه خدمات مختلف در حین فروش مالیات بر ارزش افزوده را بر روی قیمت تمام شده محصول محاسبه می کنند.  در نتیجه با جمع آوری مالیات ارزش افزوده ارزش افزوده از مشتریان خود وظیفه دارند تا در پایان هر فصل کار نسبت به تنظیم اظهارنامه و پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اقدام نمایند.