فضای سرد انتخابات مجلس خبرگان؛ روحانی جای آیت‌الله هاشمی را پر می‌کند؟

اقتصاد۲۴- ششمین مجلس خبرگان سال آینده تشکیل و انتخاباتش اسفند ماه امسال برگزار خواهد شد؛ انتخاباتی که همزمان با انتخابات مجلس دوازدهم برگزار می‌شود. با وجود اینکه روز‌های نخست اسفند ماه این دو انتخابات قرار است برگزار شود، اما نگاه‌ها و حواس‌ها بیشتر معطوف به انتخابات مجلس شورای اسلامی است و به انتخابات مجلس خبرگان آنچنان پرداخته نمی‌شود. شاید یک دلیل این باشد که شمولیت مجلس شورای اسلامی بیشتر است و دایره تاثیرگذاری و مخاطب آن هم بیشتر از مجلس خبرگان رهبری.

دلیل دیگری که می‌توان متصور شد، گروه‌ها و دسته‌بندی‌های سیاسی است که در این دو انتخابات شرکت دارند که گروه‌های سیاسی در انتخابات مجلس شورای اسلامی نسبت به جناح‌بندی‌های حاضر برای مجلس خبرگان بسیار شناخته شده‌تر هستند. در مجلس طیف قالیباف، اصلاح‌طلبان، جبهه پایداری و اعتدالیون گروه‌هایی هستند که مردم روزانه خبر‌هایی درباره آن‌ها می‌شنوند و می‌خوانند. اما هرچند ایدئولوژی حاکم بر گروه‌های سیاسی مجلسی را در جناح‌بندی‌های خبرگان هم مشاهده می‌شوند، اما آن‌ها با نام‌هایی غیر از آن‌ها شناخته می‌شوند؛ جامعه روحانیت مبارز، جامعه مدرسین حوزه علمیه، طیف هواداران مصباح یزدی، مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه و مجمع روحانیون مبارز معروف‌ترین جناح‌های سیاسی حاضر در خبرگان هستند.

تنور گرم می‌شود؟

هر چند انتخابات مجلس هنوز تب و تاب زیادی نگرفته، اما تنور انتخابات مجلس خبرگان همان اندازه مجلس هم گرم نشده است. مشخص نیست که گروه‌های سیاسی چرا هنوز اظهار نظر خاصی درباره صف‌بندی‌های مجلس خبرگان بیان نکرده‌اند. برخی دلیل این امر را، فضای سیاسی حاکم بر خبرگان می‌دانند که تقریبا یکدست است.

بیشتر بخوانید:کنایه سنگین حسن روحانی به مجلس: با ۹ میلیون رأی برای ۸۵ میلیون نفر تصمیم می‌گیرند

در بین جناح‌های سیاسی حاضر در خبرگان، مجمع روحانیون مبارز در صحنه سیاست به نام اصلاح‌طلبان شناخته می‌شوند. آن‌ها در خبرگان فعلی که انتخابات آن اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد، توانستند تعدادی از نمایندگان خود را راهی خبرگان کنند. اما از این طیف هم برای انتخابات آتی هنوز خبری نیست و حتی گمانه‌زنی‌های زیادی هم درباره حضور چهره‌های منتسب به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون، شنیده نشده است.

روحانی جای هاشمی رفسنجانی را پر می‌کند؟

از سوی دیگر انتخابات این دوره غایبان زیاد و سرشناسی دارد که بر گرم شدن تنور آن تاثیر بسزایی خواهد داشت. اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد یزدی و محمدتقی مصباح یزدی سه غایب بزرگ انتخابات مجلس خبرگان در این دوره هستند. اما در غیاب آن‌ها هستند افرادی که بتوانند نبود این چهره‌ها را پوشش دهند.

حسن روحانی که بسیاری او را به لحاظ همراهی بلند مدت با هاشمی رفسنجانی می‌شناسند، یکی از این چهره‌هاست. روحانی را باید از لحاظ سیاسی اشبه‌الناس به هاشمی رفسنجانی دانست. او احتمالا یکی از چهره‌های سرشناس فهرست اصلاح‌طلبان و اعتدالیون خواهد بود؛ هر چند که او عضو مجمع روحانیون مبارز نیست و از اعضای تشکل محافظه‌کار جامعه روحانیت مبارز است، اما سال‌هاست که تقریبا دیگر ارتباط ارگانیکی با جامعه روحانیت ندارد.

سیدحسن خمینی نماد یک فهرست؟

فرد دیگری که هر از چند گاهی نام او برای خبرگان طرح می‌شود، سید حسن خمینی است؛ او در انتخابات خبرگان قبلی برای تایید صلاحیت دعوت به آزمون علمی شد که با عدم شرکت در این آزمون، صلاحیتش نیز برای نامزد شدن در این انتخابات تایید نشد. حالا برخی از حضور حضور او در رقابت‌های خبرگان امسال سخن می‌گویند.

محمدرضا باهنر دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین در گفت‌وگویی تاکید کرده که «اگر سید حسن خمینی به انتخابات بیاید و در انتخابات بماند، قاعدتاً لیستی بیرون خواهد آمد که نماد آن لیست، سیدحسن خمینی می‌شود و طبیعی است که در آن لیست، آقای روحانی هم خواهد بود».

او در ارتباط با رقابت‌های خبرگان هم گفته «بعید می‌دانم که میان این لیست با لیست جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین، اختلاف نفرات بیشتر از ۱۰ نفر شود؛ اختلاف نفرات حداکثر ۴ یا ۵ نفر خواهد شد. در انتخابات خبرگان حتما شاهد رقابت خواهیم بود، اما این رقابت، به اصطلاح خیلی جدی و خون‌آلود نخواهد بود.»

«رقابتی که خیلی جدی نخواهد بود»، همان تحلیلی است که بسیاری از ناظران هم در ارتباط با خبرگان رهبری ششم، بر آن عقیده دارند. چرا که علاوه بر غیبت سه چهره به ویژه هاشمی رفسنجانی، این انتخابات در حاشیه انتخابات مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است.

با این وجود سردبیر پایگاه خبری جماران، در توییتی درباره احتمال کاندیداتوری سیدحسن خمینی نوشته «برخلاف گمانه زنی‌ها در خصوص کاندیداتوری سیدحسن خمینی در انتخابات اسفند ۱۴۰۲، تا جایی که مطلعم ایشان هیچ قصدی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان رهبری ندارد.» هرچند بسیاری این جملات را به عنوان عدم حضور حسن خمینی در انتخابات خبرگان تعبیر می‌کنند، اما صحنه سیاست در ایران همواره تغییرپذیر و متغیر است؛ علاوه بر اینکه تا زمان ثبت‌نام‌ها چند ماه باقی مانده است.

در عین حال اصلاح‌طلبان و اعتدالیون احتمالا نسبت به این انتخابات بی‌اعتنا نخواهند بود؛ چرا که آن‌ها قائل به مشارکت هستند و نمی‌خواهند این روزنه را برای خود ببندند. از سوی دیگر مجلس خبرگان با توجه به وظایف محوله در قانون اساسی، از اهمیت بالایی برخوردار است. رئیس این مجلس در حال حاضر آیت الله احمد جنتی دبیر ۹۷ ساله شورای نگهبان است. با توجه به سن و سال جنتی، او هم مشخص نیست که در این انتخابات شرکت می‌کند یا خیر؛ البته که احتمالا جواب مثبت خواهد بود، چون مشغله‌ها در مجلس خبرگان به مراتب کمتر از شورای نگهبان است.

اگر یزدی و مصباح زنده بودند

با این حال طیف روحانیون راست‌گرا یا اصطلاحا اصولگرا همواره در خبرگان دست بالا را داشته‌اند و انتظار هم نمی‌رود که این ترکیب دستخوش تغییرات چشمگیری شود. چرا که روحانیون پر نفوذ حاضر در مجلس خبرگان، همگی در بخش‌های مهم نظام مشغول به کار هستند و جایگزینی آن‌ها به همین راحتی نیست؛ البته که حذف محمد یزدی و مصباح یزدی از مجلس خبرگان دوره پنجم از طریق انتخابات، حرکتی بود که بنظر نمی‌رسد حالا حالا‌ها درباره افراد دیگری اجرا شود. چرا که نه مجری آن زنده است و نه دو حذف شده بزرگ خبرگان پنجم. البته احمد جنتی هم دیگر سومین هدف حذف از طریق انتخابات بود که به هر دلیلی میسر نشد. اما اگر مصباح یزدی و محمد یزدی زنده بودند، قاعدتا از نامزد‌های این دوره خبرگان می‌شدند و به احتمال بسیار قوی راهی مجلس نیز می‌شدند؛ چرا که فضای سیاسی حاکم در سال ۱۴۰۲ با فضای سیاسی سال ۱۳۹۴ بسیار متفاوت است.

روحانیون نوگرا به خبرگان می‌روند؟

انتخابات مجلس خبرگان سال ۱۴۰۲ می‌تواند محفلی برای ظهور و بروز برخی روحانیون جوانتر و بعضا نوگرا نیز باشد، نیرویی که می‌تواند فضای سرد انتخابات را بشکند و حتی نگاه‌ها را به سمت لیست‌های انتخاباتی جلب کند.

از سوی دیگر حضور روحانیون جوانتر در مجلس خبرگان سایه برخی انتقادات از این نهاد مهم سیاسی را نیز برخواهد داشت، چه آنکه طی چند انتخابات اخیر سن برخی کاندیدا‌ها محل نقد و انتقاد رسانه‌ای و سیاسی بوده است و بار‌ها بر ضرورت حضور طیف جدید از روحانیون در فضای مجلس خبرگان تاکید شده است.

سایه‌نشینی انتخابات خبرگان

در جمع‌بندی آنچه گفته شد، باید بار دیگر به گرم نبودن تنور انتخابات خبرگان رهبری اشاره کرد که دلیل آن را علاوه بر شناخته نشده بودن خط و ربط‌های موجود در این مجلس، بی‌تفاوتی مردم را هم احتمالا باید موثر دانست. مردمی که در دو انتخابات اخیر مجلس و ریاست‌جمهوری، دو رکورد پایین‌ترین مشارکت‌ها در انتخابات ادوار جمهوری اسلامی را رقم زدند و این بار هم معلوم نیست که نرخ مشارکت چقدر خواهد بود؛ البته که تا شب انتخابات این نرخ می‌تواند دستخوش تغییر شود.

اما حداقل تا الان، آنچنان رغبتی بین گروه‌های سیاسی هم دیده نمی‌شود. شاید اطمینان از رای‌آوری و حضورشان در مجلس خبرگان، دلیل عدم فعالیت برخی گروه‌های در ارتباط خبرگان باشد؛ از سوی دیگر اطمینان از عدم توانایی در ایجاد تغییر و ثبات ترکیب سیاسی خبرگان، دلیلی برای برخی گروه‌های دیگر باشد که حرفی از خبرگان به میان نمی‌آورند.

در هر صورت، سایه‌نشینی و دیده نشدن انتخابات خبرگان در سایه انتخابات مجلس شورای اسلامی، بهترین اتفاق برای آن‌هایی است که از رای‌آوری‌شان مطمئن هستند.